این تصمیم اوپک پلاس به شکل موثری، تقریبا ۱۰ درصد میزان عرضه نفت خام در بازار را به مدت حداقل یک ماه دیگر متوقف می‌کند. اقداماتی از این دست، احتمالا بازار جهانی نفت را تقویت خواهد کرد و به شکل بالقوه ممکن است قیمت نفت را هم در بازار افزایش دهد. اما این مساله در حالی است که تقریبا هیچ‌کدام از نقش‌آفرینان بازار به حاشیه‌سودهای ناخوشایندی که پالایشگاه‌ها با فروش سوخت دیزل خود کسب می‌کنند، توجهی ندارند. آلن گلدر، معاون بخش پالایش، مواد شیمیایی و بازارهای نفتی شرکت وود مکنزی، با اشاره به تولید و ذخیره‌سازی بسیار زیاد گازوئیل، معتقد است که جهان در گازوئیل غرق شده است.
در آمریکا برای ۹ هفته متوالی افزایش ذخایر گازوئیل گزارش شد و پیش‌بینی موسسه نفت آمریکا هم ادعا می‌کند که این روند برای دهمین هفته هم ادامه داشته است. اما در کشورهایی با اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته، سوخت مصرفی اغلب خودروها دیزلی است و این سوخت به‌صورت گسترده در صنایع و بخش‌هایی چون حمل‌و‌نقل کالا، ساخت و ساز و کشاورزی نیز مورد مصرف قرار می‌گیرد و اهمیت نقش تولیدکنندگان آسیایی آنجا به چشم می‌آید که افزایش تولید احتمالی پالایشگاه‌های نفتی آسیا به‌عنوان اهرم فشاری بر سر بازار گازوئیل اروپا نیز ایستاده است. افزایش بی رویه تولید گازوئیل و تزریق آن به بازار، آینده بازار نفت را تهدید می‌کند. در جهانی که تقاضا در آن فروپاشیده، تعطیلی بیش از پیش پالایشگاه‌ها به دلیل اشباع بازار گازوئیل و سقوط احتمالی قیمت آن بر اثر تلنبار شدن سوخت دیزلی که بالاجبار در کنار بنزین یا سوخت جت کماکان تولید خواهد شد، قیمت نفت را به سوی بی ثباتی هر چه بیشتر سوق خواهد داد.
گازوئیل؛ مهمان ناخوانده پالایشگاه‌ها
به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، در حالی که پس از موج اول شیوع بیماری کووید-۱۹، اکنون میزان تقاضا برای گازوئیل در آسیا و مشخصا در چین به شدت بهبود یافته است؛ بازار گازوئیل اما در اروپا و ایالات متحده به واسطه افزایش خریدهای آنلاین و به تبع آن نیاز به تحویل کالا، به سختی توانسته خود را سرپا نگه‌دارد. بحران اقتصادی در اینجا به آن معناست که آسیب وارد شده به میزان تقاضا در بازار، فراتر از حجم حمل‌و‌نقل کنونی کالا است. با این وجود، مشکل بزرگ‌تر میزان عرضه گازوئیل در بازار است. چرا که پالایشگاه‌ها در اروپا و ایالات متحده با توجه به زمین‌گیر شدن صنعت حمل‌و‌نقل هوایی و کاهش بی‌سابقه تقاضا برای سوخت جت در حال حاضر تلاش می‌کنند تا حد امکان سوخت جت کمتری تولید کنند که این امر خود به معنای تولید گازوئیل بیشتر است. به دلیل کاهش کیفیت سوخت جت پس از گذر زمان، پالایشگاه‌های نفتی نمی‌توانند سوخت جت تولیدشده را تا مدت زمانی طولانی نگهداری و ذخیره‌سازی کنند. آنها برای مواجهه با این چالش دو گزینه را پیش روی خود دارند؛ مورد اول آن است که برای جلوگیری از تولید سوخت جت و حتی بنزین که میزان تقاضا برای آنان شدیدا کاهش یافته است کاملا پالایشگاه‌های خود را تعطیل کنند، که این سناریو، به دلایل متعددی از جمله امکان عرضه گازوئیل به بازار و امیدواری‌ها به بهبود تقاضای بنزین و کاهش محدودیت‌های ناشی از بیماری کووید-۱۹، گزینه مورد علاقه بسیاری از پالایشگاه‌ها نیست. سناریوی دیگری که پیش روی پالایشگران قرار دارد به این شکل است که طی فرآیند پالایش نفت خام برای تولید سوخت‌های سبک که به ترتیب بازه‌جوش، شامل بنزین، سوخت جت و گازوئیل می‌شود؛ نفتی که وارد برج تقطیر می‌شود باید به این ۳ سوخت تبدیل شود که سوخت جت به دلیل بازه حرارتی جوش بالاتر از بنزین و پایین‌تر از گازوئیل، توانایی تبدیل به بنزین یا گازوئیل را در طی پروسه پالایش دارد. این مساله درباره تولید بنزین نیز صدق می‌کند، چرا که پالایشگاه‌ها نمی‌توانند بدون افزایش نرخ پردازش کلی خود در برج تقطیر، تولید بنزین را افزایش دهند و این امر نیز منجر به تولید هر چه بیشتر گازوئیل می‌شود، چرا که بهبود تقاضا برای بنزین تا سطوح پیش از شیوع کرونا تا حدی دور از دسترس به نظر می‌رسد.
تاثیر این امر بر سر قیمت جهانی نفت را می‌توان در آنجا جست‌وجو کرد که با افزایش تولید هر چه بیشتر گازوئیل و پر شدن انبارهای ذخیره‌سازی و اشباع، اگر باعث کاهش تولید اجباری پالایشگاه‌ها به دلیل کمبود مکان ذخیره‌سازی شود به زنجیره تقاضای نفت خام جهانی آسیب خواهد زد. رویترز نیز چندی پیش در گزارشی از وضعیت بحرانی بسیاری از پالایشگاه‌های نفتی در سراسر اروپا و آمریکا خبر داده بود که به دلیل قطع شدن تقاضا برای سوخت هوایی و زیان‌دهی تولید سوخت‌های سبک، در معرض تعطیلی قرار دارند یا به‌صورت موقت و اضطراری تمام فعالیت‌های خود را متوقف کرده‌اند که این امر خود تهدیدی برای محکم شدن زنجیره تقاضای نفت خام در دورانی است که تقاضا فروپاشیده است.
بنا به اعلام رسمی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در دوره‌ای که شاهد افت مصرف فصلی هستیم، برآورد میزان تقاضای گازوئیل، هفته گذشته به پایین‌ترین سطح هفتگی در ۲۱ سال گذشته و میزان ۷۲/ ۲ میلیون بشکه در روز رسید. در عین حال، موجودی انبارهای ذخیره‌سازی سوخت دیزلی برای نهمین هفته پیاپی رشد کرد تا به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۱۰ تاکنون برسد. در حال حاضر حاشیه سود تولید سوخت در ایالات متحده نزدیک به کف ۱۰ ساله خود قرار دارد. موسسه نفت آمریکا (API) هم گزارش کرد که گازوئیل ذخیره شده این کشور ۲۷/ ۴ میلیون بشکه در یک هفته رشد کرده است. مطابق این گزارش، طی هفته اخیر ۴۲/ ۸ میلیون بشکه نفت به ذخایر نفتی آمریکا افزوده شده است و موجودی هاب نفتی کوشینگ در اکلاهاما ۲۹/ ۲ میلیون بشکه کاهش داشته است. نتیجه یک نظرسنجی بلومبرگ هم نشان می‌دهد که انتظار می‌رود موجودی نفت خام آمریکا ۸۵/ ۱ میلیون بشکه کاهش پیدا کرده باشد. به دلیل همین پیش‌بینی‌ها بهای نفت خام شاخص وست تگزاس اینترمدییت آمریکا در لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران)، با ۴۱/ ۲ درصد کاهش معادل ۹۴ سنت، به ۳۸ دلار در هر بشکه رسید. نفت شاخص برنت نیز ۷۶ سنت کاهش یافت تا با افتی ۸۵/ ۱ درصدی در قیمت ۴۲/ ۴۰ دلار در هر بشکه معامله شود.
سایه سنگین سوخت دیزلی بر نفت
استفن جو، مدیر بخش پالایش و بازاریابی جهانی در آی‌اچ‌اس مارکیت معتقد است که در حال حاضر نقطه امید بازار سوخت، از گازوئیل به بنزین تغییر پیدا کرده است. او می‌گوید با توجه به سودمحور بودن پالایشگاه‌ها و تلاش همیشگی آنان برای یافتن نقاط روشن بازار، هدف آنها در آینده تولید بنزین خواهد بود و می‌توانند خود را به سرعت با شرایط جدید حاکم بر بازار تطبیق دهند.
برای پالایشگاه‌ها توقف تولید همزمان سوخت جت و سوخت دیزلی ناممکن است؛ خصوصا که در صورت تحقق پیش‌بینی استفن جو درباره بهبود تقاضا در بازار بنزین، احتمالا تا زمان احیای مجدد اقتصادی گسترده و از سرگیری سفرهای هوایی، بازار نفت‌گاز و میزان عرضه آن احتمالا به‌طور کامل اشباع خواهد شد. این مدیر آی‌اچ‌اس مارکیت معتقد است که رخ دادن چنین امری در بازار، به معنای آن است که همه چیز پیش از بهبودی کامل، بدتر خواهد شد.
نکته قابل تامل در این میان دور از ذهن بودن بازیابی تقاضای سوخت هوایی است. طبق گزارش شرکت فیچ سولوشنز، تقاضای سوخت جت تا سال ۲۰۲۶ به سطح پیش از شیوع ویروس کرونا باز نخواهد گشت. یعنی پالایشگاه‌ها کماکان نیاز دارند تا به قیمت تولید سوخت هوایی، نفت‌گاز تولید کنند و بر ذخایر اولیه خود بیفزایند و با چنین راهکاری سودآوری آنها نیز کاهش می‌یابد. به‌رغم اینکه میزان تقاضا در آسیا شرایط مساعدتری دارد، اما حتی بازار برای آسیایی‌ها نیز با بازگشت پالایشگاه‌هایی که پروژه‌های تعمیر و نگهداری آنها به پایان خواهد رسید و دست به افزایش ظرفیت می‌زنند، با چالش روبه‌رو خواهد شد. ساندرا اکتاویا، تحلیلگر نفتی موسسه انرژی اسپکتس گفت: در بازار سوخت‌های دیزلی منطقه آسیا، اگر بهبود تقاضا به اندازه پیش‌بینی‌ها نباشد یا اگر چین صادرات خود را به بازارهای صادراتی‌تر افزایش دهد ممکن است بازار روندی مانند سایر مناطق جهان را طی کند. او در ادامه تحلیل خود با اشاره به میزان خرید نفت پالایشگاه‌های آسیایی اضافه می‌کند که پالایشگاه‌های آسیایی با توجه به بشکه‌های پرشمار نفت خامی که برای تحویل در ماه جولای خریداری کرده‌اند، ممکن است در این ماه افزایش تولید داشته باشند. افزایش عرضه آسیایی‌ها که به‌طور معمول مقدار زیادی از مازاد تولید خود را به اروپا می‌فرستند، می‌تواند چالش دیگری بر سر راه بازار نفت‌گاز باشد. صندوق بین‌المللی پول در چشم‌انداز ترسیمی خود برای آینده اقتصاد جهان در سال جاری، عمیق‌ترین رکود اقتصادی چهار دهه اخیر و رشد منفی ۳ درصدی اقتصاد جهان پیش‌بینی کرده است. این پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول نشانگر آینده‌ای نه چندان مثبت برای بازار نفت‌خام و مشتقات آن، از جمله گازوئیل است. پل سانکی، تحلیلگر کهنه‌کار نفتی در بانک میزوگو هم درباره اهمیت جایگاه گازوئیل و تفاوت آن با بنزین تاکید می‌کند: سوخت‌های تقطیری بیشتر نشان از میزان فعالیت‌های اقتصادی است، درست برعکس بنزین که نشانگر میزان فعالیت‌های اجتماعی مردم است.
