در بخش‌های کویری ایران کمبود آب همین حالا تبدیل به بحران شده و برای مثال مردم خراسان جنوبی که شغل اغلب آنها کشاورزی است برای رسیدن به آب باید چاه‌های عمیق بزنند. عمق این چاه‌ها در سال‌های اخیر بیشتر و بیشتر شده و این نشانه کمتر شدن ذخیره آب‌های زیرزمینی است. در همین حال با توجه به بهره‌برداری از مجموعه معدنی سنگ آهن دولتی سنگان در این منطقه جغرافیایی که نیاز بسیار زیادی به آب دارد، تامین آب مصرفی کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، نگرانی که مدیرعامل این مجتمع معدنی نیز به آن آگاه است. علی صدیقی‌فر معتقد است:«بزرگ‌ترین مشکل این معدن نه مساله حمل و نقل که کمبود آب است و این مشکل از همه مسائل مهم‌تر است. شاید اگر در آغاز کار بررسی‌های کارشناسی انجام می‌شد اکنون برای بهره‌برداری از چنین معدن عظیمی که یک میلیارد و 200میلیون تن ذخیره سنگ آهن دارد با مشکلی به این حد بزرگ روبه‌رو نبودیم.» سنگان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ آهن ایران که از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان گندله و کنسانتره سنگ‌آهن کشور است در نزدیکی مرز افغانستان و منطقه‌یی کم آب واقع شده است.
کارخانه‌های این معدن که توان تولید 20درصد گندله و کنسانتره سنگ آهن طرح جامع توازن فولاد کشور را دارد، زمانی که مشغول به کار شوند، سالانه به 25میلیون متر مکعب آب نیاز دارند درحالی که نه معدن و نه این منطقه از کشور، توانایی تامین چنین حجمی از آب را ندارد. به گفته مدیرعامل این مجموعه، تامین آب مورد نیاز معادن و کارخانه‌های آن تنها از راه انتقال آب از دریای عمان و شیرین کردن این آب ممکن است.
طرحی که خود نیاز به هزینه‌یی نامعلوم دارد. ولی آن طور که از شواهد پیداست تا زمانی که طرح فراهم کردن آب این کارخانه‌ها از روش‌های گوناگون مانند استفاده از پسماند شهرهایی مثل مشهد، آب لب‌شور دشت زوزن یا حتی دریای عمان عملی شود، این مجموعه مجبور به استفاده از ذخیره‌های آب زیرزمینی است. به زبان دیگر مادامی که برای آب این مجموعه چاره‌یی اندیشیده نشود، آب‌های گرانبهای زیرزمینی صرف رسیدن به طرح جامع توازن فولاد کشور می‌شوند.
بحران بزرگ عسلویه شرق
براساس این گزارش، مجتمع سنگان که در سال 1354 کشف شد و از اواسط دهه 60 کار آن آغاز شد، بزرگ‌ترین معدنی است که برای طرح جامع فولاد به آن اتکا می‌شود. ولی این بزرگ‌ترین معدن سنگ آهن خاورمیانه می‌تواند در آینده رکورددار تولید آهن و محصولات معدنی باشد به شرطی که مشکل بزرگ آن برطرف شود. مشکلی به بزرگی خود معدن؛ یعنی کمبود آب. چرا که سنگان از بی‌آب‌ترین مناطق کشور است و صنایع آهنی مانند ذوب آهن از پرمصرف‌ترین صنایع در زمینه آب محسوب می‌شود.
مدیرعامل مجتمع سنگ‌آهن سنگان در جریان بازدید خبرنگاران از این مجتمع معدنی در نشستی خبری در پاسخ به سوالی برای مشکل آب و ذغدغه تامین آن برای این صنعت هزینه‌بر گفت:«برای تامین نیازهای آب این مجتمع سالانه به 25میلیون متر مکعب آب نیاز داریم. تامین آب منطقه در سه مرحله کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت باید صورت بگیرد. ما درحال حاضر با استحصال آب‌های منطقه مانند آب لب‌شور دشت زوزن و شیرین‌سازی آن در حد مورد نیاز صنعتی برای آب مورد نیاز این مجتمع، استفاده می‌کنیم.
سدی هم در نزدیکی منطقه بود ولی این سد به دلیل خشکسالی کاملا خشک شده است. ما حتی از سال 62 برداشت از آب‌های زیرزمینی منطقه را به خاطر حفظ این منابع برای همین معادن ممنوع کردیم ولی امروزه تامین آب از این دشت‌ها برای معادن اصلا کافی نیست. علی صدیقی‌فر با اشاره به اینکه همه ما در کشور با بحران آب به صورت جدی مواجه هستیم اما در این منطقه نگرانی‌های کمبود آب از بقیه مناطق بیشتر است، ادامه داد: در مرحله میان‌مدت هم تمرکز ما روی استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش مصرف آب است که برنامه خرید پساب‌های صنعتی از شهرهای اطراف از این طرح‌ها بود تا با تصفیه آب، بخشی از نیاز خطوط تولید را مرتفع کنیم اما متاسفانه پروژه استفاده از آب مشهد ضعیف شد. ولی بحث جدی‌تر نیاز بلندمدت آب سنگان، طرح انتقال آب دریای عمان است که شاید باور کردن آن سخت باشد ولی اضطرار آب برای عملیاتی شدن این طرح به حدی جدی است و انتخاب‌های ما برای تامین آب آنقدر کم است که اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان با سرمایهگذاری هنگفت انجام شده در این معدن عظیم، معنی و توجیه پیدا می‌کند.
سهم سنگان در تامین خوراک فولاد
معدن سنگان، بزرگ‌ترین ذخیره زمین‌شناسی سنگ آهن در خاورمیانه است. تخمین زمین‌شناسی از ظرفیت این معدن یک میلیارد و 200میلیون تن است و ذخیره قطعی آن نیز 800 میلیون تن است که هنوز هم آن را بزرگ‌ترین معدن سنگ‌آهن منطقه تعریف می‌کند. از دیگر رکوردهای این معدن، این است که سنگان بزرگ‌ترین معدن سنگ آهن دنیاست که کارخانه‌های فرآوری مانند گندله‌سازی و کنسانتره سنگ آهن در کنار آن قرار گرفته است. مدیر مجتمع سنگان در ادامه این نشست میزان ذخیره معدن سنگان را یک میلیارد و 002 میلیون تن اعلام کرد و گفت: با توجه به اکتشافاتی که درحال انجام است با نهایی شدن نتایج فعالیت‌های اکتشافی، این میزان ذخیره افزایش خواهد یافت. صدیقی‌فر با اشاره به مجتمع معدنی سنگان به عنوان عسلویه شرق کشور گفت: سنگان 22درصد تامین خوراک برای ایجاد ظرفیت 55 میلیون تن فولاد را برعهده دارد.
به گفته مدیر مجتمع سنگان، ظرفیت نهایی کارخانه‌های تولید کنسانتره 17میلیون و 500 هزار تن و کارخانه‌های تولید گندله سنگ آهن ۱۵میلیون تن است اما درحال حاضر تنها یک کارخانه تولید کنسانتره با ظرفیت سالانه 2میلیون و 600 هزار تن در این ناحیه مشغول به فعالیت است. وی ادامه داد: در ماه‌های آتی، نخستین کارخانه تولید گندله سنگ آهن در سنگان راه‌اندازی می‌شود که ۵ میلیون تن ظرفیت تولید سالانه دارد. وی افزود: سنگان ۲۲درصد از تامین خوراک برای ایجاد ظرفیت ۵۵ میلیون تن فولاد کشور را برعهده دارد. در برنامه چشم‌انداز توسعه و طرح جامع فولاد، ظرفیت تولید سالانه کنسانتره سنگ آهن از ۴۳میلیون تن فعلی به ۸۰ میلیون تن، گندله از ۲۳میلیون تن به ۸۰ میلیون تن و فولاد خام از ۲۳میلیون تن به ۵۵ میلیون تن خواهد رسید.
مدیر مجتمع سنگان اظهار کرد: با راه‌اندازی کارخانه‌های فرآوری، سالانه ۴۰میلیون تن سنگ آهن و ۱۳۰میلیون تن باطله‌برداری صورت خواهد گرفت که این امر فعالیت‌های سنگان را بیش از ۷برابر می‌کند.
صدیقی‌فر یا یادآوری اینکه این مجتمع اقدامات خود را با جدیت انجام می‌دهد اما با چالش‌هایی در بخش زیرساختی مواجه است، گفت: فعالیت‌های اجرایی این مجتمع در سه بخش آماده‌سازی معادن، احداث کارخانه‌های فرآوری و تامین زیرساخت‌ها خلاصه می‌شود به طوری که درحال حاضر در بخش آماده‌سازی معدن تلاش همه جانبه‌یی انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه ۶ پروژه ساخت کارخانه فرآوری برای تولید کنسانتره و گندله سنگ آهن درحال اجراست، ادامه داد: آماده‌سازی معادن سنگان با هدف تامین خوراک کارخانه‌های فرآوری انجام می‌شود و از سال جاری تا سه سال آتی تمامی کارخانه‌ها وارد مدار تولید می‌شوند.
وی تاکید کرد: باید در دهه‌های گذشته مسوولان وقت چنین برنامه و نیازهایی راه درستی به مشاوران خارجی و داخلی ارائه می‌دادند تا از سال‌های پیشین نسبت به رفع دغدغه‌ها اقداماتی صورت می‌گرفت به این دلیل که ارائه دقیق برنامه، مشاور را به سمت تدوین راهکارهای مناسب سوق می‌داد. توسعه ریلی نیز نیاز دیگر این مجتمع است و شرکت‌هایی که اقدام به سرمایهگذاری در این حوزه کنند شاهد بازگشت سریع سرمایه خود و سودآوری قابل توجه خواهند بود.
صدیقی‌فر ادامه داد: محاسبات انجام شده نشان می‌دهد در مدت کمتر از دو سال سرمایهگذاری در بخش ریلی این ناحیه بازگشت داده خواهد شد و از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است. وی افزود: خط ریلی سنگان- خواف احداث شده اما این خط باید به شهرهای اطراف ازجمله تربت جام تا جنوب کشور گسترش یابد. صدیقی‌فر ظرفیت حمل خط ریلی سنگان را ۸ میلیون تن اعلام و تاکید کرد: اکنون ۵ میلیون تن از این ظرفیت استفاده می‌شود اما با فعال شدن کارخانه‌های فرآوری سالانه ۳۱میلیون تن جابه‌جایی بار خواهیم داشت.
مدیر مجتمع سنگان گفت: تامین خوراک کارخانه‌های این ناحیه مهم‌ترین وظیفه ما برای دوره بلندمدت حداقل ۲۵تا ۳۰ساله است. از این رو برنامه‌یی برای خام‌فروشی و صادرات سنگ آهن فرآوری نشده نداریم.
