به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، بازار ارز در اواسط مهرماه امسال مانند اوایل پاییز سال پیش، روزهای نفس‌گیر و پرهیجانی را پشت‌سر گذاشت، به طوری که برای نخستین بار در سال جاری قیمت دلار از مرز 4000 تومان گذشت. روند افزایشی نرخ ارز و به‌خصوص دلار، مساله مهم و نگران کننده‌ای برای تولیدکنندگان، واردکنندگان، فعالان اقتصادی و درنتیجه کل مصرف‌کنندگان، یعنی مردم است. در‌همین‌راستا، رییس کل بانک مرکزی دلیل نوسانات نرخ ارز و افزایش قیمت دلار را عوامل فصلی و انتظارات ناشی از تحولات روابط بین‌الملل اعلام کرد؛ به این ترتیب، به نظر می‌رسد تنها نجات‌دهنده این میدان، توقف زمان و حال‌و‌احوال جهان خواهد بود. درحالی‌که بیشترمردم می‌دانند برای حل این مشکل باید به اقتصاد و بازار با ثباتی برسیم که ازطریق اخبار و عوامل هیجان‌زا، دچار نوسانات شدید و بی‌قراری و در پی آن خروج از کنترل نشود؛ فقط به این صورت است که آرامش را در زندگی مردم و جامعه خواهیم دید.
دلالان، تنها راضیان این بازار
تنها قشری که برخلاف همه، در پی آرزوی دیرینه رسیدن به ثبات بازار و نرخ ارز نیستند، دلالان سودجو و فرصت‌طلبی هستند که بیشترین سود از این اوضاع عایدشان می‌شود. افزایش نرخ ارز بخش تولیدی و صنعت کشور را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به‌شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، چراکه بیشتر تولیدکنندگان داخلی مجبور به واردات و تهیه مواد اولیه و حتی گاهی دریافت خدماتی خاص از خارج از کشور هستند که با افزایش قیمت ارز به مشکل جدی برمی‌خورند و مانند واحدهای زیادی که در چند سال اخیرشاهد تعطیلی آن‌ها بوده‌ایم مجبور به متوقف‌کردن فعالیت خود می‌شوند؛ این امر به ازای هر واحد، ضربه‌ای جبران‌ناپذیر بر پیکر صنعت و آمار بیکاری در جامعه وارد می‌آورد و به طور طبیعی پیامدهای خطرناکی در جامعه در بر خواهد داشت. در حالتی دیگر مجبور به تغییر قیمت محصول نهایی خود به نسبت قیمت ارز خواهند شد که این به جز آشفتگی بازار و از دست دادن مشتری چیزی در پی نخواهد داشت، زیرا در آن صورت قیمت کالاهای تولیدشده مانند نرخ ارز به‌طور‌مرتب در نوسان و غیرقابل‌پیش‌بینی خواهد بود.
اقشار متوسط تحت فشار
در چنین شرایطی و با کاهش و افزایش نرخ ارز و دلار، بیشترین فشار بر قشر متوسط جامعه ، به ویژه حقوق‌بگیران، وارد خواهد شد. وضعیت افراد زیر خط فقر نیز که نیازی به گفتن ندارد. با نگاهی اجمالی به آمار مناطق شهری می‌بینیم که بیشترین سهم کشور شامل این گروه‌هاست. البته هستند کسانی که در این وانفسا به زمین خوردند و چند طبقه‌ای از پلکان منزلت اجتماعی خود سقوط کرده‌اند یا کسانی که نان‌شان در روغن افتاده و یک یا چند پله از این طبقات به بالا صعود کرده‌اند؛ یعنی این وضعیت نوسانی حتی روی آمار و سرشماری‌های‌مان هم اثرگذار است و همه محاسبات آماری را به هم می‌ریزد. اقتصاد کشور که دیگر جای خود دارد.
ایران رکوددار ابعاد روانی افزایش قیمت
در این میان، حتی افرادی به چشم می‌خورند که فارغ از طبقه اجتماعی‌شان، می‌توانند روند بازار ارز را دستخوش تغییر کنند. به گفته کارشناسان، در همه جای دنیا بعد روانی افزایش قیمت دلار اثرگذار است ولی به نظر می‌رسد در ایران بیشترین حد خود را به نمایش گذاشته است. این بعد روانی به این معناست که با دیدن سیر صعودی قیمت یک کالا، بیشتر مردم با این فکر که در آینده با قیمت بیشتری امکان فروش آن را خواهند داشت، برای خرید هجوم می‌آورند و با افزایش ناگهانی تقاضا، قیمت کالا افزایش پیدا می‌کند. پس از مدتی قیمت کالا در بازار به حدی می‌رسد که آن‌ها سود موردنظر خود را از فروش کالا به دست خواهند آورد، درنتیجه اقدام به فروش کرده و باعث افزایش ناگهانی عرضه آن کالا می‌شوند و همین امرموجب کاهش قیمت در بازار خواهد شد. این موضوع درخصوص ارز، به‌دست افرادی اتفاق می‌افتد که به آن نیازی ندارند و اضافه پول و یا پس‌انداز خود را برای سود بیشتر به دلار تبدیل می‌کنند و به‌تازگی با شنیدن خبرهایی درباره خروج آمریکا از برجام و جریان‌های سیاسی و پیش‌بینی تاثیرات آن بر بازار ارز، اقدام به این عمل کرده و به‌نوعی هرچند کوچک، سهم خود را در شکل‌گیری نوسانات اخیر پرداخت کرده‌اند.
افزایش نرخ ارز، خوب یا بد؟
علیرضا مناقبی، کارشناس ارز و رییس مجمع واردات، درباره افزایش نرخ ارز در روزهای اخیرمی‌گوید: به‌هیچ وجه نمی‌توانیم بگوییم که افزایش قیمت دلار برای ما پدیده‌ای با اثر مثبت به شمار می‌آید یا منفی. به طور معمول، دیده یا شنیده می‌شود برخی افراد به صورت غیرکارشناسانه به این موضوع نگاه می‌کنند، در صورتی که همه می‌دانیم دلار، کالاهای واردتی و مواد اولیه بر تولید و محصولات ما اثرگذار است، بنابراین با افزایش نرخ ارز نه تنها هیچ مشکلی از صادرات ما حل نمی‌شود، باعث به وجود آمدن مشکلاتی در زندگی عمومی مردم نیز خواهد شد. اگر بخواهیم با دید کارشناسانه درباره نرخ ارز صحبت کنیم، باید بگویم از افزایش و کاهش آن، نمی‌توان به عنوان پدیده‌ای خوب یا بد نام برد، فقط می‌توان گفت اتفاق خوب در زندگی مردم، دستیابی به ثبات نرخ ارز و قوت گرفتن پول ملی و اتفاق بد، نوسان قیمت ارز است.
نوسان؛ عامل ایجاد مشکل
مناقبی در ادامه تصریح می‌کند: بی‌ثباتی نرخ ارز در بازار، مخل آسایش تولید، واردات، صادرات و مهم‌تر از همه مخل آسایش مصرف‌کننده نهایی خواهد بود. چراکه در‌این‌صورت، مردم درست نمی‌توانند تشخیص دهند که در چه وضعیتی قرار دارند. در اصل، همیشه مردم در مقابل بخش تولید یا واردات کالا قرار می گیرند؛ به این معنی که به محض کاهش قیمت ارز و دلار انتظار کاهش و برگشت قیمت کالاها به قبل را دارند و در صورت افزایش قیمت ارز، توقع ثُبات قیمت کالاهای مصرفی‌شان را دارند. این موضوع باعث به‌وجود آمدن اثر روانی بدی در میان مردم می‌شود. همان طور که می‌دانید کلیه صحبت‌ها و نتایج در‌این‌باره به این اصل برمی‌گردد و آن این است که بی‌ثباتی قیمت ارز در کشور، عامل مشکل‌ساز مهمی برای اداره امور مردم و مصرف‌کننده نهایی خواهد بود.
رقابت پذیری؛ عامل رشد اقتصادی
این کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: فارغ از مقدار عددی نرخ ارز که بزرگ یا کوچک باشد، در صورت تثبیت آن مردم در همه نقاط کشورمی‌توانند روی مسیر مشخص اقتصادی خود حرکتی به سمت جلو داشته باشند. این اتفاقی است که در همه دنیا به واقعیت تبدیل شده است و در اثر آن همه می‌توانند برنامه‌ریزی دقیقی برای خود داشته باشند و این امر موجب بروز رقابتی خوب و شفاف در حوزه اقتصاد خواهد شد. در صورت رقابت‌پذیر شدن جامعه، تولید، صادرات و واردات کالا، همه به نفع مردم انجام خواهد شد؛ چون بحث رقابت‌پذیری عامل مهمی در شکوفایی و رشد اقتصادی هر جامعه‌ای است که در نهایت موجب ثبات بازار و آرامش خاطر همگان خواهد شد.
ضرورت کاهش تصدی‌گری دولت
راه حل پیشنهادی این کارشناس اقتصادی برای رسیدن نرخ ارز به ثبات، کاهش تصدی‌گری دولت در این مسیر است. وی در این باره می‌گوید: نمی‌توان نرخ ارز را به‌صورت دستوری ثابت نگه داشت، زیرا مردم معتقدند دست‌های پشت پرده مشغول رقم زدن آینده است. ولی اگر بازار این مسیر را بر اساس ارزش واقعی پول ملی برای خود انتخاب کند، بهترین مسیر را طی خواهیم کرد. اگرچه در ابتدای راه، بی‌شک ناهمواری‌هایی وجود دارد اما به مرور بازاری رقابت‌پذیر، سالم و باثبات خواهیم داشت. بازار رقابت‌پذیر در نهایت به نرخی می‌رسد که کشش قیمت بیشتری را از آنچه هست، نخواهد داشت و به ثباتی واقعی خواهد رسید.
بازار باید یابنده مسیر خود باشد
وی تصریح می‌کند: معنای دقیق اقتصاد این است که بازار جایگاه و راه خود را به صورت مستقل پیدا کند و همان‌طور‌که شاهدید، تا به حال هیچ اقتصادی نتوانسته با زور و دستور به جایگاه مناسبی برسد. بازار ما تا به حال ثبات خاصی به خود ندیده است، بنابراین انتظار می‌رود در مراحل اولیه رسیدن به ثبات، به بازار فشار وارد شود، ولی در انتهای مسیر، بازار رقابتی را خواهیم دید که کلیه تولیدکنندگان، واردکنندگان و فروشندگان برای حفظ منافع خود مجبور به رعایت حقوق و حفظ منافع مشتریان هستند؛ به این معنا که همه عرضه‌کنندگان کالا سعی در ارائه روش‌های بهتر، افزایش کیفیت و مناسب نگه داشتن قیمت خواهند داشت.
کار مردم به خودشان واگذار شود
مناقبی در پایان ضمن درخواست از مسئولان که کار مردم را به خودشان واگذار کنند، می‌گوید: این راهی است که همه مناطق پیشرفته جهان آن را آزموده و نتیجه مثبت گرفته‌اند. البته پیش‌نیاز این مهم، تنظیم و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب و حذف رانت است؛ یعنی اینکه زمین بازی یکسانی با شرایط مطلوب برای همه بازیکنان، همراه با وضع قوانین مناسب بازی که قابل اجرا بوده و به قولی دست و پاگیر فعالان نشود، ایجاد شود. در این شرایط یکسان و مطلوب، رقابت سالم شکل خواهد گرفت و نتیجه آن به نفع مصرف‌کننده نهایی و به نوعی همه مردم خواهد بود و حتی باعث کمتر شدن فشارهای وارده بر دولت نیز خواهد شد.
