به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، این سقوط 31 درصدی بدترین افت تاریخی قیمت نفت پس از 29 سال است. آخرین باری که بازار نفت شاهد سقوط چند درصدی قیمت در یک روز بود، 30 سال پیش در ژانویه 1991 رقم خورد که جنگ اول خلیج فارس آغاز شده بود.
تلافی نفتی
نشست 178 اوپک بدترین و البته قابل پیش‌بینی‌ترین نتیجه ممکن را داشت؛ عدم همراهی غیر اوپکی‌ها به رهبری روسیه برای کاهش بیشتر تولید نفت. اما این پایان ماجرا نبود چرا که پس از نشست، قیمت نفت با روندی شتابان در سراشیبی سقوط قرار گرفت و با اعلام جنگ قیمتی عربستان علیه متحد سابقش در بازار نفت و ارایه تخفیف تا 8 دلار برای هر بشکه نفت، باعث ورود قیمت به کانال 30 دلاری شد. این کانال، سطح خطرناکی برای عمده کشورهای تولیدکننده نفت و البته روسیه است چراکه این کشور با نفت 40 دلار به بالا می‌تواند بودجه خود را متعادل کند. اقدامات تلافی‌جویانه عربستان علیه روسیه به ارایه تخفیفات ختم نمی‌شود و این کشور قرار است از ابتدای ماه آوریل تا دو میلیون بشکه به تولیدات خود بیفزاید تا از این طریق بتواند مشتری‌های بیشتری از نقاط مختلف جهان برای نفت خود بیابد. عربستان سیگنال خود را به روسیه داده، فشارها را افزایش می‌دهد تا روس‌ها را به میز مذاکره بازگرداند. اما راه دشواری در پیش دارد. درست است روسیه با نفت بالای 40 دلار بودجه خود را متوازن می‌کند اما برای رسیدن به اهدافش، خود را آماده روزهای به مراتب سخت‌تری از قیمت پایین نفت کرده است. طبق اعلام بانک مرکزی روسیه، ذخایر ارزی این کشور تا پایان ماه ژانویه به 560 میلیارد دلار رسیده است از سوی دیگر برآوردها نشان می‌دهد که 73 میلیون اونس نیز ذخایر طلا دارد. بنابراین کار عربستان برای اعمال نفوذ دوباره در تزارها همچنین بازار نفت سخت خواهد بود.
آن روی سکه روس‌ها
شاید زمانی که پوتین و بن سلمان در حاشیه اجلاس G20 طرح کاهش تولید نفت به میزان یک میلیون و 700 هزار بشکه تا پایان ماه مارس را بدون حضور باقی کشورهای اوپک پلاس اعلام کردند، کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی روسیه به عاملی برای تحقیر اوپک در مجامع بین‌المللی تبدیل شود و این کارتل 60 ساله در شرایط سخت قیمتی، این‌گونه بی‌همراه بماند. هرچند تعلل روس‌ها در دادن پاسخی شفاف در خصوص موافقت برای کاهش بیشتر تولید در روزهای منتهی به برگزاری نشست 5 و 6 مارس اوپک، سمت و سوی آینده بازار را روشن کرده بود؛ روسیه زیر بار کاهش تولید نمی‌رود. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه در روزهای حضورش در وین می‌دانست که کرملین تصمیمش را گرفته و تولید نفت را کم نمی‌کند. هر چند روسیه در چهارسال همراهی با اوپکی‌ها توانست به اهداف خود برسد، نفوذ در خاورمیانه را افزایش داد به گونه‌ای که توانست اعتماد ریاض را در بسیاری از برنامه‌های توسعه‌ای جلب کند. نمود این نفوذ و جلب اعتماد در همراهی و نزدیکی پوتین با پادشاه عربستان پس از قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی بود. چندی پس از افشای این قتل، کرملین در اطلاعیه منتشره در ماه اکتبر به صراحت اعلام کرد دلیلی نمی‌بیند که روایت مطرح‌شده از سوی خانواده سلطنتی عربستان در خصوص قتل جمال خاشقجی را باور نکند. از سوی دیگر روسیه از قِبل اوپک به دستاوردهای دیگری نیز رسید و آن حضور و همراهی نظامی و مالی در ونزوئلای درگیر بحران بود. پس از تحریم نفت ونزوئلا توسط کاخ سفید و خروج شرکت‌های نفتی امریکایی از این کشور، مسکو با انعقاد قراردادی مخفی با کاراکاس فروش نفت این کشور را بر عهده گرفت. تحلیلگران معتقدند با این کار روسیه ماهانه درآمدی 120 میلیارد دلاری کسب می‌کرد. به همین دلیل 21 فوریه سال جاری، مایک پمپئو از تحریم روس نفت، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت همچنین هم‌پیمان پوتین به بهانه ادامه همکاری با ونزوئلا و دور زدن تحریم‌ها خبر داد. اما به نظر می‌رسد همراهی غیر اوپکی‌ها به رهبری روسیه علاوه بر کنترل بازار و قیمت نفت، دستاوردهای موازی ناخوشایندی نیز برای رقیب دیرینه روسیه، امریکا داشته و آن افزایش تولید شیل و بهبود عملکرد این صنعت در امریکا بود. روسیه از اینکه دولت ترامپ، در چند سال گذشته تولید نفت خود را به مرز 13 میلیون بشکه رساند و از آن به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی استفاده می‌کند، بسیار عصبانی است. اوج عصبانیت روس‌ها در تحریم خط لوله نورد استریم 2 و روس نفت قابل مشاهده است. به همین دلیل استراتژی خود در بازار را تغییر داد. اولین گام نیز جدایی از اوپک بود.
«شیل» باید سقوط کند
مارس 2020 زمان جدایی غیر اویکی‌ها از اوپک بود. روسیه نمی‌خواست با کاهش بیشتر تولید نفت، سند دیگری را برای افزایش سهم شیل در بازار امضا کند. در حالی که حفاری‌ها در امریکا برای افزایش تولید شیل ادامه می‌یافت، روسیه برخی از چاه‌های نفت خود را با ظرفیتی کمتر از حد طبیعی به کار می‌گرفت. روس‌ها بر این باورند که اکنون زمان آن رسیده که صنعت نفت امریکا نیز طعم قیمت‌های پایین نفت را بچشد. پس از همه سنگ اندازی‌های امریکا برای جلوگیری از گسترش نفوذ صنعت نفت و گاز روسیه، به نظر می‌رسد کرملین تصمیم گرفته اوپک را قربانی کند تا «جلوی پیشرفت صنعت شیل» که شاید مهم‌ترین شعار تبلیغاتی ترامپ نیز باشد را بگیرد اما عدم همراهی روسیه برای کاهش تولید تنها برای هدف ضربه‌زنی به شیل نبود. نباید از این نکته غافل شد که قراردادهای کاهش تولید اوپک پلاس در روسیه از محبوبیت چندانی برخوردار نیستند چرا که این پیمان‌ها، تزارها را از امضای قراردادهای جدید و پرسود منع می‌کند. در این راستا ایگورسشین، مدیرعامل روس نفت و از مهم‌ترین متحدان پوتین بارها از توافق‌های اوپک اعلام نارضایتی کرده که در عدم همراهی روسیه با بزرگ‌ترین کارتل نفتی نیز بی‌تاثیر نبود.
با وجود اینکه بسیاری امتناع روسیه از کاهش تولید را به مثابه سیلی بر تولیدکنندگان شیل می‌دانند، اما این اقدام زمانی به نتایج دلخواه کرملین می‌انجامد که قیمت نفت برای مدت طولانی پایین بماند که این امر نیز برای کشورهای حاشیه خلیج فارس اصلا مطلوب نیست. در این راستا بدر جعفر، رییس شرکت نفت امارات معتقد است اگر یک جنگ واقعی قیمتی پیش آید که منجر به کاهش بیشتر در قیمت نفت شود، تولیدکنندگان عمده در جهان به خصوص کشورهای با درجه وابستگی بالای اقتصاد به نفت به خطر می‌افتند چرا که با کاهش درآمدهای نفتی، توانایی این کشورها برای پرداخت خدمات حیاتی و امنیتی نیز کم می‌شود.
استراتژی کوتاه‌مدت برای بازپس‌گیری سهم در بازار
با وجود اینکه سابقه تنش و تحریم‌های نفتی میان امریکا و روسیه همچنین جلوگیری از افزایش نفوذ شیل در بازار نفت، از جمله دلایل روسیه برای تک‌روی در این بازار است، اما برخی از کارشناسان نیز معتقدند سیگنال‌های عربستان به بازار نفت که منجر به کاهش 10 درصدی سهام آرامکو شده، جنگی برای بازپس‌گیری سهم در بازار است و به نوعی بیانگر این موضوع است که روسیه نه برای شیل که برای سهمش در بازار است که این‌قدر بی‌پروا عمل می‌کند. قیمت پایین به نفع هیچ کشوری نیست و اگر هدف به زانو درآوردن شیل است، می‌توان اذعان کرد که استراتژی پر ریسکی است.
