سیاست تثبیت ارز تولید را نابود کرد/ آزادسازی نرخ ارز کلید خروج از رکود

به گزارش اقتصاد آنلاین، با افزایش یافتن درآمد دولت بعد از تحریم ها به واسطه افزایش فروش نفت و آزاد شدن برخی از دارایی های بلوکه شدن ایران حجم ذخایر ارزی در کشور افزایش یافت. اما با این حال در یک ماه گذشته شاهد بودیم که نرخ ارز افزایش غیر قابل انتظاری را تجربه کرد. برخی از صاحبنظران تکرار جهش های نرخ ارز را ناشی از عملکرد دولت ها می دانند برای کنترل بازار ارز و تخصیص ارز مبادله ای به برخی کالاها که در بعضی موارد شامل کالاهای لوکس هم شده است. در این گزارش با بررسی نظر برخی از فعالان اقتصادی با این افراد گفت و گو کردیم.

مدیریت بازار ارز هنوز شکل نگرفته است

حسین سلیمی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی در خصوص مدیریت بازار ارز توسط بانک مرکزی به خبرنگار اقتصاد آنلاین، گفت: موضوع دخالت اخیر بانک مرکزی در بازار ارز یک اتفاق تازه نیست و این دخالت در بازار ارز همواره توسط بانک مرکزی صورت می گیرد. بازار ارز تعادل پایداری ندارد و به همین دلیل بانک مرکزی نمی تواند این بازار را به حال خود رها سازد.

وی افزود: موضوع نظارت بانک مرکزی صرفا به مدیریت بازار ارز خلاصه نمی شود و بانک مرکزی چندین بار هم در بازار سکه دخالت داشته است که نزدیک ترین مورد آن به سال گذشته بر می گردد و مقادیر فراوانی سکه که توسط بانک مرکزی وارد بازار شد.

رییس رئیس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی با اشاره به اینکه در خصوص تشنج اخیری که در یک ماه اخیر در بازار ارز اتفاق افتاد، خاطرنشان کرد: در بازار ارز به دلیل افزایش یافتن صادرات کشور و ایجاد مازاد ارزی که رخ داد، اما به کشور بازگشت پیدا نکرد یک خلا ایجاد شد. که نتیجه این خلا ورود سوداگران به بازار بود. برخی ظرف دو هفته تشنج زیادی به بازار تحمیل کردند و همین موضوع به افزایش 15 درصدی نرخ ارز منجر شد.

سلیمی با تاکید بر اینکه مداخله در بازار ارز توسط بانک مرکزی به عنوان یک ابزار کارآمد باید به روش صحیحی صورت گیرد، گفت: در بازار ارز اختلاف قیمت میان نرخ ارزها هنوز واقعی نشده است. این یعنی قیمتی که ارز در بازار به فروش می رسد با قیمتی که تامین شده است تطابق ندارد. به همین دلیل می بایست نرخ ارز در وهله اول واقعی شود. بعد از این موضوع بورس ارز که مدتهای طولانی است صحبت آن می شود می تواند راه اندازی شود و خرید و فروش ارز در این بازار صورت گیرد.

وی یکی از پیش نیازهای بورس ارز را افزایش صادرات نفتی دانست و ادامه داد: در زمان تحریم و کاهش درآمدهای نفتی که در این چندسال اتفاق افتاد با وجود مطرح شدن راه اندازی بورس ارز هنوز زیرساخت آن فراهم نبود. اما با افزایش سقف فروش نفت و فراهم شدن منبع مورد نیاز ارزی برای این بورس تخصصی می توان گفت که زمینه برای تشکیل این بورس شکل گرفته است.

نسبت مشخص میان نرخ ارز و تورم

سلیمی افزایش نرخ ارز را در شکل غیر مدیریت شده برای کشور یک آفت دانست و گفت: چنانچه مدیریت بازار ارز در زمان حال حاضر که بورس ارزی تشکیل نشده است صورت نگیرد و بانک مرکزی سیاست های کنترلی اعمال نکند می توانیم مطمئن باشیم که دستاورد تک رقمی شدن تورم هم از بین می رود. چرا که به ازای افزایش هر 10 درصد نرخ ارز، تورم هم به میزان 2 درصد افزایش می یابد.

رئیس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی در بخش دیگری از صحبت خود پیرامون جایگاه تک نرخی کردن ارز در مدیریت بازار ارز این طور گفت: تک نرخی کردن ارز به عنوان لازمه مدیریت بازار ارز است و با در پیش گرفتن سیاست تک نرخی کردن ارز می توان تقاضا را بر اساس نرخ روز مدیریت کرد.

وی تاکید کرد: سیاست تک نرخی کردن ارز که عبارت بهتر آن یکسان سازی نرخ ارز است به معنای ثابت نگه داشتن قیمت ارز نیست. در یکسان سازی نرخ ارز قیمت ها برای همیشه ثابت نمی ماند بلکه بر اساس تقاضایی که در بازار وجود دارد و قیمت روز جهانی نرخ تعیین می شود و نیاز بازار بر اساس قیمت آزادی که وجود دارد تامین می شود.

در روش یکسان سازی نرخ ارز معاون اقتصادی وزیر اقتصاد و امور دارایی می گوید می بایست از دو روش این برنامه عملیاتی شود. اول با کوچک کردن سبد کالاهایی که مشمول ارز مبادله ای می شوند و دوم با کاهش شکاف میان نرخ ارز مبادله ای و آزاد. که البته شجاعیان معتقد است در حال حاضر شکاف میان نرخ ارز مبادله ای و آزاد خیلی بالا نیست.

دولت لایحه تنظیم نرخ ارز واقعی را به مجلس بفرستد

محمد حسین برخودار عضو اتاق بازرگانی ایران هم در گفت و گو با اقتصاد آنلاین گفت: دولت باید هر سال نرخ ارز را در مسیر واقعی شدن پیش می برد. موضوع تفاوت نرخ تورم خارجی و تورم داخلی در قیمت گذاری واقعی ارز خیلی موثر است و دولت تا کنون در این خصوص  لایحه ای را تدوین و به مجلس ارائه نکرده است.

وی افزود: یکی از دلایل نوسان اخیر نرخ ارز به خاطر تفاوت تورم داخلی و کشورهای خارجی بود که تعامل بیشتری با ایران دارند. به همین دلیل این تفاوت نرخ ارزی به حالت انفجاری درآمد و مجدد تبعات سرکوب کردن نرخ ارز را همگان مشاهده کردند.

این فعال اقتصادی با انتقاد از وجود سودگران بازار ارز و تاثیر منفی این افراد بر قیمت ارزهای اساسی، خاطر نشان کرد: برخی افراد که می دانند چطور می بایست از بازار ارز سودهای کلان را در کوتاه مدت برداشت کنند، مقادیر فراوانی ارز در اختیار دارند که هر زمان بخواهند این مقادیر را به بازار تزریق می کنند یا از بازار برداشت می کنند. حضور این افراد در بازار قدرت تاثیر گذاری فراوانی را ایجاد کرده است که می بایست با برنامه ریزی برای بازار ارز از تاثیر این افراد کاست.

برخوردار در خصوص نحوه مدیریت بازار ارز این طور گفت: دولت می بایست در آینده بر موضوع صادرات بیشتر تکیه کند. چرا که با صادرات ارز بیشتری وارد کشور می شود و موضوعاتی مانند دستمزد نیروی کار و بهره وری سیستم های مختلفی که در صادرات دخیل شده اند با ارزهای خارجی قابل محاسبه می شود. با ورود مقادیر فراوان ارز به داخل در وهله اول تاثیر گذاری سوداگران کاهش می یابد. همچنین ارز مورد نیاز بازار تامین می شود و طرف عرضه دست پر می شود و به همین شکل تقاضا هم مدیریت شده کاهش می یابد.

کالاهای لوکس هم ارز مبادله ای می گیرند!

این عضو اتاق بازرگانی در بخش دیگری از صحبت خود با اشاره به کالاهای لوکسی که در سبد دریافت ارز مبادله ای قرار دارد، تاکید کرد: به منظور پیشرفت در کشور لازم است که فرهنگ کشور هم تغییر کند. تا زمانی که در کشور ارز مبادله ای به کالاهای غیر ضروری تخصیص می یابد نباید انتظار داشت که بازار ارز به صورت بهینه مدیریت شود. ضرورت دارد یارانه ای که دولت برای تامین ارز مبادله ای می دهد به موارد بهتری تعلق گیرد.

وی گفت: بازار ارز گذر از سال 95 به سال 96 ممکن است در یک مقطع دیگری هم دچار شوک کوتاه مدت شود که این تنش قیمتی به دلیل برگزاری انتخابات خواهد بود. اما بعد از انتخابات این موضوع هم برطرف می شود که بهتر است دولت آینده در این زمان برنامه تک نرخی کردن ارز را اجرایی کند.

به منظور کنترل نرخ ارز کارشناسان توصیه می کنند که این نرخ باید واقعی باشد و بر اساس اختلاف  تورم داخلی و کشورهای خارجی که در تعامل اقتصادی با ایران هستند در نظر گرفته شود.

نرخ ارز با تورم همخوانی ندارد

محمد لاهوتی نیز در خصوص دخالت بانک مرکزی در بازار ارز با انتقاد از این روند به خبرنگار اقتصاد آنلاین گفت: هرچند در برنامه پنجم توسعه وظیفه تنظیم بازار ارز و مدیریت بازار شناور به عهده بانک مرکزی قرار دارد و بر اساس این قانون می توانیم دخالت بانک مرکزی را تاحدی در این بازار طبیعی بدانیم، اما این دخالت نباید منجر به آسیب اقتصادی در کشور شود.

وی افزود: در سال جاری دولت طی شش ماه اول سال هیچ گونه دخالتی در بازار نداشت و نرخ ها در حد منطقی بودند. اما بعد از نوسان های اخیر دولت چاره را در دخالت دیده است. در حالی که اگر ریشه این نوسان را بخواهیم بدانیم به دلیل فاصله میان تورم و نرخ رشد ارز در طی این سه سال است.

رئیس کنفدراسیون صادرات با بیان اینکه نرخ تورم به طور متوسط در سه سال اول دولت 15 درصد بوده است، نرخ رشد ارز را در این بازه زمانی تا 5 درصد دانست و گفت: سرکوب رشد نرخ ارز که دولت یازدهم به آن پرداخت باعث شد در ماه های اخیر نوسان شدیدی در بازار ارز مشاهده شود.

وی با اشاره به اینکه افزایش نیافتن نرخ ارز در دولت یازدهم کمتر از دولت قبل است، ادامه داد: نرخ ارز در حال حاضر باید بیش از 4000 تومان باشد و اگر به نرخ رشد حال حاضر نگاه کنیم می بینیم این رشد در دولت قبل بیشتر بوده است.

لاهوتی با انتقاد از اینکه سرکوب رشد نرخ ارز به صادرات صدمه وارد می کند، تاکید کرد: بررسی فرایند پایین نگه داشتن نرخ ارز باعث ورود کالاهای خارجی با قیمت ارزان می شود که از این محل کشورهای صادر کننده به ایران بیشتر سود می برند در حالی که تاثیر این موضوع در بازارهای کشور حالت عکس دارد.

وی عملکرد دولت یازدهم را در خصوص نرخ ارز در دو مقطع شروع به کار تا قبل از نوسان های قیمتی ماه های اخیر و بعد از آن تقسیم کرد و این طور گفت: در شروع به کار دولت تا چند ماه اخیر دولت دخالتی در بازار نداشت و روند فعالیت های اقتصادی خوب بود، اما بعد از این نوسانات و سیاست کنترل ارزی که بانک مرکزی اجرایی کرده است دولت می خواهد دلارهای حاصل از فروش نفت بیشتر و بخشی از دلارهای بلوکه شده سابق در آمریکا را وارد چرخه بازار کند.

فرصت تک نرخی کردن ارز نیست

رییس کنفدراسیون صادرات کشور در بخش دیگری از صحبت خود در خصوص تک نرخی کردن ارز این طور گفت: سال 95 از دو جنبه دیگر برای تک نرخی کردن ارز مناسب نیست. در وهله اول زمان باقیمانده تا پایان سال کوتاه است و از طرف دیگر فاصله قیمت های میان نرخ ارز مبادله ای و ارز آزاد زیاد شده است.

وی ابزارهای لازم برای تک نرخی کردن ارز را کافی ندانست و گفت: بانک مرکزی برای تک نرخی کردن ارز نیاز به ابزارهایی دارد که در حال حاضر این امکانات فراهم نشده است و به طور منطقی این شرایط در دولت بعد فراهم خواهد شد.

صرافی ها موافق حضوربانک مرکزی در بازار ارز

در بررسی میدانی خبرنگار اقتصاد آنلاین مشخص شد که صرافی های مجاز از وضعیت اخیر بازار رضایت خوبی دارند و تمایل دارند نظارت بانک مرکزی و تامین ارز مورد نیاز بازار ادامه یابد. برخی صرافی ها می گفتند که ارز تخصیص یافته از سوی بانک مرکزی نباید فقط به صورت دلار تامین شود و بانک مرکزی حتی برای سایر ارزهای رایج هم برنامه ریزی داشته باشد و تامین آن را بر عهده گیرد.

به نظر می رسد در موضوع ارزی و تک نرخی کردن ارز چندین موضوع هست که دولت باید به آنها توجه کند. در وهله اول بازار ارز به موضوع سوداگران این بازار نگاه خوبی ندارد و کنترل بازار ارز با سیاست های تامین ارز مبادله ای و یا یکسان سازی می بایست در مسیری انجام شود که حضور معامله گران با دید کوتاه مدت از این بازار برچیده شود. از طرفی یکسان سازی نرخ ارز به عنوان یک ضرورت مطرح است که برای آن دولت باید به گونه ای برنامه ریزی داشته باشد که در صورتی که در پایان عمر دولت یازدهم این مهم محقق نشد دولتمردان دولت دوازدهم بتوانند بدون مشکل این موضوع را اجرایی کنند.