به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، یداالله سبوحی استاد مهندسی سیستم‌های انرژی دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به راه‌اندازی بورس نفت و عدم موفقیت این سازوکار برای فروش نفت از طریق بخش خصوصی گفت: وقتی در صنعت نفت تحول ساختاری ایجاد نشود و همه‌چیز دست دولت و وزارت نفت باشد و اجازه کار به بخش خصوصی ندهند؛ در نتیجه رقابتی شکل نمی‌گیرد که بورس نفت معنا پیدا کند. در این شرایط وقتی بورس نفت را هم راه‌اندازی کنید آن وقت یک افرادی خاصی برای خرید اقدام می‌کنند و اصلا رقابتی ایجاد نمی‌شود.
وی توضیح داد: بورس نفت بدون وجود بخش خصوصی‌های واقعی و بدون رقابت ارزشی ندارد. ببینید بورس نفت همه انعکاس روبنایی هستند که آن روبنا یک زیرساخت هم نیاز دارد. این زیرساخت رقابت است که ناشی از حضور شرکت‌های خصوصی است. در نتیجه وقتی شرکت خصوصی در صنعت نفت وجود ندارد؛ رقابتی هم شکل نمی‌گیرد؛ پس زیرساخت اصلی بورس نفت زیرسوال است و در نتیجه بورس نفت فعلی در فروش نفت ناموفق می‌ماند.
سبوحی گفت: باید در صنعت نفت شرکت خصوصی واقعی شکل بگیرد؛ نه اینکه شما بروید به یک شرکتی که معلوم نیست خصوصی است، دولتی است یا کجایی است نفت بدهید صادر کند. صادرات نفت خام هم به این سادگی‌ها نیست. یا نکته دیگر اینکه شما فرض کنید برق الآن در بازار بورس است. قیمت بازار بورس آن، کیلوواتی 40 تا 50 تومان است؛ یعنی کمتر از نیم سنت. مگر میشود برق را به کمتر از نیم سنت یا یک سنت تولید کرد؟ خب اصلا بخش خصوصی می‌تواند در این شرایط برق تولید کند؟ مسلما خیر.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: در حال حاضر همه برق را شرکت‌های دولتی که از حمایت‌های ویژه بهره‌مند هستند تولید می‌کنند و اتفاقا این شرکت‌ها کارآیی و بازده پایینی هم دارند. در نتیجه وقتی بخش خصوصی‌ای برای ایجاد رقابت نباشد، این بورس‌ها فقط آلت دست میشود برای تثبیت این وضعیت نامناسب و در نتیجه تعلیق چالشهای فعلی.
*ورود بخش خصوصی به صادرات فرآورده به دور زدن تحریم‌نفتی کمک میکند
وی عنوان کرد: ما باید در شیوه قیمتگذاری و روابطی که مثلاً بین پالایشگاهها و وزارت نفت برقرار است یک بازنگری اساسی کنیم. رقابت در حالتی صورت میگیرد که ما به سمت شناور شدن قیمتها برویم. یعنی هم هزینه‌ها و هم درآمدهای مردم واقعی بشود. یکی از مشکلات ما این است که قیمتها دستوری است و رقابتی در کار نیست. یعنی دولت دستور میدهد یا مجلس تصویب میکند که قیمت این باشد.
سبوحی خاطرنشان کرد: وقتی رقابت ایجاد شود شرکت‌ها به سمت کارآیی حرکت می‌کنند و باعث کاهش هدررفت و در نتیجه کاهش قیمتها می‌شوند. البته توجه کنید که هدف دولت از تعدیل قیمتها و شناور کردن قیمتها در حال حاضر، ایجاد بخش خصوصی یا شکل‌گیری رقابت نیست بلکه صرفا جبران کسری بودجه است.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: همین الان از مرزهای کشور قاچاق سوخت انجام میشود. سوال این است که چرا دولت این تقاضا را سازماندهی نمیکند که مثلا بخش خصوصی بتواند فرآورده‌های نفتی را به این کشورهای همجوار بفروشد. یعنی وزارت نفت میتوانست یک سیاستی تدوین کند که فرآورده‌های نفتی با یک درصد تخفیفی نسبت به قیمت واقعی در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد و این شرکت‌ها فرآورده‌های نفتی را صادر کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در صورتی که این حمایت‌ها صورت می‌گرفت بخش خصوصی میتوانست به صورت جدی‌تری در بازار فراورده وارد شود و این شرکت‌ها می‌توانستند در مرز ترکیه، مرز عراق، مرز پاکستان، مرز افغانستان صادرات فرآورده را به عهده بگیرد. اینکه بخش خصوصی ما الآن صادرات را انجام دهد و وارد بازار نفت پاکستان و عراق و سایر کشورها شود، می‌تواند در آینده به دور زدن تحریم نفتی کمک کند.
