۰ نفر

حل مشکلات اقتصاد خُرد، راه علاج رکود 30 ساله

پژویان: درباره خروج از رکود تردید دارم

۲۰ مهر ۱۳۹۳، ۱۳:۲۴
کد خبر: 62897
پژویان: درباره خروج از رکود تردید دارم

رئیس سابق شورای رقابت با ابراز تردید نسبت به خروج اقتصاد کشور از رکود توجه به اقتصاد خُرد را راه حل خروج از رکود تورمی دانست و گفت: تا زمانی که مشکلات مبانی خرد اقتصاد، حل نشود، روال بر همین طریق است.

دولت اخیرا اعلام کرد که اقتصاد از رکود خارج شده است. در این زمینه اما و اگرهایی وجود دارد. دکتر جمشید پژویان، رئیس سابق شورای رقابت و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در خصوص رکود تورمی در ایران معتقد است که مسئله رکود تورمی، حرف تازه ای نیست. سه دهه است که اقتصاد ایران با چنین مسئله ای مواجه است. دلیل اصلی این موضوع نیز عدم توجه به اصلاح مبانی خرد اقتصاد در طول سی چهل سال اخیر است. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم می‌شود: دولت می گوید کشور از رکود خارج شده است. آیا شما این سخن را قبول دارید؟ پژویان: یکی از مسائلی که مهم است و دو علت مهم و اصلی که نشان دهنده خروج از رکود است، یکی این است که آیا اشتغال افزایش یافته است و دیگری این است که آیا تولید نیز رشد داشته است یا نه؟ طبق آنچه که من تاکنون شنیده ام چنین موضوعی یعنی رشد تولید و اشتغال را تایید نکرده اند. البته احتمال دارد اطلاعاتی در ریاست جمهوری موجود باشد و هنوز منتشر نشده است. اما اینکه چرا چنین مسئله ای را آقای رئیس جمهور گفته اند قطعا باید براساس یک سری واقعیت ها و اطلاعات رسمی چنین موضوعی مطرح شود. آقای دکتر با توجه به رویکرد و سیاست هایی که دولت در پیش گرفته است، حداقل زمانی که برای خروج از رکود نیاز است چقدر می باشد؟ یا اصلا می توان بازه زمانی مشخص کرد؟ پژویان: ببنید یک مسئله ای را ما می دانیم و شما هم می دانید. آن این است که مسئله رکود تورمی در طی سی چهل سال گذشته تجربه کردیم. یعنی متعلق به یک دوران خاص نیست. در طول سه دهه گذشته رکود تورمی در کشور با نوسان همراه بوده است ولی همواره یکی از مشکلات اقتصاد ایران به شمار آمده است. اینکه اقتصاد ایران با چنین مشکلی مواجه است به این موضوع برمی گردد که من همیشه نیز بر آن تصریح کرده ام. مشکل اصلی اقتصاد ایران طرف عرضه و تولید است. مشکل اصلی ما در مبانی خُرد اقتصاد است که علامت صحیح را به اقتصاد نمی دهد. این علائم تخریب شده اند. این به نظر من همچنان پابرجا است. یعنی از نظر من تا زمانی که مشکلات مبانی خرد اقتصاد، حل نشود، روال بر همین طریق است. تاکنون من برنامه ای را برای افزایش کارایی در اقتصاد ایران ندیدم که منجر به افزایش بهره وری و رشد تولید شود. منظورتان از مبانی خرد اقتصاد چیست؟ مصداق بارزی که من در طول سال های گذشته بارها به آن اشاره کردم این است که علائمی که در اقتصاد ایران داده می شود، علائمی در چارچوب و ساختار اقتصاد خرد است. یکی از این مبانی اصلاح نسبی قیمت ها است. این اصلاح فقط محدود به اصلاح قیمت حامل های انرژی نمی شود. به طور مثال اصلاح قیمت نسبی پول یعنی نرخ سود بانکی یکی از موارد دیگر است. بین سودی که بانک ها بابت تسهیلات می گیرند و سودی در بازار آزاد اختلاف فاحشی با هم دارند. در حال حاضر نرخ بازده سرمایه گذاری در اقتصاد ایران حدودا بین 5 درصد در بخش صنعت تا چند صد درصد در بخش های دیگر است. این ها واقعیت های اقتصاد ایران است. آن چارچوب مبانی خرد که این مسائل را می تواند اصلاح کند، اصلاح قیمت ها و تنظیم قیمت های در اختیار دولت است با تورم و رشد بقیه قیمت ها است. نظام مالیاتی بتواند این نرخ های خالص را به هم نزدیک کند، من هیچ علائمی برای اصلاح این موارد در اقتصاد ایران مشاهده نمی کنم. یعنی شما می فرمایید که مشکلات کلان اقتصاد ایران، باید بر مبنای سطح خرد اقتصاد حل شود که چنین رویکردی در دولت وجود ندارد؟ پژویان: دقیقا. بدون اینکه شما زیربنای اقتصاد و شاخص های خرد را اصلاح کنید اصلا برنامه های دیگر معنا ندارد. شاخص های کلان اقتصاد بر اساس مبانی خرد حرکت می کنند. یعنی اگر سطوح خرد اصلاح نشود، تورم همچنان بر سر جای خود باقی است، بیکاری همچنان وجود خواهد داشت و رشد پایین هم همواره وجود خواهد داشت. این واقعیتی است که سی سال همواره بر ان تاکید کرده ام. مبنای حرکت کشورهای توسعه یافته هم بر همین اساس بوده است؟ یعنی براساس اصلاح مبانی خرد، شاخص های کلان را بهبود بخشیده اند؟ پژویان: ببینید کشورهای توسعه یافته اصلا چنین مشکلی ندارند. یعنی در کشورهای توسعه یافته زیربناهای صحیح خرد وجود دارد. در نتیجه جاده حرکت اقتصاد هموار است. فقط سیاست مداران در چارچوب کلان میزان چرخش فرمان، گاز و ترمز اقتصاد را تنظیم می نمایند. وگرنه بستر حرکت ماشین اقتصاد مهیا است. شوک های اقتصاد و ادوار تجاری را نیز با سیاست های کلان اقتصادی تنظیم و مدیریت می کنند. اصل مسئله اقتصاد ایران در نامناسب بودن جاده است. بسترهای مهیا نیست. لذا ماشین اقتصادی که در این جاده حرکت می کند، هیچ تبعیتی از راننده ندارد. چون بستر و جاده هموار نیست.

این رویکرد که باید مسائل کلان اقتصادی را براساس اصلاح مبانی خرد اقتصادی حل و فصل کنیم، مربوط به مکتب اقتصادی خاصی است؟ پژویان: نه اصلا این گونه نیست. به طور کلی از دهه 80 به بعد دیگر کسی در مورد حتی کلاسیک ها، نئوکلاسیک ها کینزین ها، نهادگرایان و... صحبت نمی کند. امروزه صحبت بر سر این است که ما مکانیسم هایی در مبانی خرد اقتصاد داریم که اگر دچار مشکل بشود که می شود، یک ارگانی به نام دولت ها، ساختارها و نهادهای فرادولتی و .. هستند که اختلاط های بازار را در جهت افزایش کارایی مدیریت می کنند. دیگر نظریه کلاسیک ها و نئوکلاسیک ها در خصوص کارایی بازار شکسته خورده است. امروزه مسئله شکست بازار تجربه ای است که بارها شاهد آن هستیم. دولت ها به طور عام مسئول اصلی اصلاح چنین شکست های بازار هستند. به طور مثال انحصار در اقتصاد به وجود آمده است. ولی انحصارات را با رگولاتوری و غیره حل می کنند. تجربه نشان داده که برخی از بازارها به خاطر عدم تقارن اطلاعات، پیامدهای خارجی و... نمی توانند کارایی داشته باشند که در اینجا دولت و برخی از نهادهای دیگر وارد اقتصاد می شوند. چرا در طول سه دهه اخیر به مبانی خرد توجه نشده است؟ پژویان: علتش این بوده است که اقتصاددان قوی خرد نداشتیم و اگر هم داشتیم دولت ها از آن استفاده نکرده اند. آیا برنامه خروج غیرتورمی از رکود که اخیرا توسط دولت تنظیم شده است، می تواند به حل مشکلات اقتصاد ایران کمک کند؟ پژویان: این یک برنامه، مانند برنامه های قبلی است که خوب تنظیم و برای آن زحمت کشیده شده است. ولی مسائل اقتصادی کشور با این قبیل برنامه ها حل نخواهد شد. چرا؟ پژویان: به دلیل عدم توجه به مسائل خرد برای حل مسائل کلان اقتصادی. چون آن سیاست های مکمل در زمینه اقتصاد هیچ وقت مورد توجه و اجرا نبوده است. در این برنامه هم چندان توجه جدی به آن نشده است.