پیش از این قرار بود که امروز پایان ضرب الاجل مذاکرات هسته ای باشد و بازار سرمایه مترصد اولین واکنش ها به نتیجه آن، با تمدید شدن چندروزه این مهلت، بازار سهام باز هم با نیم نگاهی به نتایج احتمالی رفتار کرد. امروز بازار سهام با کاهش 60 واحدی شاخص، متاثر از نماد معاملاتی سهام شرکت های ملی صنایع مس ایران، سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین و معدنی صنعتی گل گهر پرونده معاملات این هفته را بست.
بازار سرمایه فارغ از نتایج احتمالی مذاکرات سناریوهای قابل توجهی را پیش رو دارد.
یک استادیار دانشگاه در این خصوص می گوید: جهت بررسی وضعیت بازار سرمایه در شرایط پسا تحریم شناخت وضعیت بازار در شرایط موجود ضروری به شمار می رود. در شرایط فعلی بازار سرمایه یک دوره رکود گسترده را طی کرده و به مرحله قبل از اعلام نتایج مذاکرات در طی روزهای آتی و پس از تمدید صورت گرفته برای ادامه مذاکرات در روزهای پس از 30 ژوئن رسیده است.
دلایل شکل گیری رکود گسترده در بازار سرمایه؟
فرشید پورشهابی پژوهشگر ارشد اقتصادی و تحلیلگر ارشد بازار سرمایه: اقتصاد ایران در طی سالهای اخیر با محدودیت های تجاری و مالی ناشی از تحریم های اقتصادی رو به‌رو بوده است. در طی سال های اخیر با تشدید تحریم های اقتصادی اقتصاد کشور با پدیده بحران پولی و ایجاد شوک ارزی رو به رو و مطابق با تئوری های بحران پولی این امر منجر به ورود اقتصاد کشور به رکود عمیق شد. در این شرایط سیاست گذاران اقتصادی کشور سیاست های دفاع از پول ملی را مورد توجه قرار دادند که از آن جمله می توان به سیاست های ثبات ارزی و سیاست های پولی انقباضی اشاره کرد.
وی ادامه می دهد : دولت سعی کرد که با افزایش نرخ بهره و انتقال نقدینگی به بانک ها از شکل گیری حمله‌های سفته بازی در بازارهای مختلف مخصوصاً بازار ارز جلوگیری کند. در نتیجه نقدینگی به سمت بانک ها که سود بالا و بدون ریسک را ارائه می دادند انتقال یافت و بازار سرمایه که از یک طرف با ریسک مذاکرات هسته ای و از طرف دیگر با کمبود نقدینگی و رکود اقتصادی حاکم بر فعالیت های اقتصادی همراه بود، وارد دوره رکود گسترده خود شد. در برخی از زمان ها نیز با شکل گیری انتظارات خوش بینانه نسبت به شکل گیری توافق رونق های نسبی در بازار ایجاد شده و نقدینگی به بازار سرمایه وارد و با شکل نگرفتن انتظارات مورد نظر مجدداً نقدینگی از بازار سرمایه خارج می شد.
آیا عوامل اصلی رکود بازار سرمایه ریسک مذاکرات هسته‌ای، رکود اقتصادی و کمبود نقدینگی بودند؟
پورشهابی: عوامل فوق را می توان محرک های اصلی شکل گیری رکود گسترده در بازار سرمایه دانست، اما این عوامل تنها عوامل شکل گیری رکود بازار سرمایه نبوده اند. برخی از صنایع مانند سیمان از کاهش قیمت های جهانی و کاهش صادرات به کشور عراق نیز آسیب دیدند که عواملی خارج از موضوعات مورد بررسی بوده است. همچنین کاهش قیمت جهانی نفت و اثرگذاری آن بر روی قیمت محصولات پتروشیمی و شرکت‌های پالایشگاهی که سهم بالایی در بازار سرمایه را دارا هستند، نیز از دیگر موارد است. همچنین برخی سیاست های داخلی از جمله افزایش نرخ خوراک پتروشیمی ها و ابهامات شکل گرفته در رابطه با شرکت های پالایشگاهی که همچنان نیز ادامه دارد. در مورد سایر صنایع مانند سنگ آهن و شرکت های فولادی نیز شاهد کاهش قیمت های جهانی بوده ایم که بر بازدهی شرکت های فوق اثر گذار بوده است. به غیر از عوامل فوق وجود مشکلات ساختاری در وضعیت بازار سرمایه کشور و عدم شفافیت کافی منجر به کاهش اعتماد سرمایه گذاران حقیقی در بازار شده است و فروش های حجیم حقوقی های بازار جهت تأمین نقدینگی مورد نیاز در روزهای رشد شاخص بازار بر شدت بی اعتمادی در بازار افزوده است. موارد دیگری نیز در این زمینه اثر گذار بوده اند که از حوصله بحث خارج است.
از این تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص دلایل شکل گیری رونق نسبی در روزهای اخیر بازار پرسیدیم؛
وی گفت: در شرایط فعلی می توان گفت عوامل اصلی بیان شده در جهت معکوس شروع به عمل کرده اند. به این صورت که قیمت های سهام که به عنوان متغیرهای انتظاری به شمار می روند و تمامی ریسک های فوق را لحاظ کرده اند به سطوح حمایتی قوی خود جهت خرید رسیده و از نگاه تحلیل تکنیکالی برای خرید مناسب هستند. از طرف دیگر رکود اقتصادی در کشور کاهش یافته است و بخشی از ظرفیت های بیکار تولید فعال شده است که منجر به رشد بخش صنعت کشور شده است که مخصوصاً در صنعت خودرو این موضوع نمایان است. در رابطه با مذاکرات هسته‌ای نیز برآیند اخبار رسیده از مذاکرات مثبت ارزیابی می شود که منجر به کاهش ریسک ناشی از مذاکرات هسته ای شده است. همچنین کاهش نرخ سود بانکی و ساماندهی آن توسط بانک مرکزی و انتظار کاهش پله ای آن در ماه های آتی جهت خروج از وضعیت رکود اقتصادی در شرایط شکل گیری توافق هسته ای منجر به انتقال همراه با احتیاط نقدینگی به بازار سرمایه جهت استفاده از رشد بازار سرمایه در شرایط توافق هسته ای شده است. بنابراین مجموعه عوامل فوق زمینه شکل گیری رونق نسبی در بازار سرمایه را ایجاد کرده است.
سناریوهای پیش روی بازار سرمایه پس از اعلام نتیجه مذاکرات؟
سه سناریو را می توان برای بازار سرمایه پس از اعلام نتیجه مذاکرات در نظر گرفت.
سناریو اول دستیابی به توافق : در صورت دست یابی به توافق هسته ای و برداشته شدن ریسک مذاکرات هسته ای از بازار سرمایه در فاز اول انتظار ورود نقدینگی زیادی به بازار سرمایه را خواهیم داشت و شاهد رشد بالای حجم معاملات و افزایش سطوح قیمتی و P/E بازار خواهیم بود، که رفتار اکثر سهم ها در این وضعیت مشابه خواهد بود. اما در فاز دوم انتظار می رود پس از بازدهی حدود 20 درصد شاهد افزایش عرضه ها، رسیدن به سطوح مقاومت و جدا شدن مسیر سهام صنایع و شرکت هایی که برداشته شدن تحریم ها اثر مستقیم بر سود آوری آنها دارد، خواهیم بود. در فاز سوم نیز شاهد رشد شرکت هایی خواهیم بود که با وقفه از برداشته شدن تحریم های اقتصادی سود خواهند برد. نکته ای که باید توجه شود آن است به جز برخی صنایع و نمادها که در صورت های مالی امسال اثر برداشته شدن تحریم ها وارد خواهد شد، اثر گذاری برداشته شدن تحریم ها بر سایر شرکت ها در صورت های مالی سال آتی آنها نمایان خواهد شد. در مجموع بازار سرمایه در این سناریو با ورود نقدینگی وشکل گیری رونق همراه خواهد بود.
سناریو دوم تمدید مذاکرات : در صورت عدم دستیابی به توافق مشخص و جهت جلوگیری از اقدامات پیش بینی نشده دو طرف امکان حفظ وضعیت موجود با تمدید طولانی مدت مذاکرات وجود دارد که در این شرایط انتظار خروج نقدینگی مبتنی بر انتظارات بدبینانه از بازار را خواهیم داشت که با توجه به سطوح قیمت سهام شرکت ها در شرایط فعلی می توان کاهشی در حد صعود چند روز اخیر بازار را انتظار داشت که می تواند با به تعادل رو به منفی رسیدن بازار در سطوح قیمتی حدود 10درصد پایین تر از سطوح قیمت فعلی همراه باشد. با توجه به اینکه این شرایط قبلاً در قیمت های سهام وارد شده است، می توان انتظار رکود و بازار رو به منفی را پس از رسیدن به تعادل بازار داشت.
سناریو سوم شکست مذاکرات : اگرچه این مورد به عنوان یک سناریو بسیار بد بینانه مطرح است، اما مسیر طی شده توسط طرفین احتمال برگشت به نقطه اول و از دست دادن کلیه نتایج به دست آمده را بسیار کاهش می دهد. در صورت شکل گیری این سناریو، شاهد شوک منفی و تشکیل صفهای فروش هیجانی در روزهای ابتدایی خواهیم بود که انتظار به تعادل رسیدن بازار در سطوح قیمتی حدوداً20درصد پایین تر از سطوح قیمت فعلی و شکل گیری رکود گسترده و خروج نقدینگی از بازار سرمایه را خواهیم داشت.
پورشهابی با اشاره به محتملترین سناریو در شرایط فعلی بازار سرمایه ابراز داشت: با توجه به عدم تقارن اطلاعاتی در رابطه با مباحث شکل گرفته در محل مذاکرات و اخباری که از محل مذاکرات به بیرون مخابره می شود، نمی توان پیش بینی دقیق و بدون خطایی در زمینه نتیجه مذاکرات هسته ای ارائه کرد و فقط می توان سناریو دست یابی به توافق را با اطلاعات ناقص و مبتنی بر خوش بینی به عنوان سناریوی کاملاً غالب در نظر گرفت. اگرچه سناریو دست یابی به توافق محتمل ترین سناریو است، ولی رفتار مبتنی بر در نظر گرفتن دست یابی به توافق هسته ای در روزهای آتی بایستی تا متقارن شدن اطلاعات با احتیاط کامل صورت گیرد و سرمایه گذاران متناسب با ریسک پذیری خود استراتژی مناسب را به کار گرفته و از هیجانات خرید یا فروش دوری کنند.
