ماجرای یارانه‌ها ختم به خیر نمی‌شود!

به گزارش گروه بررسی مطبوعات اقتصاد انلاین حسین راغفر استاد اقتصاد دانشگاه در گفت و گو با "قانون" درباره هدفمندی یارانه ها سخن گفته است:

حسین راغفر یکی از کارشناسان اقتصادی است که منتقد سیاست‌های اجرایی دولت دهم بوده و حالا نیز به سیاست‌های اجرایی دولت یازدهم خرده می‌گیرد. راغفر معتقد است نقد باید به بنیان‌های نظام سیاسی ایران وارد شود که دولت‌ها را در موقعیتی تعارف‌گونه با ملت قرار داده و همین رودربایستی سبب شده است اکثر آدم‌ها تلاش کنند وقتی در ساختارهای حکومتی دولت و مجلس قرار می‌گیرند از" بَده" شدن پرهیز کنند. وی که در مناظره‌ای داغ در خصوص حذف یارانه سه دهک درآمدی در صدا وسیما شرکت کرده و نظراتش توانست اکثریت آرای بینندگان را از آن خود کند از نتیجه مناظره صورت گرفته چندان رضایت ندارد و معتقد است که باید راهی یافت تا مشکلات کشور را برطرف کرد و متاسفانه در شرایطی که وقت کافی برای طرح نظرات نیست، چگونه می‌توان به حل مشکلات امیدوار بود. راغفر، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه الزهرا نتیجه اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها را هیچ می‌داند. در مورد برنامه جدید دولت در این حوزه مصاحبه ای با وی داشتیم که در پی می‌آید. آقای راغفر شما موافق حذف سه دهک پردرآمد از فهرست یارانه‌بگیران هستید. فکر می‌کنید ساختارهای اقتصادی و سیاسی ایران آمادگی لازم برای شناسایی این سه دهک را دارد؟ من موافق تغییر شیوه پرداخت یارانه هستم. من معتقدم باید ویژگی خانوار در پرداخت یارانه موثر باشد. برای روشن شدن مطلب توضیح می‌دهم. یارانه باید در چهار گروه پرداخت شود. یارانه درمانی، یارانه حمل و نقل، یارانه آموزشی برای دانش آموزان و دانشجویان و یارانه غذایی. حالا خصوصیات هر خانوار است که مشخص می‌کند از چه یارانه‌ای استفاده کنند نه اینکه یارانه نقدی و بدون هدف به همه پرداخت شود. من معتقدم باید شرایط را تغییر داد. وقتی کسی فرزندی نداشته باشد طبیعتا از یارانه آموزشی بهره نمی‌گیرد.افراد سالم نیازی به یارانه درمان ندارند امای یارانه غذا باید به همه پرداخت شود و یارانه حمل و نقل نیز طبیعتا به تمامی‌استفاده کنندگان از یارانه باید تعلق گیرد. من حرفم این است اما اصلا کسی گوش شنوایی برای این طرح‌ها ندارد و فکر نمی‌کنم دولت وارد فاز اجرایی برای هدفمندی واقعی یارانه‌ها شود. مناظره داغی در این زمینه با چند تن از کارشناسان از جمله آقای پژویان داشتید. از نتیجه مناظره راضی بودید؟ خیر ما رفتیم آنجا تا بحثی را طرح کنیم و مشکلی از مشکلات کشور را برطرف کنیم. اما نشد به ویژگی‌های طرح پیشنهادی و... بپردازیم و بگوییم معضل اصلی چیست. اما نتیجه نظرسنجی از بینندگان نشان داد که نظرات شما طرفدار بیشتری دارد. ولی متاسفانه وقت کافی برای تبیین نظرات نبود. حالا اینکه می‌گویید دولت و نظام سیاسی اراده‌ای برای حذف دهک‌های پردرآمد ندارند به چه معناست؟ یعنی معتقدید دولت نمی‌خواهد سه دهک درآمدی بالا را از فهرست یارانه بگیران خارج کند؟ بله. اما، طرح وارد فاز اجرایی شده است. کمیته تشکیل داده‌اند و در حال پیگیری امور هستند؟ این که درست است اما فکر نمی‌کنم این برنامه به نتیجه برسد. (من حرفم این است که این طرح دولت بر اساس یک نیاز کارشناسی و ضرورت کشور نیست.) این نیاز فوری و فوتی دولت یازدهم است وگرنه بر اساس یک ضرورت کارشناسی وارد این برنامه نشده است.الان دولت با کمبود اعتبار برای پرداخت‌های نقدی در قالب هدفمندی یارانه‌ها مواجه است برای همین به صورت آنی و ضربتی می‌خواهد 30 درصد جمعیت یعنی سه دهک جمعیتی را از فهرست یارانه بگیران خارج کند. دقت کنید من می‌گویم سه دهک جمعیتی نه درآمدی. به هر حال 22 میلیون نفر 30 درصد جمعیت ایران می‌شود. حالا در چنین شرایطی ما حرف از هدفمندی و... بزنیم چه فایده‌ای دارد. دولت می‌خواهد مشکل روزمره‌اش را حل کند، چنین کاری را انجام می‌دهد. به هر حال کمیته‌ای که برای شناسایی دهک‌های پردرآمد تشکیل شده است، می‌گوید با احصای موقعیت مالی خانوار نسبت به شناسایی پردرآمدهاو کم درآمدها اقدام خواهد کرد؟ این اصلا ممکن نیست. شما بنا را بر احصای موقعیت مالی خانوار بگذارید، نتیجه چه می‌شود. انگیزه ایجاد می‌کنید که افراد دروغ بگویند. اگر ویژگی خانوار و نه موقعیت مالی خانوار مد نظر باشد کسی نمی‌تواند دروغ بگوید. مگر می‌شود فردی بدون فرزند بخواهد از یارانه آموزشی کشور استفاده کند. چرا باید افراد را در چنین موقعیت قرار بدهیم که برای دریافت یک یارانه نقدی که قدرت خریدش نیز از میان رفته است به ما دروغ بگویند. این کار درستی نیست ومشکلات را افزایش می‌دهد.همین حالا وزارت بهداشت طرحی را برای شناسایی خانوارهایی که سوء تغذیه دارند در دستور کار قرار داده است. می‌شود این طرح را ملی کرد و در ابعادی بزرگ بدان نگاه کرد و غذا را برای تمامی‌خانوارهای ایران در نظر گرفت. اصلا جز در چهار موردی که گفتم قرار نیست دولت‌ها یارانه‌ای پرداخت کنند. گذشته از این‌ها چرا این قدر درباره حذف دهک و اضافه شدن دهک بحث کنیم. دولت برود به وظیفه ذاتی خودش عمل کند. برود شغل ایجاد کند تا مردم بتوانند کار کنند و نیازهای روزانه و زندگیشان را تامین کنند. دولت یازدهم نام خود را دولت تدبیر و امید گذاشته و در همین روزهای اول فعالیت خود، نشان داده که انتقاداتی نسبت به برخی امور دارد و می‌خواهد برای حل مشکلات و تغییر اوضاع گام بردارد. فکر می‌کنید بتواند توفیقی در این عرصه داشته باشد؟ خیر. اصلا اراده چنین کاری نیست. البته منظور من این نیست که دولت اراده ندارد. منظورم این است که ساختار سیاسی کشور اراده لازم را برای حل مسائل ندارد. نه دولت و نه مجلس اصلا نمی‌خواهند بده بشوند. موضوع این است که یارانه‌ها سنگی بود که دولت دهم در چاه انداخت و با شناختی که از دولت بعدی و فرآیند سیاسی کشور داشت می‌دانست که موضوع ختم به خیر نمی‌شود و نمی‌توان به پیگیری درست امور و اصلاح آن اعتقاد داشت. پس چنین کاری را انجام داد تا دولت‌های بعدی قادر به تداوم آن نباشند و بگوید من توانستم ودیگران نتوانستند. این کل ماجراست. من آینده خوبی برای این طرح پیش‌بینی نمی‌کنم. با این تفاسیر، فکر می‌کنید حذف سه دهک اتفاق بیفتد ؟ بله. اتفاق می‌افتد. دولت برای حل مشکلات مالی خود اول سه دهک را حذف می‌کند و 6 ماه بعد دوباره با هزینه‌ای گزاف‌تر سه دهک دیگر را حذف می‌کند و کم کم هم بدون اینکه اتفاق خاصی بیفتد بساط یارانه‌های نقدی جمع می‌شود. پس اجرای چنین طرحی چه دستاوردی برای نظام سیاسی ایران داشت؟ دستاورد این طرح برای کسانی خواهد بود که می‌خواهند بگویند ما توانستیم به مردم پول بدهیم. طبیعتا این روند قابل تداوم نیست. باید متوقف شود. آن وقت است که تبلیغات این گروه را خواهید دید. به نظر شما چند درصد جمعیت ایران از پرداخت یارانه‌ها نفع بردند؟ شاید چهار تا پنج درصد جمعیت روستایی کشور از یارانه‌ها منتفع شدند والا بقیه جمعیت آسیب شدیدی را از این طرح متحمل شدند. شما حجم تورم را ببینید. این طرح آسیبی خیلی جدی به فقرا زد و اتفاقا داراها و ثروتمندان را ثروتمندتر کرد. بیشترین بهره این طرح برای افرادی بود که داشتند. آنها که ماشین‌های چند ده میلیونی داشتند، با افزایش دو برابری و سه برابری قیمت خودروهایشان روبه‌رو شدند و آنها که خانه داشتند، با افزایش قیمت املاکشان. رسیدن به حداقل زندگی برای کسانی که چیزی ندارند بسیار مشکل‌تر از قبل شد.در ضمن حجم یارانه‌ای که دولت در حال حاضر پرداخت می‌کند بسیار بیشتر از قبل است. مگر نه اینکه تورم سبب شد نرخ‌ ارز به شدت در ایران بالا رود. نتیجه این شد که فاصله قیمتی بیشتر از قبل شود و مشکلات دو چندان شود. آیا برآوردی داشته اید که چه خانواری با چه میزان درآمد به یارانه نیاز ندارد؟ در شهرهای مختلف متفاوت است.بعد خانوار هم باید در نظر گرفت. یک خانوار پنج نفره در تهران، باید حداقل ماهی سه و نیم میلیون تومان درآمد داشته باشد تا نیازی به یارانه احساس نکند. تازه این در صورتی است که به حداقل‌ها یعنی یک خانه شخصی دسترسی داشته باشد والا نیمی‌از درآمد خانوار صرف تهیه مسکن می‌شود. در ضمن بگویم همین رقم سه و نیم میلیون تومان بسیار با اغماض استخراج شده و به نظر من فاصله ای با خط فقر ندارد. به عبارت دیگر من این رقم را که اعلام می‌کنم از این بابت است که یک خانواده با کسب چنین درآمدی فقیر نباشد. همین.