اقتصادآنلاین-نوا ذاکری؛ جواد اوجی در جریان سفر اخیر خود به روسیه، مذاکراتی درخصوص همکاری‌های نفتی و گازی با طرفین روسی داشته است. وزیر نفت همچنین به قرارداد 4 میلیارد دلاری با با شرکت‌های بزرگ روسی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز اشاره کرده است.
از سوی دیگر سفر وزیر نفت به روسیه، منتج به امضای بیش از 40میلیارد دلار تفاهم‌نامه با شرکت‌های بزرگ توانمند روسیه در حوزه‌های مختلف همچون احداث خط لوله صادرات گاز به کشورهای همسایه، سوآپ نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و صادرات محصولات پتروشیمی شد؛ تفاهم‌نامه‌هایی که سرانجام آن‌ها به درستی مشخص نیست.
در مذاکرات با روسیه، منافع ایران تا چه اندازه حفظ می‌شود؟
اگرچه سخنان وزیر نفت ایجاد دلگرمی کرد اما باید دید با توجه به شرایط سیاسی روسیه، این حرف‌ها تا چه میزان جامه عمل می‌پوشند؟ انتظار سرمایه‌گذاری از روسیه‌ای که درگیر جنگ با اوکراین است و تحریم‌های زیادی بر او اعمال شده، آیا انتظار به جا و منطقی‌ای است؟
در حال حاضر روسیه بسیاری از بازارهای انرژی خود را در سطح جهان از دست داده و نظر کارشناسان در این خصوص که روسیه می‌خواهد بازارهای انرژی ایران را تصاحب کند، بیراه نباشد.
روابط ما با روسیه این روزها دچار چالش‌های جدی‌ای است اما مسئولان تلاش می‌کنند این روابط را نه تنها بی مشکل جلوه دهند بلکه بر این دارند تا روسیه را کشوری دوست و برادر نشان دهند که در حال حاضر و زمانی که خودش از مشکلات اقتصادی داخلی رنج می‌برد، در حوزه‌ی انرژی ایران سرمایه‌گذاری‌های کلان داشته باشد. اما نگاهی به وضعیت سیاسی و اقتصادی روسیه و همچنین تاریخی که در ارتباط با روسیه بر ما رفته، موضع روسیه نسبت به ایران را کاملاً آشکار می‌کند. همانطور که در جریان تفاهم‌نامه‌ی 40 میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه دیدیم که مبلغ این تفاهم‌نامه هرگز از سوی روسیه اعلام نشد و این رقم تنها از سوی ایران منتشر شد.
اگرچه به نظر نمی‌رسد ما در شرایط موجود، چاره‌ای جز ارتباط با کشورهایی همچون روسیه، که خود نیز درگیر تحریم هستند نداریم اما سوال اصلی اینجاست که در این مذاکرات و تفاهم‌نامه‌ها و قراردادها، منافع ایران تا چه اندازه حفظ می‌شود؟ خصوصاً در برابر کشوری که همواره به چشم رقیب، خصوصاً در حوزه‌ی انرژی، نگاه کرده است.
هرجایی که ایران عقب نشست روسیه جایش را گرفت
سیدمحسن قمصری، مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در گفتگو با اقتصادآنلاین به وجود یک پارادوکس در ارتباط با روسیه اشاره می‌کند و می‌گوید: جمع و جور کردن اضلاع این ارتباط کار مشکلی است؛ روسیه از یک جهت نفت خام و گاز طبیعی تولید می‌کند و مثل ما تولیدکننده است و از یک سو، یک رقابت پنهانی از قدیم با ما داشته و احتمال دارد که هنوز هم پابرجا باشد.
او ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه روسیه در بخش بالادستی امکانات خوبی دارد، ایران می‌تواند از آن استفاده کند اما در شرایط موجود، روسیه با کمبود سرمایه مواجه است و تأمین سرمایه برای این کشور مسأله‌ساز است.
مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با اشاره به تفاوت استانداردهای ایران با روسیه اظهار می‌کند: استانداردهای ما در بخش فنی و بالادست، با استانداردهای گوست روسیه تطابق ندارد و بعید می‌دانم در این سال‌ها کاری برای تطابق این استانداردها صورت گرفته باشد.
قمصری درخصوص پارادوکس موجود در ارتباط ایران و روسیه اضافه می‌کند: این پارادوکس می‌تواند در افزایش تولید و امکان صادرات کمک کند اما از سوی دیگر ما در کنار خودمان رقیب بزرگی را می‌پروارنیم که در پی منافع خودش است و هرجا ما عقب نشستیم، جای ما را گرفته؛ همان اتفاقی که در اروپای شرقی، خاور دور و هند رخ داده است. بنابراین فکر نمی‌کنم روسیه در پی تأمین منافع ما باشد و آنچه برایش اهمیت دارد منافع خودش است.
تقسیم بازار سیاسی با روسیه، یک زیرساخت ارتباطی است
در حال حاضر وزیر نفت از سوآپ گاز روسیه سخن می‌گوید و از تفاهم‌نامه‌ی سوآپ گاز این کشور، به عنوان یکی از دستاوردهای سفر اخیر خود یاد می‌کند اما با توجه به اینکه خط لوله‌های صادرات پاکستان را نداریم و زیرساخت‌های مناسب برای انتقال گاز به افغانستان هم وجود ندارد و عراق و ترکیه هم ظرفیت محدودی دارند؛ پس این گاز قرار است به کجا صادر شود؟
قمصری با اشاره به مفید بودن سوآپ گاز روسیه می‌گوید: با وجود مشکل ما در تراز گاز، سوآپ گاز روسیه می‌تواند به ما کمک کند تا در شرایط موجود در مصرف برق صرفه‌جویی کرده و همچنین گاز روسیه را در شمال مصرف کنیم و در جنوب بتوانیم گاز را صادر کنیم.
او اضافه می‌کند: اما باید توجه داشته باشیم که روسیه با مشکل تکنولوژی و سرمایه درگیر است و در دوران‌های سخت ندیدم که همکاری لازم را با ما داشته باشد. بنابراین بار دیگر تکرار می‌کنم که جمع و جور کردن اضلاع پارادوکس ارتباط ما با روسیه کار ساده‌ای نیست و نیازمند اراده‌ای قوی و بلند است تا بتوانیم با روسیه به توافقاتی خوبی برسیم.
در خصوص ارتباط بین ایران و روسیه، نیاز است تا تمام بدنه‌ی دولت برای این کار بکوشند چرا که این ارتباط نیاز به همه جانبه بودن دارد در غیر این صورت ایران بازنده‌ی بازیِ مذاکره با روسیه خواهد بود.
مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت می‌گوید: ما باید بتوانیم در زمینه‌های سیاسی با روسیه، تقسیم بازار داشته باشیم و این مسأله شاید بتواند به عنوان یک زیرساخت برای ارتباط با روسیه به ما کمک کند.
اگرچه سخنان وزیر نفت و هیأت همراهش در خصوص ارتباط در حوزه‌ی انرژی با روسیه، سخنانی امیدوار کننده بود اما باید دید در این مذاکرات منافع ایران لحاظ شده یا حریف روسی قرار است این بار هم همچون دفعات پیش، منافع ایران را نادیده یا آن‌ها را به طور شفاف لحاظ نکند؟
