شاید به جد بتوان گفت صنعت شکلات‌سازی جزو اندک صنایعی بوده که در کشور به بحث بسته‌بندی آن توجه ویژه به خرج داده شده است. براساس گزارش‌ها و آمار هشت‌ماهه سال 96، صادرات این گروه به ارزش 440 میلیون دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 92/5 درصد وزنی و 25/7 درصد ارزشی افزایش داشته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، در هشت ماهه اول سال جاری صادرات به عراق نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۹.۷ درصد افزایش داشته و صادرات به افغانستان حدود ۱۵.۶ درصد کم شده است. دیگر کشورها با افزایش قابل توجه صادرات این محصول مواجه بودند؛ پاکستان ۴۶.۷ درصد، ساحل عاج ۶۲.۵ درصد و آذربایجان ۸۸.۹ درصد افزایش واردات انواع بیسکویت و نان شیرینی از ایران داشتند. از کشورهای عمده مصرف کننده شیرینی و شکلات ایرانی می‌توان عراق، افغانستان، پاکستان، ساحل‌عاج و آذربایجان نام برد. به غیر از افغانستان که نسبت به سال گذشته میزان کمتری وارد کرده است، مابقی کشورها افزایش چشمگیری در واردات شیرینی و شکلات ایرانی داشته‌اند.
افزایش صادرات شیرینی‌جات بدون کاکائو
از سوی دیگر یکی از دیگر بخش‌هایی که با افزایش قابل توجه صادرات مواجه بوده، شیرینی‌های بدون کاکائو هستند که در این مدت از نظر وزنی ۴۰.۸ درصد و از نظر ارزش ۵۵.۴ درصد افزایش صادرات داشته‌اند. به این ترتیب در این بخش بالغ بر ۳۶ هزار و ۶۰۰ تن محصول به ارزش بالغ بر ۱۱۸ میلیون دلار صادر شده است. البته در کنار افزایش صادرات شیرینی‌جات بدون کاکائو، صادرات شکلات کاکائو با کاهش مواجه شده و در مدت یک سال گذشته بیش از ۲۹ درصد افت وزنی داشته است. این افت وزنی در شرایطی صورت گرفته که کاهش ارزش صادرات در این بخش بسیار اندک و در حد ۱.۸ درصد بوده و به عبارت دیگر می‌توان گفت شکلات کاکائوی ایرانی در بازارهای جهانی افزایش قیمت قابل توجهی داشته است. در مدت هشت ماهه اول امسال صادرات در این بخش بالغ بر ۱۳ هزار و ۸۰۰ تن بوده است که ارزش آن بیش از ۷۰ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار می‌شود.
وضعیت صادرات نان شیرینی و بیسکویت
در بخش نان شیرینی و بیسکویت نیز شاهد ۹.۴ درصد کاهش وزنی صادرات بوده‌ایم، اما با این وجود از نظر ارزش صادرات این محصول با افزایش ۱۱ درصدی همراه بوده است. براین اساس می‌توان نتیجه گرفت که نان شیرینی و بیسکویت ایرانی در سال گذشته در بازارهای جهانی گران شده است. به‌این ترتیب در این بخش بیش از ۷۴ هزار تن محصول به ارزشی بالغ بر ۱۷۶ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار صادر شده است. همچنین پودر کاکائو در این مدت شاهد افزایش ۴۰۰ درصدی صادرات وزنی بوده و از نظر ارزش نیز بالغ بر ۳۴۴.۴ درصد افزایش داشته است. با این وجود در این حوزه تنها ۱۰ تن کالا به ارزشی بالغ بر ۰.۰۴ میلیون دلار صادر شده است.
این آمارهای ارائه شده تا حدی قابل تامل و بررسی است. از طرفی باعث خوشحالی است که رشدی در بخشی از اقتصاد شاهدیم ولی از طرف دیگر باید به دنبال یافتن پاسخ این پرسش باشیم که چه عواملی دست به دست هم داده تا این صنعت که ماده اولیه آن دراصل متعلق به ما نیست، به نسبت در بین همسایگان ما پرطرفدار باشد ولی محصولاتی که مخصوص به کشور ایران است، خریدارانی نداشته باشد و مجبور به تعطیلی صنایع و صادر کردن مواد اولیه خام باشیم و میلیاردها ریال سود آن را از دست بدهیم. در این زمینه جمشید عدالتیان، عضو اتاق بازرگانی می‌گوید: شکلات یکی از صنایع خیلی خوب ما بوده و در سال‌های اخیر رشد بسیار خوبی داشته است. از نظر کیفیت هم رفته‌رفته شاهد بهبود آن بوده‌ایم ولی این رشد فقط در حد منطقه بوده‌است و در کشورهایی مانند عراق افغانستان می‌تواند جایگاه خوبی داشته باشد ولی هنوز در رابطه با صادرات به کشورهای جنوب خلیج‌فارس موفق نشده‌ایم و باید بیشتر روی کیفیت محصولات‌مان کار کنیم. در حال حاضر صادرات به اروپا با چنین شرایطی امکان‌پذیر نخواهد بود.
نیاز به تحقیق و توسعه بیشتر
این عضو اتاق بازرگانی ادامه می‌دهد: در ایران گروهی هستند که سال‌هاست در این صنعت بوده و روی آن بسیار کار کرده‌اند و می‌توان گفت به نوعی این صنعت در دست آن‌هاست. در سال‌های اخیر که رقابت زیاد شده است، شاهد آن بودیم که بسته‌بندی این محصولات هم پیشرفت بسیار خوبی داشته و می‌توان گفت این مورد هم در موفقیت شکلات ایرانی موثر بوده است ولی با وجود تمام این اقدامات، شکلات ما هنوز مشکلات کیفی دارد و نسبت به کشورهای پیشرو در این زمینه به انجام کارهای تحقیقاتی و توسعه بسیار زیادی نیاز دارد.
موفقیت شکلات خارجی
عدالتیان در خصوص واردات شکلات و دلایل پیروزی شکلات‌های خارجی در بازارهای جهانی می‌گوید: شکلات در کشورهایی مانند سوییس معروف است که دلایل متفاوتی در آن دخیل هستند؛ از جمله تغذیه دام‌های آن مناطق که علوفه خوبی در ارتفاعات آلپ دارند و شیر مطلوبی می‌دهند و همچنین دسترسی خوب آن‌ها به ماده اولیه شکلات در سطح جهانی است. آن‌ها خودشان از مزارع مراقبت می‌کنند و کاملا نظارت دارند که مراحل تولید به چه صورت انجام می‌شود. در این کشورها حتی نوع و کیفیت کودی که استفاده می‌شود و تمام مراحل به دقت کنترل می‌شود و همین امر باعث می‌شود که در نهایت ماده اولیه مرغوب داشته باشند اما کشور ما چنین امکاناتی را در اختیار ندارد و به طور معمول مواد اولیه این صنعت را به صورت دست دوم خریداری می‌کند. در این زمینه ایران با اروپا فاصله بسیار زیادی دارد؛ به همین دلیل افرادی که توان مالی بالا داشته باشند و شکلات شناس باشند، مشتری شکلات‌های وارداتی خواهند بود. البته واردات شکلات به مراتب کمتر است، به این دلیل که قدرت خرید آن در جامعه کم است و شکلات‌های خارجی قیمت‌هایی حدود 100هزار تومان و بالاتر دارند. قیمت این محصولات در اروپا تا این اندازه بالا نیست؛ به این دلیل که شکلات محصولی است که تولید داخلی هم دارد، بنابراین تعرفه آن بالاست و در مراحل مختلف تا زمانی که به دست مصرف‌کننده برسد، چنین قیمت‌های بالایی پیدا می‌کند. دلیل دوم برای قیمت بالای آن در بازار، سودجویی افراد و انحصاری بودن این کالاست؛ این صنعت هم مانند بسیاری صنایع دیگر شبیه خودرو است و تفاوتی ندارد.
ارتباط مصرف شکلات با قدرت خرید
در ادامه این عضو اتاق بازرگانی تصریح می‌کند: همان‌طور که می‌بینید، شکلات‌های ایرانی مصرف بالایی در کشور دارد ولی مساله این است همان طور که قشر خاصی از جامعه هرگز ماشین ایرانی سوار نمی‌شود و برای خرید لباس به خارج از کشور می‌رود، به همان ترتیب این افراد شکلات‌شان هم شکلات خاصی خواهد بود. با اینکه صنعت شکلات‌سازی ایران بهبود خوبی داشته است ولی در حالت کلی در 10سال گذشته،قدرت خرید طبقه متوسط جامعه که اکثریت هستند، به شدت کاهش پیدا کرده است و در نتیجه آن اجناسی مانند شکلات داخلی بیشتر جنبه هدیه‌ای به خود گرفته و مصرف کمتری دارد.
قشر ضعیف هم که توان خرید ندارد و درفکر چنین اجناسی نیست و طبقه مرفه نیز مشتری شکلات‌های وارداتی هستند. البته در دنیا هم می‌بینیم که به دلیل قند و چربی بالایی که در این محصول وجود دارد و مشکلاتی که در زمینه سلامتی و افزایش وزن به وجود می‌آورد، مصرف شکلات کاهش یافته است.
تولید زیاد و رقابت، دلیل موفقیت
مورد دیگری که این کارشناس دررابطه صنعت شکلات ذکر می‌کند، این است که تعداد زیاد تولیدکنندگان و رقابت شدیدی که بین سازندگان این نوع خوراکی وجود دارد، از دلایل موفقیت صنعت شکلات داخلی تا به امروز بوده است.
امروز در هر مغازه حداقل 20 تا 30 نوع شکلات دیده می‌شود و انواع و اقسام کارگاه‌ها و کارخانه‌ها مشغول تولید آن هستند. همین رقابت باعث به وجود آمدن شرایط بهتر محصول حتی در کیفیت بسته‌بندی شده و موفقیت آن در صادرات را به دنبال خود داشته است.
