رونق بازار سرمایه در پرده ی ابهام

مجید اسکندری/ دنیای اقتصاد- بازار سرمایه همواره با «بیم و امید» همراه بوده و فرازها و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است. آنها که به این بازار آمده‌اند، نه از سر اجبار، بلکه با انتخابی آگاهانه، قدم به عرصه سرمایه‌گذاری در تولید نهاده‌اند، بنابراین قبل از هر چیز با مشکلات حاکم بر این بخش آشنایند. از سوی دیگر، سرمایه ماهیتی گریزپا دارد و به سویی می‌رود که کمتر احساس خطر کند. سال 90 برای بازار سرمایه، سال خوبی نبود و در مقابل، سرمایه بیشتر به سمت بازارهای رقیب حرکت کرد، با این وجود هنوز بازار سرمایه از سرمایه‌گذاران خالی نشده است و حرکت شاخص‌های بازار ادامه دارد. در بررسی دلایل افت سال گذشته این بازار و پیش‌بینی روند حرکت آن در سال جاری دیدگاه سه کارشناس بازار سرمایه را جویا شدیم که از نظرتان می‌گذرد. تعدیل انتظارها از بورس مدیرعامل سابق شرکت بورس درباره دلیل اصلی افت شاخص‌های بورس در سال 90 و کاهش بازدهی آن در مقایسه با بازدهی 85 و 57 درصدی دو سال ماقبل گفت: بازارها برای همیشه نمی‌توانند بازدهی فوق‌العاده‌ای ایجاد کنند و عموما ویژگی بازگشت به میانگین دارند. بورس نیز همانند دیگر بازارها چرخه‌های تجاری خاص خود را دارد. دولت نهم و دهم حمایت خوبی از بازار سرمایه داشتند، ولی به هر حال سال آخر دولت است و شرایط متفاوتی در دیگر بازارها شامل طلا، ارز و مسکن رخ داده است و ممکن است شاهد ورود نقدینگی بیشتر به این بازارها باشیم. دکتر علی رحمانی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» افزود: اگر عرضه‌های جدید صورت گیرد و سیاست‌های اقتصادی شفاف و تثبیت شود و سیاست سال جاری یعنی تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی به نحو درستی عملیاتی شود، شاهد بهبود شرایط در بازار سرمایه خواهیم بود، ولی سرمایه‌گذاران باید انتظارات بازدهی خود را تعدیل کنند. استاد دانشگاه الزهرا درباره رشد مناسب 5 درصدی بورس در فروردین‌ماه و پیش‌بینی‌ از بازدهی شاخص در سال جدید گفت: ابهامات زیادی در خصوص محیط بین‌المللی برای کشور وجود دارد، اما به نظرم در شرایط فعلی سهامداران باید منتظر بمانند هر چند که برخی صنایع و شرکت‌ها می‌توانند بازدهی مناسبی کسب کنند، ولی فقط با ورود نقدینگی جدید بازار رونق خواهد گرفت. وی تاکید کرد: با وجود انتشار اوراق با بازدهی ثابت 24 درصد برای پیش خریداران طلا و رشد قیمت مسکن نباید انتظار زیادی برای جذب نقدینگی‌های جدید به بازار سرمایه داشت، ولی نباید فراموش کرد که سرمایه‌گذاران نهادی وجوه زیادی در این بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اند و حفظ شرایط و جلوگیری از کاهش قیمت‌ها موجب خواهد شد این گروه سطح معینی از نقدینگی را در بازار نگه‌دارند. رحمانی در پاسخ به این سوال که در سال‌های ماقبل انتخابات ریاست جمهوری (75 و 83) روند شاخص بورس منفی بوده است. علت این امر چیست و آیا انتخابات را می‌توان عاملی برای افت بازار در سال قبل از آن دانست، گفت: به هرحال سال قبل از انتخابات که به خصوص دوره یک دولت تمام می‌شود هم انگیزه و هم‌اقتدار دولتمردان متفاوت از سال‌های قبل‌تر است، ولی این تنها عامل نیست و شرایط اقتصادی و سیاسی نیز تاثیرگذار است. عضو انجمن حسابداری ایران درباره مهم‌ترین عامل و یا ریسک تاثیر گذار بر شرایط بورس در سال 91 گفت: مسیر حرکت و جریان نقدینگی، نرخ سود بانکی، نرخ ارز و نتیجه مذاکرات هسته‌ای مهم‌ترین ریسک‌های پیش‌روی بازار هستند. پیش‌بینی ادامه رکود 90 در بورس 91 مدیرعامل سابق بورس تهران درخصوص برآیند تاثیر اخبار خوش سیاسی در زمینه هسته‌ای بر بورس گفت: اگر نتیجه، کاهش تحریم‌ها و بهبود فعالیت‌های بانکداری و تجاری بین‌المللی باشد، مطمئنا هزینه‌های معاملاتی کاهش و فرصت‌های بهبود سودآوری افزایش و در نتیجه بازدهی بازار سرمایه بهتر خواهد شد. ولی منفی بودن نتایج به نظرم نمی‌رسد به نحو چشمگیری تاثیر منفی داشته باشد و به عبارت دیگر شرایط منفی اثر خود را قبلا در بازار گذاشته است. وی در این باره که ارزش گذاری فعلی بازار سهام که میانگین نسبت P/E را معادل 6 واحد نشان می‌دهد، چقدر متناسب با واقعیات اقتصادی کلان کشور ارزیابی می‌شود، گفت: به لحاظ نظری، این نسبت متاثر از نرخ سود بانکی، فرصت‌های رشد و سودآوری فعلی است. اگر این نسبت 6 باشد، معکوس آن یعنی 7/16 درصد متوسط بازدهی مورد توقع سهام است که با نرخ سود بانکی 20 درصد یا نرخ سپرده 24 درصد پیش خریداران سکه طلا چندان سازگار نیست. رحمانی در پایان به سهامداران توصیه کرد: به نظر می‌رسد شرایط سال قبل در بازار ادامه داشته باشد بنابراین باید با تحلیل و بررسی دقیق‌تر تصمیم‌گیری کرد و البته اهداف بازدهی را نیز متعادل تعریف کرد. بورس 90، بازار سه ماهه یک کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما درباره بازدهی اندک بورس در سال 90 گفت: بازده 2/11 درصدی بورس در سال 90 در اوایل سال و اواخر سال رخ داد و در مجموع این بازدهی در سه ماه از سال کسب شد به گونه‌ای که ابتدای سال، بازار روند مثبت سال قبل را ادامه داد و در اواخر سال نیز به دلیل رشد نرخ ارز، بازده بازار سرمایه افزایش یافت. مهدی مقدسی افزود: سال قبل، با آغاز مسائل سیاسی و تداوم آن و نیز انتخابات مجلس، تا شهریورماه یک حالت تعلیق بر بازار حاکم شد و بعد از آن نیز بازارهای جذاب طلا، ارز و آتی سکه، نقدینگی سنگینی را جذب کردند. وی خاطرنشان کرد: البته افزایش نرخ ارز برای بورس خوب است، زیرا صادرکنندگان محصولات پتروشیمی و شرکت‌هایی که محصولات آنها وابسته به قیمت‌های جهانی هستند با افزایش نرخ ارز شاهد افزایش قیمت سهام خود هستند. مقدسی ادامه داد: در سال 91 این روند برعکس شد و قیمت ارز کاهش یافت به این دلیل، خریداران دنبال فروش هستند و با تداوم افت قیمت دلار، قیمت سهام شرکت‌های صادرکننده افت می‌کند و بازار به یکباره با کاهش مواجه می‌شود. مدیرعامل شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری ملی درباره پیش‌بینی خود از وضعیت بازار در سال جاری گفت: پیش‌بینی می‌شود نرخ ارز روند نزولی داشته باشد، بنابراین در کوتاه‌مدت نسبت به بازار سرمایه خوشبین نیستم. اما ممکن است صنایعی که تاکنون مورد توجه بازار نبوده‌اند، کم‌کم رونق بگیرند و به نوعی تغییر صنایع برتر در بورس اتفاق بیفتد. ریسک بودجه مقدسی درباره مهم‌ترین ریسک تاثیرگذار بر بورس در سال 91 گفت: قرار شده است دولت بودجه را پس بگیرد و چند ماه دیگر نیز بدون بودجه باشد، بنابراین بلاتکلیفی بودجه و مذاکرات مجلس و دولت می‌تواند مهم‌ترین ریسک برای بازار سرمایه باشد. از سوی دیگر براساس طرح مهر ماندگار، دولت باید همه پروژه‌های نیمه‌کاره را تا پایان دوره خود، کامل کند و با توجه به بزرگ بودن برخی از پروژه‌ها ممکن است، تقاضای بالایی برای فولاد ایجاد شود که این می‌تواند برای بازار خوب باشد، البته باید منابع مالی آن تامین شود. مقدسی درباره تاثیر مذاکرات هسته‌ای بر بورس گفت: اگر نتیجه مذاکرات مثبت باشد دلار کاهش می‌یابد، اما از سوی دیگر برخی صنایع که در شرایط تحریم قرار گرفته‌اند در صورت مثبت بودن نتیجه مذاکرات با وضعیت بهتری روبه‌رو خواهند شد. این کارشناس بازار درباره P/E بورس گفت: در شرایطی که بانک مرکزی، اوراق مشارکت 24 درصدی منتشر می‌کند، یعنی P/E بازار پول معادل 4 است، بنابراین می‌توان برای بورس P/E معادل 3 در نظر گرفت. وی خاطرنشان کرد: وقتی یک بانک، به سپرده روزشمار خود 19 درصد سود پرداخت می‌کند، نمی‌توان برای بورس افق دقیقی ترسیم کرد. دشواری پیش‌بینی‌ها یک حسابدار رسمی نیز درباره وضعیت بورس در سال گذشته گفت: اگرچه بازدهی بورس در سال گذشته در مقایسه با سال 89 به شدت نزول داشت، اما با مرور وضعیت و شرایط حاکم بر سال 1390 شامل مشکلات بازار پول، نامتعادل بودن سیاست‌گذاری در بخش بانکی و آثار آن بر معاملات سکه و طلا و ارز، سوء جریانات واقعه در سیستم بانکی، کندی روند خصوصی سازی، تجدید ساختار و ادغام وزارتخانه‌ها، آثار تحریم‌های اقتصادی، اجرای برنامه هدفمندی یارانه‌ها در کنار موضوعات سیاسی و تهدیدات بین‌المللی می‌توان این ادعا را کرد که پیشرو بودن بازار سرمایه و ساختار‌سازی‌های انجام شده کمترین آثار منفی را به آن وارد کرده است. سعید جمشیدی‌فرد افزود: ظرفیت‌های قانونی امکان توسعه کمی و کیفی و تنوع بخشی در بورس‌های اوراق بهادار و کالا و انواع معاملات فراهم کرده و قانون برنامه پنجساله توسعه پنجم نیز فضای گسترده‌تری را برای بازار سرمایه به وجود آورده است. بنابراین با وجود طرح دیدگاه‌های نگران‌کننده انتظار نمی‌رود که بازار سرمایه خود به وجود آورنده مشکلات و بحران باشد، بلکه عمده نگرانی‌ها مربوط به عوامل و متغیرهای محیط‌های خارج از این بازار اعم از اقتصادی یا سیاسی است. بورس 91 در ماه‌های پیش‌رو مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار درباره وضعیت بازار سرمایه در سال 91 توضیح داد: کاهش واردات به تبع محدودیت‌های ارزی از ورود آن بخش از محصولات مصرفی که تهدیدی برای تولیدات داخلی بود جلوگیری کرده و فرصتی برای تولیدات داخلی به وجود خواهد آورد. در عین حال کاهش دسترسی به منابع خارجی در تعاملات تجاری و افزایش نرخ ارز مرجع هزینه فعالیت‌ها را بالا برده و تولیدکنندگانی که بخش عمده ای از بهای تمام شده محصولاتشان به مواد اولیه وارداتی وابسته اند ممکن است با مشکل تولید و افزایش قیمت تمام شده و در نتیجه کاهش حاشیه سود مواجه شوند. در مقابل صادرکنندگان مواد و محصولات تولیدی داخلی فعلا با اقبال خوبی روبرو هستند. عضو انجمن حسابداران خبره سپس گفت: این گروه به خصوص تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی و معدنی از وزن قابل توجهی در بورس برخوردارند. درنبود اطلاعات و آمار برای ارزیابی آثار رویدادهای اشاره شده پیش‌بینی روند برای سال جاری میسر نیست، اما با نمونه تحلیل‌های کلی اشاره شده می‌توان پیش‌بینی کرد که در سال 1391 شرکت‌های بورسی و کالاهای مورد مبادله در بازار‌های بورس با شرایط خاص و ویژگی‌های متفاوت و ناهمگونی در مقایسه با سال گذشته روبه‌رو خواهند بود، به عبارت دیگر روندهای متعارف مبتنی بر گذشته برای سال 91 کمتر قابل به کارگیری بوده و تحلیل‌ها باید به طور ویژه صورت گیرد. جمشیدی‌‌فرد به سرمایه‌گذاران توصیه کرد: سرمایه‌گذاران و مدیران باید دانش خود را توسعه داده و در الگوها و روش‌های تصمیم‌گیری متناسب با وضعیت امسال تجدید نظر کنند. همچنین تنوع بخشی به نحوه تامین و تجهیز منابع مالی به غیر از بانک‌ها می‌تواند شوک‌های ناشی از تهدیدات وارده به بازار سرمایه را به میزان قابل توجهی اداره کند. وی در پایان گفت: در این راستا با به کارگیری ظرفیت‌های ایجادی توسط سازمان بورس در مورد نهادهای مالی و خدمات حرفه ای مورد نیاز بازار سرمایه شامل مشاوران سرمایه‌گذاری و عرضه، تفکیک شدن فعالیت‌های نهادهای مزبور از یکدیگر، توسعه اطلاع‌رسانی عمومی و جاری شدن مقررات تدوینی چون نظام حاکمیتی شرکتی می‌توان ضمن نهادینه‌تر شدن بازار سرمایه، بحران‌های پیش‌رو را تا حدودی سپری کرد.