رنانی: روشنفکران به جای نقد حکومت ها از نقد خود آغاز کنند

به گزارش اقتصادآنلاین در ابتدای مراسم رونمایی از کتاب توسعه ۱۴۰۰، مرتضی درخشان به ارائه گزارشی از نکات و یافته‌های کتاب پرداخت و گفت: در این کتاب یکی از مهمترین اهداف اصلی ما محاسبه و مقایسه شاخص های توسعه در سایر کشورها بود لذا سعی کردیم از معیارهای بین المللی استفاده کنیم تا امکان مقایسه و تغییر رتبه در طول سال های مختلف، بوجود بیاید. در این راستا در حدود ۸۳ هزار داده را در دو سال ۲۰۱۵ و ۲۰۲۱ با کمک متخصصان حوزه های مختلف جمع آوری کردیم تا شاخص ترکیبی توسعه را محاسبه کنیم.

این دانش آموخته اقتصاد در خصوص بخش های مختلف کتاب توسعه ۱۴۰۰ عنوان کرد: در این کتاب نقشه توسعه جهان در سال ۲۰۲۱ را ترسیم و در آن کشورهای جهان را به پنج دسته تقسیم کردیم.

یکی از این نقشه های موجود در این کتاب، نقشه ۳۸۰ شاخصی است که وضعیت ایران با میانگین جهانی، محاسبه شده است. که در برخی شاخص ها بالاتر از میانگین جهانی، برخی شاخص ها در میانگین و برخی پایین تر بودیم. البته شاخصی هم وجود دارد که ما حدود چهل و هفت، هشت الی پنجاه نمره پایین تر از میانگین جهانی قرار داریم.

وی افزود: بنا به یافته های این تحقیق، ایران در طول هفت سال گذشته در شاخص های ترکیبی توسعه ۲.۳درصد پس رفت داشته است. در بحث اقتصادی در طول هفت سال گذشته یک درصد رشد داشته ایم. در بحث شاخص های سیاسی ۱۰.۳درصد تنزل داشتیم. در بخش قلمرو اجتماعی ۸.۲ درصد رشد داشتیم و در بحث فردی ۹درصد و در بحث زیست محیطی نیز ۹.۲درصد تنزل داشتیم.

نهاد مستقل برای ارزیابی تصمیم گیری ها نداریم

کیومرث اشتریان نیز طی سخنانی در این مراسم با تاکید بر اینکه جامعه ما نیازمند نهادهای مدنی ارزیابی سیاست است، گفت: برای پیشرفت نیازمند نهادهای مدنی تخصصی در حوزه های اقصادی و علوم مختلف هستیم تا این نهادهای مدنی بتوانند علم را به سمت جامعه بیاورند.

رییس انجمن علوم سیاسی ایران با بیان اینکه جوهره برنامه ریزی در عالی ترین سطح نظریه پردازی عبارت است از تبدیل دانش به عمل، تصریح کرد: کار دوستان پویش فکری یکی از نیازهای اساسی جامعه ما است. مدتی که در دولت قبل بودیم این را به شکل عینی و ملموس می دیدیم موقعی که می خواستیم تصمیم سازی کنیم یک خلا جدی را در عمل می دیدیم که نهادهای مستقلی برای ارزیابی وجود ندارند و یا اگر وجود دارند بسیار ضعیف و یا اگر قوی هستند تحت سلطه نهادهای دولتی یا خصولتی هستند.

وی ادامه داد: وقتی دانش جمعی در خصوص کنش جمعی نداریم، اتفاقات عجیبی در دولت رخ می دهد و آن اینکه دولت و قوه مجریه به عنوان ماشین اصلی توسعه نمی تواند تصمیم گیری کند و بدتر اینکه نمی داند دانشی در این زمینه ندارد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه قوه مجریه در همه کشورها از مهم ترین ابزارهای توسعه است، گفت: قوه مجریه در اغلب دولت های پس از انقلاب این مشکل را دارند که درگیر تو در تویی نهادی هستند و وقتی می خواهند در دولت تصمیم گیری کنند، فرایند برنامه ریزی توسعه زمانبر می شود و هیچ دولتی نمی تواند توسعه ایجاد کند.

اشتریان گفت: نکته دوم در قوه مجریه، مسئولیت پذیری و آزادی مدیران است. ما با این چالش بزرگ مواجه هستیم که ماشین اصلی توسعه در کشور نه مسئولیت دارد و نه آزادی. این دو رکن اساسی برای تحول در توسعه کشور است. به دلیل تو در تویی نهادی و هم از حیث قوانین و مقررات و هم حیث رویه ها، کاملا افراد را مسلوب اختیار می‌کند و وقتی وارد عرصه عمل می شوند متوجه می شوند که انجام یک کار ساده چقدر سخت است. از این رو زمانی که دولت به عنوان ماشین اصلی توسعه وارد این چرخه فرایندها و رویه می‌شود، به شدت گیر می کند و نمی تواند تکان بخورد. به همین دلیل است که دولت ها به دلیل این تکثر و تو در تویی نهادی، احساس بی مسئولیتی پیدا می‌کنند و می‌گویند تقصیر ما نیست و تقصیر دیگری است.

کتاب توسعه ۱۴۰۰ آغازی برای ساخت خط کش توسعه

در ادامه این مراسم و در پنل تخصصی محسن رنانی طی سخنانی گفت: ادب توسعه، تمرین مهارت گفتگو، هم‌شنوی، رواداری، عذرخواهی و عقب نشینی است و برای اینکه این مهارت ها را تمرین و پیدا کنیم باید از خودمان آغاز کنیم. روشنفکران تا زمانی که حکومت ها را نقد می کنند به جایی نمی رسیم بلکه روشنفکران باید از نقد خود شروع کنند.

این اقتصاددان ادامه داد: زمانی دنبال تئوری پردازی توسعه بودم. بعد متوجه شدم که خط کش تئوری چه چیزی است؟ تمام تئوری ها زمانی علمی هستند که قابل خط کشی و اندازه گیری باشند و تا زمانی که این امر صورت نگیرد تئوری می شود که در توهم است. ما ابتدا باید خط کش توسعه را ایجاد کنیم تا بر اساس آن بتوان تئوری توسعه را مطرح کرد و سنجید.

رییس پویش فکری توسعه با بیان اینکه کتاب توسعه ۱۴۰۰ آغازی برای ساخت خط کش توسعه است، ابراز امیدواری کرد که این روند ادامه داشته و شاهد انتشار کتاب صدم توسعه در پایان قرن باشیم.

وی افزود: اگر می خواهیم در مسیر توسعه حرکت کنیم با اندازه گیری و قابلیت نقد و مقایسه باشد لذا این کتاب گام کوچکی برای ساخت خط کش است تا بتوانیم اول و آخر دولت ها را با این خط کش مقایسه کنیم و مثلا بگوییم دولت آقای روحانی خیلی تلاش کردید ولی کلا در هشت سال ما را سه پله در نردبان توسعه بالا بردید.

رنانی تصریح کرد: اگر بخواهیم با سرعت دولت تو، توسعه پیدا کنیم ما ۸۰سال دیگر به امروز فنلاند می رسیم. اگر می خواهیم با ازبکستان مقایسه شویم ما جلو رفته ایم اما او ۲۰رتبه از ما به جلوتر رفته است.

قصه کتاب توسعه ۱۴۰۰، روایت ساختن گامی به سمت توانمندسازی جامعه است

محمد فاضلی نیز در ادامه این مراسم درباره کتاب توسعه ۱۴۰۰ گفت: هر جامعه ای احتیاج به روایت و قصه دارد و باید روایت و قصه خود را بگوید. جامعه ایران امروز بین دو قصه و روایت پاره شده است. یک روایت حکومت است که ادعا می کند که شیوه حکومتش ایران را بر قله های جهان انداخته و سرعت رشد علوم در ایران به گونه ای است که بقیه کشورها نگران شدند. روایت دیگر از سیاهی و بدبختی و فلاکت که در فضای مجازی می بینید و مثلا این روایت دکتر اسلامی که مثلا چنین کتابی در خاورمیانه و منطقه منتشر نشده است و ... را اگر بگویند به او ماله کش می گویند.

این جامعه شناس اظهار کرد: جامعه ما در میان این دو قصه در حال پاره شدن است و تمام انرژی خود را از دست می دهد. کتاب توسعه یک قصه می دهد. معنی قصه این نیست که یک امر غیرواقعی است بلکه قهرمان ها و شاخص ها و مستندات خود را دارد. قصه ای هم که می گویند مستند است و استناد به شاخص ها دارد.

وی با بیان اینکه اگر کسی از خودش روایت نداشته باشد شکست خواهد خورد، اظهار کرد: نکته مهم این قصه، روایت ساختن گامی به سمت توانمند شدن جامعه است و از این به بعد می‌توانیم به دولت ها و حاکمان بگوییم که سخن شما با شاخص هایی که ما در اختیار داریم تطابقی ندارد.

فاضلی تاکید کرد: اگر بخواهم کل کار کتاب توسعه را خلاصه کنم، می گویم ساختن روایت جامعه علمی توسعه ایران اعم از اقتصاددانان، جامعه شناسان، سیاسیون و حقوقدانان از ایران امروز است که نه به سیاهی است که در فضای مجازی روایت میشود و نه به سفیدی است که حاکمان از آن حرف می زنند.

تحلیل توسعه در جبر جغرافیا، تاریخ و روح جمعی درست نیست

حجت الله میرزایی نیز در این نشست گفت: دکتر رنانی و موسسه پویش فکری توسعه، باری را بر دوش می گیرند که در کشور کسی متولی آن نیست. نه اینکه کسی متولی نبوده چرا که در گذشته موسسات متعددی برای پیگیری توسعه، گفت وگو و مطالعه راجع به توسعه ایجاد شده که به تدریج یا تعطیل شدند یا تغییر ماموریت دادند مثل موسسه نیاوران که زمانی وابسته به سازمان برنامه و بودجه بود.

وی ادامه داد: در توسعه با برخی برداشت های نادرست و کج فهمی ها مواجهیم که انتشار این گزارش می تواند از تسری و تداوم آنها جلوگیری کند به شرطی که بتواند موضوع گفت وگو قرار بگیرد. شاید هفت دهه است که دنیا پذیرفته توسعه یک مفهوم سنجش پذیر است که اگر آن را ارزیابی نکنیم نمی توانیم راجع به آن صحبت کنیم.

میرزایی تاکید کرد: تقریبا در هیچ یک از کتاب های معتبر توسعه تعریفی از توسعه ارائه نشده اما در خصوص مفهوم توسعه و پیچیدگی های آن گفت وگو های زیادی شده که یک مفهوم عقلانی، فرآیندی، مستمر، تعاملی، انسانی و هنجاری است و نه البته ارزش های غیرقابل سنجش.

میرزایی با بیان اینکه یکی از رسالت های کتاب توسعه ۱۴۰۰ بیش از نامگذاری، طرح شاخص و معیارهای قابل سنجش است، گفت: اگر بر سرهدف ها نمی توانیم به نتیجه برسیم حداقل بر سر گریز از وضعیت نامطلوبی که در آن به سر می بریم، می توانیم صحبت کنیم. مسیر هم گفتگو دستیابی به توافق دست جمعی است. آسیب دیدن هرساله و از دست دادن جان آدمها، مهاجرت‌ها، خرابی براثر سیل، ویرانی خانه و زمین کشاوری نتیجه توسعه نیافتگی است که ما می خواهیم از آن خارج شویم.

این استاد دانشگاه یادآور شد: یک رویکرد دیگر هم تقلیل توسعه به ویژگی فردی مثلا ۲۰ ویژگی انسان در جامعه توسعه نیافته است مثل ندانستن آداب گفتگو و.... که این خلق و خو ها ربطی به توسعه ندارد. تلقی توسعه براساس توسعه جبر تاریخ و جغرافیا هم از رویکردهایی است که انتظار می رود با این شیوه کتاب اصلاح شود.

وی تاکید کرد: تحلیل توسعه در جبر جغرافیا، تاریخ و روح جمعی یک جامعه درست نیست. مثل اینکه گفته شود ایرانیان برنامه گریز هستند. هیچ کدام از این تحلیل ها مبتنی بر روح ملتها پذیرفتنی نیست و بسیاری از کشورها وضعیت بدتری از ایران داشتند اما رفتند به سمت توسعه و از این شرایط فرار کردند.