بازار سرمایه، راه دوم تامین مالی
رضایی‌پور در ابتدای صحبت خود به قانون توسعه ابزارهای مالی و قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: ابزارهای مالی در بورس کالا برای کمک به تامین مالی و سرمایه در گردش در بازار سرمایه برای بخش کشاورزی راه‌اندازی شدند. تامین سرمایه در گردش از دیرباز به‌عنوان دغدغه اصلی بخش کشاورزی بوده و همواره مشکلات عدیده‌ای ایجاد کرده است. با توجه به اینکه محل تامین سرمایه در گردش در گذشته صرفا از محل تسهیلات بانکی بوده و عمده کشاورزان امکان تامین وثایق لازم را نداشته و حتی در زمینه بازپرداخت تسهیلات به‌دلیل بالا بودن سود بانکی با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند و امکان استفاده برای همه کشاورزان ممکن نبوده است. صندوق‌های کالایی کشاورزی نیز با هدف تامین مالی بخش کشاورزی و تکمیل زنجیره تامین بر اساس الگوهای جهانی همواره مورد توجه بوده و با همین رویکرد راه‌اندازی شده است. صندوق‌های کالایی مورد بحث مجوزهای لازم را کسب کرده است و مبتنی بر دارایی پایه گواهی سپرده‌ای است که در بورس کالای ایران پذیرش و امکان سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران و فعالیت و انجام معاملات برای کشاورزان وجود دارد. درحال حاضر در بورس کالای ایران گواهی سپرده محصول زعفران، پسته، کشمش و زیره در گروه کالاهای کشاورزی در این بازار فعال هستند. در این بین زعفران، پسته و کشمش از رونق خوبی برخوردار هستند و کشاورزان با صرف کمترین زمان ممکن و در بازه ۲۴ تا ۴۸ ساعته از امکان تبدیل کالای خود به وجه نقد برخوردارند. همچنین متقاضیان کالاهای فوق نیز در همین مدت می‌توانند وجه نقد خود را تبدیل به کالا و از انبار خارج کنند. بازار سرمایه با تنوع ابزارهای مالی امروزه مورد توجه عموم سرمایه‌گذاران بوده و نقدینگی راکد خود را در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند و می‌توان این انتظار را داشت که نقدینگی موجود در بین سرمایه‌گذاران به بخش کشاورزی هدایت شود. در صورت تحقق این امر بخش بزرگی از تامین مالی ارزان یا سرمایه در گردش کشاورزان فراهم خواهد شد. وی افزود: صندوق‌های کالایی که مبتنی بر دارایی پایه گواهی سپرده کالای کشاورزی و مکمل یکدیگر شناخته می‌شوند، بر همین اساس در صورت پذیرش کالاهایی که پتانسیل پذیرش در بازار اوراق گواهی سپرده کالایی را دارند به مرور زمان سبد بورس کالا بزرگ‌تر و حجم تامین مالی برای بخش کشاورزی بیشتر شده و به همین میزان کشاورزان بیشتری را تحت پوشش قرار خواهد داد. این کارشناس بازار کالایی بهره‌گیری از تجربیات سایر کشورها را موثر خواند و اظهار کرد: با مطالعات انجام شده و بهره‌گیری از تجربیات موفق سایر کشورها نظیر هند و کشورهایی که قرابت بالاتری با بازار ایران دارند، امکان توسعه و گسترش ابزارهای مالی بخش کشاورزی در بازار سرمایه وجود دارد. بخش کشاورزی در کشور ما مشکلات زیادی دارد. از یک طرف عمدتا با کمبود سرمایه در گردش دست و پنجه نرم می‌کند و از طرفی بازار غیرشفاف با نوسان و ریسک بالا روبه‌روست که این مساله تامین امنیت غذایی مردم را در برگرفته و از نظر همه دولت‌ها بسیار مهم ارزیابی می‌شود. از این رو توسعه و استفاده از ابزارهای مالی برای بخش کشاورزی در سه محور می‌تواند کمک‌کننده باشد:
• محور نخست مربوط به شفاف‌سازی قیمت‌ها و امکان محاسبه قیمت تمام‌شده واقعی برای فعالان بخش کشاورزی از جمله مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان این بخش است.
• بحث تامین کالا به‌عنوان محور بعدی مدنظر قرار دارد. به این معنی که تولیدکنندگان (کشاورزان) می‌توانند در زمان تولید کالای خود آن را به انبارهای تحت کلید بورس کالا تحویل دهند و از نقدشوندگی کالای خود بهره‌مند شوند و از طرف دیگر مصرف‌کنندگان همیشه امکان تامین کالای مورد نیاز خود را دارند.
• محور سوم به حلقه مفقوده بخش کشاورزی اشاره دارد که همان کمبود سرمایه در گردش مورد نیاز است که توسط بازار سرمایه و از طریق ابزارهای مالی نظیر صندوق‌های کالایی، با مشارکت سرمایه‌گذاران چنین امکانی فراهم خواهد شد. حسن رضائی‌پور ادامه داد: در صورت تکمیل سه محور یادشده، مزایای جانبی از جمله تولید آمار و شفافیت در بخش کشاورزی به همراه دارد که به‌عنوان ابزار سیاست‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از آمار منعکس‌شده از موجودی انبارها و حجم تقاضایی که در آینده وجود دارد (قراردادهای آتی) آینده بازار پیش‌بینی می‌شود. به عبارت دقیق‌تر امکان برنامه‌ریزی برای جبران میزان کسری تولید یا صادرات مازاد تولید برای بخش کشاورزی میسر می‌شود. به‌عنوان مثال اگر تقاضای کالایی برای سررسید دو ماه آینده در قرارداد آتی افزایش یابد سیگنال‌های کمبود عرضه این کالا را مخابره می‌کند که در صورت امکان با افزایش سطح زیرکشت یا با واردات به ساماندهی بازار این محصول بپردازند. رضائی‌پور در پایان صحبت‌های خود گفت: علاوه بر بهره‌بردن بخش سیاست‌گذاری از ورود کالای کشاورزی به بازار ابزارهای مالی بورس کالا، در بخش عمومی نیز می‌تواند به‌طور کارآمدی خودنمایی کند. در حال حاضر بررسی قیمت‌های موجود نشان می‌دهد نرخ کالاهای کشاورزی از یک نمودار سینوسی پیروی می‌کند و بنابراین، کمبود برخی از محصولات در برهه‌ای از زمان یا بعضی از فصول سال فرآیند بازار را مختل می‌کند. درواقع کشاورزان و عموم جامعه می‌توانند با رصد تابلوی معاملاتی ابزارهای مالی بورس کالا، از آمارهای مربوط به تقاضا و عرضه در جهت تصمیم به کشت یا تعویض کالایی که کشت می‌کردند، در فصول مناسب خود اقدام کنند تا فاصله حجم عرضه و میزان نیاز بازار کاهش یابد. هنگامی که این چرخه توسعه پیدا کند. باتوجه به آنکه کشور ما نسبت به سایر کشورهای همسایه از مزیت نسبی در بخش کشاورزی برخوردار است و بازارهای هدف خوبی که برای تولیدات کشاورزی ما در کشورهای همسایه وجود دارد، می‌توان انتظار داشت که اقتصاد کشاورزی ما با محوریت بورس کالا و ابزارهای مالی قابل معامله آن رونق دو چندان پیدا کند و دغدغه‌های این روزهای فعالان بخش کشاورزی برطرف شود.
