به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، افسران و صنعتگران نیروی دریایی ارتش، تنها سه سال بعد با به آب انداختن ناوشکن «دماوند» درساحل بندر انزلی عزم و اهتمام خود در استمرار این مسیر را یادآور شده و دامنه اقتدار ملی را به منطقه دریایی شمال نیز گسترش دادند. از آن پس این صنعت پیچیده یکی از مأموریت‌های نیروی دریایی ارتش محسوب شده و پیشقراولان برتری نظامی کشور درعرصه دریا، دست‌اندرکار ساخت شناورهای بیشتری شدند تا اقتدار و امنیت ملی را در پهنه آب‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تأمین کنند. در ایامی که یادآور رشادت های دریادلان و «روز نیروی دریایی ارتش» است به سراغ امیردریادار مصطفی شاه کرم فرمانده مرکز تعمیرات و ساخت شناورهای سطحی و زیرسطحی نیروی دریایی ارتش رفتیم تا در گفت‌و‌گویی صمیمانه با چند وچون این ساخت وسازها از نزدیک آشنا شویم.
کار تولید ناوشکن ها چگونه و از چه مقطعی شروع شد؟
بعد از جنگ نفت در خلیج فارس، وقتی شناورهای سهند و سبلان ما را زدند که منجر به غرق شدن «سهند» و آسیب دیدن«سبلان» شد، ابتدا تلاش کردیم با هر زحمتی هست نگذاریم سبلان غرق شود، آن را به خشکی آوردیم و به تعمیرش پرداختیم. یک سوم ناو سبلان براثر اصابت موشک از بین رفته بود ولی با تلاش جمعی آن را بازسازی کردیم و به دریا برگرداندیم. این کار ابهت ناو را برایمان شکست و باعث شد تا به ایده ساخت ناوشکن فکر کنیم. در حین تعمیر و بازسازی سبلان تجربیات زیادی به دست آوردیم و خودمان را باور کردیم و دیدیم ساخت ناو چیز عجیب وغریبی نیست، در آن زمان هم جوان بودیم و هم شور وشوق فراوان داشتیم. کار را با ساختن شناورهای کوچک، همانند؛ بارج، یدک کش و سایر شناورهای مورد نیاز شروع کردیم و از سال 76 دست به کار ساخت «جماران» شدیم. بعد از آن «دماوند» را ساختیم، سپس دست به کار ساخت «دنا» و«سهند» شدیم.
پیش از آن با تکنولوژی ساخت ناوشکن آشنایی داشتید؟
نه! حتی دوره خاصی هم ندیده بودیم اما انگیزه واقتضائات کشور وادارمان کرد تا درگیر این کار شویم و ضمن کار آموزش‌های لازم را کسب کنیم. اساساً قبل از آن چنین تخصصی در نیروی دریایی وجود نداشت و ما بدون اینکه مربی خاصی داشته باشیم و کسی کاربلد به ما بیاموزد، خودمان پیگیر آموختن شدیم و حین کار مهارت‌های زیادی کسب کردیم. ساخت جماران واقعاً کار سختی بود برای اینکه اولین بار بود که درایران ناوشکنی با این حجم و با این تناژ ساخته می‌شد. ولی از آن جایی که ما خودمان را باور کرده بودیم، کار را متوقف نکردیم و ادامه دادیم، تا آنکه پس ازصرف مدت زمان زیادی کار به انجام رسید. جماران در سال 81 آب‌اندازی شد و با تمام مشکلاتی که وجود داشت از 81 شروع کردیم به خرید و نصب تجهیزات آن و با توجه به تحریم‌هایی که بود در سال 88 تکمیل و تحویل نداجا شد و همزمان با آن، پروژه‌های بعدی را شروع کردیم.
هم‌اکنون چه پروژه‌ای را در دست ساخت دارید؟
پروژه سهند که مراحل پایانی را طی می‌کند و نسبت به ناوهای قبلی از برتری‌های بیشتری برخوردار است.
شما تا چه مرحله‌ای از کار را انجام می‌دهید؟
مسئولیت ساخت شناور از صفر تا مرحله تحرک و به آب‌اندازی با ماست و از این مرحله به بعد که تجهیز آن به انواع سلاح‌ها وامکانات باشد، برعهده سازمان جهاد خودکفایی نیرو، فرماندهی فنی و سایر بخش‌ها، همچون معاونت فاوا است. یک سری از بخش‌ها هم توسط فرماندهی دریایی انجام می‌شود. ما دراینجا تا مرحله تحرک شناورمسئولیت کار را برعهده داریم. بحث موشک انداز و سایرامکانات به ما مربوط نیست.ما فقط آنها را نصب می‌کنیم. تجهیزات را به ما می‌دهند، ما هم آنها را روی واحد نصب می‌کنیم.
برای ساخت شناورهای غول پیکر نیاز به ابزاری همچون جرثقیل‌های بزرگ با بازوهای بلند است آیا اینگونه ابزار را در اختیار دارید؟
بله، ما جرثقیل‌های دروازه‌ای بزرگ داریم که تا 50 تن را جا به جا می‌کنند. از این به بعد که ما به فکر ناوهای سنگین‌تر هستیم برای جابه‌جایی اجسام چند هزار تنی با مشکل مواجه‌ایم که در حال رفع آن مشکلات هستیم.
ظرفیت فعلی ساخت وساز در چه حد است؟
ظرفیت فعلی ما تا سطح کلاس موج است و فعلاً تناژ بالا نمی‌توانیم بسازیم ولی برای ساخت شناورهای بزرگ با تناژ بالاتر طرح و برنامه داریم که با رفع مشکلات آن نسبت به تولیدش اقدام خواهد شد. تا به حال هفت فروند در سطح کلاس جماران ساخته‌ایم که چند فروند آن تحویل شده و مابقی هم پی درپی ظرف سه الی چهار سال آینده تحویل خواهند شد.
کارآیی و کیفیت شناورهای ساخت داخل نسبت به مشابه خارجی آنها در چه وضعی است؟
واقعیت این است که ما در حد امکاناتمان کار انجام می‌دهیم. در شرایط تحریم ما با مشکلاتی روبه رو هستیم که کار را برای ما سخت کرده است. به‌عنوان مثال ما موتور شناورها را وارد می‌کنیم. به‌دلیل اینکه راه‌اندازی خط تولید موتور شناورهای سنگین مقرون به صرفه نیست، چون ما در سال به چند موتور بیشتر نیاز نداریم از این‌رو آن را وارد می‌کنیم.اما تحریم‌ها موجب شده تا نتوانیم به راحتی به آنها دست پیدا کنیم چون موتور کشتی جزو اقلام تحریمی است و کشورهای سازنده آن ما را در محاصره تحریمی خود قرار داده‌اند و ما برای تهیه موتور شناورمجبوریم تحریم‌ها را دور بزنیم.سرعت و توان کشتی به قدرت موتور آن بستگی دارد. ما تا الان توانسته‌ایم تا سطح 4 هزار اسب را از طرق مختلف خریداری و وارد کنیم. 4 هزار اسب سرعتی حدود 23 الی 24 گره را به ما می‌دهد. اگر بتوانیم موتورهایی با قدرت 6 تا 8 هزار اسب را وارد کنیم، سرعت بیشتری خواهیم گرفت ولی تا الان و در شرایط تحریم توانسته‌ایم تا سطح 4هزار اسب را تأمین کنیم. برای ساخت ناوهای سنگین 8 هزار اسب هم جواب نمی‌دهد، باید به سراغ موتورهایی با قدرت 10 الی 12 هزار اسب برویم که قطعاً در تأمین آن مشکل خواهیم داشت.
این موتورها در کدام کشورها تولید می‌شوند؟
این موتورها عمدتاً آلمانی و امریکایی هستند. موتور امریکایی حتی در چین هم تولید نمی‌شود. موتور آلمانی اما با برند خود آلمان درچین تولید می‌شود.
با وجود این در تأمین قطعه و تعمیر و نگهداری موتورهای وارد شده مشکلی ندارید؟
خوشبختانه موتورهای به کار گرفته شده اغلب کاترپیلارهستند که به‌دلیل آنکه این شرکت قبل از انقلاب در ایران نمایندگی داشته، لوازم یدکی آن در بازار موجود است. صنایع نیروگاهی ما هم نزدیک به سه الی چهار هزار دستگاه از این موتورها دارد. از این جهت برای تأمین قطعات این تعداد از هر طریقی شده مجبور به تأمین قطعه هستیم والا تمام دیزل‌های نیروگاه‌ها می‌خوابد. این موضوع کمک می‌کند تا ما هم اقلام مورد نیازمان تأمین شود.
تا به حال به این فکر نیفتاده‌اید تا این قطعات را در داخل کشور تولید کنید؟
چینی‌ها که استاد کپی کاری هستند هنوز این کار را نمی‌کنند. البته توان آن وجود دارد اما اقتصادی نیست. برخی صنعتگران ما هم اقدام برای ساخت کرده‌اند ولی اینکه بتواند شرایط دریا و آب و هوای دریایی را تاب بیاورد و در مقابل تکان‌هایی که از طریق طوفان و امواج به کشتی وارد می‌شود، مقاوم باشد، نه هنوز این اتفاق نیفتاده است. چین هم حتی این کار را نمی‌کند و اگر انجام دهد مونتاژ است. در ایران این را نداریم اگر هم کسی ادعایش را دارد در حد موتورهای سبک است که به درد یگان‌های ما نمی‌خورد. در اینجا لازم است یاد‌آوری کنم که شناورهای تولیدی ما خدماتش غیر از موتور ایرانی است و تجهیز و تعمیر آن با ماست. البته ما در ساخت موتور هم مشکلی نداریم، چون هم لوازمش در ایران هست هم تعمیرکارانش در کشور هستند. در نیروی دریایی تعمیرکاران زبده‌ای داریم و هیچ مشکلی از این جهت نداریم، فقط بحث صرفه اقتصادی آن مطرح است. یعنی ما در ساخت و نگهداری قطعاً وابستگی نداریم. دربحث‌های عملیاتی هم تا این لحظه مشکلی نداشته‌ایم، شاید آن کیفیت خارجی را نداشته باشد ولی نیازهای نیروی دریایی را برطرف می‌کند.
آیا مجموعه شما قادر به تقویت وکمک به صنایع ملی در سایر زمینه‌ها هست؟
بله.من شخصاً چند سال پیش از بخش‌های مختلف شرکت مترو بازدید کردم. از واگن‌سازی مترو بازدید کردیم و ارتباط گرفتیم. همچنین از تجهیزاتشان پرسیدیم وآماده همکاری بودیم، ولی از طرف مقابل اقدامی صورت نگرفت. آنها هیچ وقت به سراغ ما نیامدند تا ببینند ما چه توان و قابلیت‌هایی داریم.
اگر سراغ شما بیایند، شما چیزی برای عرضه دارید؟
هر درخواستی اگر در قواره کار‌های ما باشد حتماً می‌توانیم بپذیریم و از آنان سفارش قبول کنیم.
در همین راستا آیا قادر به تأمین نیازهای سایر کشورها هم خواهید بود؟
این درحیطه کاری و وظایف وزارت خارجه و وزارت دفاع است که در روابط با کشورها برای تولیدات ما بازاریابی کنند اما در صورت وجود پیشنهاد قطعاً ما از پس کار برخواهیم آمد و حتی می‌توانیم صادرات ناوشکن داشته باشیم.
تحریم‌ها در روند فعالیت شما چه تأثیری داشته است؟
تحریم‌ها باعث شد برخی از قطعات مورد نیاز را نتوانیم تأمین کنیم، که این زمینه‌ای شد تا در داخل نسبت به تولید آن اقدام کنیم که برخی از این اقلام در نمایشگاهی به مناسبت روز نیروی دریایی به نمایش گذاشته شد.
مهم‌ترین آنها بوش‌های شفت موتور است که داخل آب شور قرار می‌گیرد، تا پارسال این قطعه حیاتی را وارد می‌کردیم، اما در پی اعمال تحریم‌ها توانستیم با کمک یک شرکت دانش بنیان توانستیم وارد کنیم و خودمان آن را تولید کنیم و برآوردها این است که از مشابه خارجی خود بهتر است. تست عملیاتی آن انجام گرفته و رضایتبخش بوده است. پس از 400 ساعت کار کردن در آزمایشگاه اجازه دادیم تا روی شناور نصب شود.
در راه تأمین نیازهایتان مشکل هم دارید؟
مشکل عمده ما با بانک مرکزی است. ارز به ما تعلق نمی‌گیرد بنابراین همه ملزومات‌مان را باید آزاد تهیه کنیم.
این موضوع قیمت تمام شده تولیدات ما را بالا می برد. ناوی که در دست ساخت داریم(سهند) نسبت به جماران 10 برابر هزینه دارد.ما جماران را با 60 میلیارد تومان هزینه ساختیم. برای سهند 300 میلیارد تومان هزینه کردیم و ناوهای بعدی را احتمالاً با 700، 800 میلیارد تومان باید بسازیم. نسبت‌ها را شما ببینید همه‌اش هم به‌خاطر قیمت دلار است. ما اگر منابع مالی داشته باشیم می‌توانیم تا 1000 نفر را به کار بگیریم و یک بازار کار راه بیندازیم ولی چون منابع مالی نداریم نمی‌توانیم این کار را عملی کنیم.
