هم اکنون کشورهای عراق، روسیه، هند و پاکستان مهمترین مشتریان محصولات کشاورزی ایران به شمار می‌روند این کشورها به دلیل طعم و کیفیت بی نظیر محصولات کشاورزی ایران مشتریان همیشگی ما هستند و در بیشتر مواقع نشان داده اند حاضر به جایگزینی محصولات ایرانی با محصول هیچ کشور دیگری نیستند. با این وجود تعرفه ورودی محصولات کشاورزی ایران در این کشورها بالاتر از سایر کشورهای است که با آن ها مبادلات تجاری دارند.
به طور مثال هند برای هر کیلوگرم سیب ایران تعرفه 60 تا 70 درصدی ارزش کالا را در نظر گرفته است در حالی که تعرفه وردی این محصول از سایر کشورها مانند افغانستان نزدیک به صفر است. نمونه دیگر کشور پاکستان است که در سال گذشته 2 بار تعرفه ورودی محصولات کشاورزی از کشور ما را افزایش داد و تجار ایرانی را مشکلات زیادی روبه رو کرد.
این مشکلات موجب شده شاهد حضور کشورهای واسط باشیم که محصول را از تجار ایرانی با قیمت پایین خریداری و با نام و نشان خود صادر می‌کنند. از جمله این کشورها افغانستان است که به دلیل برخورداری از تعرفه صفر یا بسیار پایین در سطح وسیعی محصولات کشاورزی را از تجار ما می‌خرد و با برند شرکت های تجاری خود به کشورهای مقصد صادراتی می‌فروشد.
جالب آنکه این اتفاقات با آگاهی هر دو طرف انجام می‌گیرد و خریدار در کشور هدف به خوبی می‌داند که محصولی که خریداری می‌کند با واسطه و متعلق به ایران است.
حال سوال اینجاست؛ برای جلوگیری از اجحافی که در حق تولیدات و تجار ایرانی روا می‌شود، چه می‌توان کرد؟ چگونه می‌توان از این سوء استفاده و حضور واسط ها جلوگیری کرد؟
یکی از بهترین راهکارها عضویت در سازمان تجارت جهانی ((WTO است، عضویت در این سازمان می‌تواند افزایش سرمایه گذاری خارجی و دسترسی به بازار بین المللی سرمایه، دسترسی به بازارهای خارجی، حفاظت از حقوق مالکیت معنوی ، تداوم سیاستگذاری، تخصیص کارآمدتر منابع کشور و مهترین از همه اصلاح یارانه ها و کاهش دخالت های دولتی را برای ما به همراه داشته باشد.
یکی از موانع توسعه تجارت ایران بد بینی سایر کشورها به ثبات بازار و حس نا امنی اقتصادی در ایران است. عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی موجب ایجاد اعتماد متقابل می‌شود و اطمینان خاطر بیشتری به طرف های تجاری ما می‌دهد. ضمن اینکه قوانین سازمان تجارت جهانی برای تمامی اعضاء یکسان است و تعرفه ها منصفانه تعیین می‌گردد و فرصت سوء استفاده را از فرصت طلبان می‌گیرد.
راهکار دیگر که با شرایط ایران سازگارتر است و می‌تواند سریعتر منافع کشور را تامین کند؛ امضاء پروتکل با طرف های تجاری کشور است. پروتکل های تجاری صورت جلسه مذاکرات سیاسی برای عقد قراردادهای رسمی هستند که شرایط مورد توافق در آن مناقع دو طرف را تامین می‌کنند. به طور مثال تعیین تعرفه ها، حجم مبادلات و ارزش آن ها بر اساس توافق ها خواهد بود و تجار طرفین اجازه مبادله خارج از شرایط تعیین شده در پروتکل را ندارند.
متاسفانه ایران به دلیل دیپلماسی ضعف اقتصادی نتوانسته است شرایط منصفانه ای را برای تجار ایرانی در عرصه رقابت تجاری فراهم کند. در حال حاضر ایران حجم قابل توجهی از محصولات مختلف را با تعرفه های ناچیز از کشور های طرف تجاری خود در حجم و ارزش بالا وارد می‌کند اما، این کشور در کالاهای مختلف از جمله محصولات کشاورزی تعرفه های فلج کننده ای را برای ایران تعیین می‌کنند.
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی که امریکا سعی در قرار دادن ایران در مقابل جهان را دارد وزارت امور خارجه باید بیش از گذشته به تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای طرف تجاری به ویژه کشورهای همسایه و روسیه بپردازد و حتی یک روز را از دست ندهد چرا که با گذشت هر روز امکان ورود از موضوع قدرت و امضاء پروتکل های که تامین کننده منافع ما باشند، کاهش می‌یابد.
*رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی
