هر روز خبری از گوشه‌و‌کنار این کشور مبنی بر بحران آب و جیره‌بندی آن به‌گوش می‌رسد و این‌بار نیز همدان گوی سبقت را از دیگران ربوده است. این خطر آن چیزی است که به گفته کارشناسان، حتی مسئولان نیز چندان از آن اطلاع درستی ندارند و بسیار سهلانگارانه درباره آن برخورد می‌کنند.
چندی پیش، قائم‌مقام وزیر نیرو عنوان کرد ۸۴ درصد از مساحت کشور را مناطق خشک و نیمه‌‌خشک تشکیل می‌دهد و گفت: این شرایط آب‌وهوایی، چالش‌هایی مانند کاهش آب تالابها، پایین‌رفتن سطح آب زیرزمینی، تقاضا برای برداشت بیش از ظرفیت از منابع زیرزمینی و به‌هم‌خوردن تعادل این منابع را به‌همراه آورده است.
هرچند به گفته ستار محمودی، وزارت نیرو برای جلوگیری از تخریب منابع آب زیرزمینی، قانون توزیع عادلانه آب را در برنامه دارد و براساس این قانون، می‌تواند در دشت‌هایی که دارای بیلان منفی هستند، از حفر چاه‌های جدید جلوگیری کند، اما نمی‌توان ٥٢٧ شهری را که در سال‌جاری دچار تنش آبی شده و ١٠ شهر بیشتر از پارسال است، به این سادگیها نادیده گرفت.
او گفته است پنج شهر سنندج، بندرعباس، کرمان، اصفهان و شرق تهران از نظر آبی اوضاع حادتری دارند. برای این معضل، راهحلهای متعددی عنوان شده که البته کارشناسان خبره امر، بسیاری از راهکارها را ناکارامد می‌خوانند، چراکه به گفته آنان، مسئولان همچون گذشته روی مدیریت تقاضا و تأمین آب تمرکز کردهاند، به جای آنکه عرضه آب و اصلاح الگوی مصرف را در دستور کار قرار دهند.
آب در ٢ شهر فارس جیره‌بندی شد در این راستا مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان فارس گفت: بحران کمآبی در ١٤ شهر فارس وجود دارد و در دو شهر نیز آب جیره‌بندی شده است. محمدعلی قلندری افزود: بخشهایی از شهر فسا و شهر قطرویه نیریز اکنون در ساعاتی از روز با نوبتبندی آب روبه‌رو هستند و در صورتی که مدیریت مصرف بهینه اعمال نشود، در سایر شهرهای بحرانی نیز مجبور به نوبتبندی آب هستیم. وی ادامه داد: شهرهای فسا، خرامه، جهرم، کوار، داراب، فراشبند، وراوی، بنارویه، سوریان، کوهنجان، مرودشت، قطرویه و زرین‌دشت اکنون با بحران جدی کمآبی روبه‌رو هستند.
همدان به جمع جیرهبندیها میپیوندد؟ به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان نیز این استان در سال جاری جزء ١٣ استان مواجه با تنش آبی شدید در کشور معرفی شده است. هادی حسینی‌بیدار در این رابطه گفت: با آغاز فصل گرما و شرایط موجود کمآبی و خشک‌سالی در استان، احتمال جیره‌بندی آب وجود دارد و شهروندان با مصرف صحیح میتوانند از جیره‌بندی آب جلوگیری کنند.
حسینی‌بیدار افزود: استان همدان با تنش شدید آبی مواجه بوده و وضعیت آبی استان تأسفبار است و با آغاز فصل گرما این مشکلات تشدید خواهد شد و آبفا نیز تلاش خود را برای رفاه حال شهروندان در وضعیت کنونی کرده است، اما در صورت رعایت‌نشدن الگوی مصرف از سوی شهروندان، امکان جیره‌بندی آب وجود دارد.
بحران آب کم‌رنگ جلوه داده می‌شود با تمامی این تفاسیر، هنوز راهحل درست و منطقی، نه از سوی مسئولان و نه از سوی مردم، برای تنش کمآبی در کشور مطرح نشده است. برای بررسی این موضوع، از فاطمه ظفرنژاد، پژوهشگر آب و توسعه پایدار، وضعیت بحران کمآبی در کشور را جویا شدیم.
او معتقد است همه دشتهای ایران با مشکل کمآبی روبه‌رو هستند که چند شهر تهران، مشهد، اهواز و خرمشهر ازجمله شهرهایی هستند که این بحران برای آنها بسیار حادتر است. از طرفی ظفرنژاد تصریح کرد تهران با شش سد بزرگ، اما خالی، وضعیتی به‌مراتب بدتر از همه شهرها دارد، امری که به سبب اهمیت بالای آن، کم‌رنگ جلوه داده می‌شود.
او که خبر از بحران کمآبی در استان گلستان را با وجود حاصلخیز‌بودن آن نیز می‌دهد، می‌گوید: مشهد برای تأمین آب، با یک فاجعه روبه‌روست، اما متولیان امر ترجیح می‌دهند بحران قحطی آب را در شهرهای ایران مسکوت بگذارند.
مدیریت عرضه به جای مدیریت تقاضا برای آب این پژوهشگر آب، جیره‌بندی را امری قطعی برای آینده شهرهای بحرانزده ایران می‌داند و میافزاید: متأسفانه وزارت نیرو روی مدیریت عرضه و تأمین آب تمرکز کرده، به جای آنکه مدیریت تقاضا برای آب را در دستور کار قرار دهد. این مسئله به این دلیل رخ می‌دهد که برای عرضه آب، نیاز به سدسازی و ساخت‌وساز است که بخش قدرتمندی در این حوزه را به خود اختصاص دادهاند، درحالی‌که با محور قرار‌دادن مدیریت تقاضا، سرفصلهای اصلاح الگوی مصرف در نظر گرفته می‌شود و باید در هشت سال گذشته، راهبردی جدی برای این مسئله بیان می‌شد.
او معتقد است: فساد پنهان در ساخت‌وساز سدها اجازه رفع اصولی این بحران را نمی‌دهد، چراکه مدیریت آب در ایران، مدیریتی سازهای است، درحالی‌که آب، یک منبع طبیعی است و باید با آن با عنوان یک منبع طبیعی برخورد کرد، نه اینکه کشاورزان را که از گذشته‌های دور مالکان حقابه‌ها بوده و تنها کسانی هستند که از آب برای تولید بهره میگیرند، متهم کنیم، با وجود اینکه نیک می‌دانیم اکنون شهرهای ایران بخش بزرگی از میزان مصرف آب را برای بخشهای غیرمولد که مغایر با اکوژنیک چنین سرزمینی است، مانند استخرها و شهرهای آبی به کار میگیرند که موجب تبخیر شدید آب می‌شود.
