در میان 200 هیأت تجاری که طی یک سال اخیر به ایران آمده‌اند، چینی‌ها جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. چند ماه پیش، نماینده یکی از همین شرکت‌ها که در حوزه صنایعی با تکنولوژی بالا (HighTech) فعالیت می‌کند، با حضور در اتاق بازرگانی ایران گفته بود: «ما آماده‌ایم هم با شرکت‌های ایرانی شریک شویم و هم اگر طرح خوبی پیدا شد، روی آن سرمایه‌گذاری کنیم. برای دوران بعد از تحریم ایران هم نگرانی نداریم. درست است که حالا شرکت‌های اروپایی به ایران می‌آیند، اما چین هر روز قدرتمندتر می‌شود. محصولات ما کیفیت بالایی دارد و براحتی می‌توانیم با محصولات اروپایی رقابت کنیم.» با این حال، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد ایرانی‌ها در روزهای پسابرجام، چندان تمایلی به یکه تازی چینی‌ها در بازار ندارند. بررسی آمارهای حوزه تجارت نیز همین مسأله را تأیید می‌کند.
ایران در افت صادرات چینی‌ها چه نقشی دارد؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، بر اساس آمار گمرک، در سال 95 تا انتهای دی ماه 8 میلیارد و 403 میلیون دلار واردات از چین صورت گرفته که نسبت به سال گذشته 10 درصد در وزن و 1/27 درصد در ارزش منفی بوده است.
چین هنوز هم شریک اول تجاری ایران است و سال گذشته 25 درصد از کل واردات کشور را به خود اختصاص داده بوده است. با این حال، آمارهای منتشر شده از سوی خود این کشور نیز نشان می‌دهد اوضاع چندان بر وفق مراد چینی‌ها نیست. اداره ملی آمار چین بتازگی ارقامی را منتشر کرده که نشان می‌دهد میزان صادرات چین در سال ۲۰۱۶ میلادی در مقایسه با یک سال قبل از آن 7/7 درصد کاهش یافته است. واردات چین نیز در سال گذشته میلادی در مقایسه با سال ۲۰۱۵ میلادی نیز 5/5درصد کمتر شده است. همچنین ارزش کل صادرات این کشور در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۱۰۰ میلیارد دلار و میزان واردات این کشور ۱۵۹۰ میلیارد دلار بوده است. به گفته برخی از کارشناسان، این کاهش ارزش مبادلات تجاری با چین تنها به خاطر کاهش ارزش قیمت نفت، پتروشیمی، میعانات گازی و سایر مواد اولیه خام مثل سنگ آهن و مواد کانی خامی بوده که به چین صادر می‌شده است. کاهش روابط اقتصادی ایران را با اصلی‌ترین شریک تجاری‌اش، تاجری نام آشنا نیز تأیید می‌کند. اسدالله عسگراولادی، پیر تجارت و تاجر سرشناس خشکبار به روزنامه ایران توضیح می‌دهد:«ارزش دلاری تجارت ما با چین پایین آمده و این مسأله هم به خاطر افت قیمت‌های جهانی بوده است. قیمت نفت سال گذشته بالاتر بود و حالا پایین آمده است. به همین دلیل تجارت ما نیز از 42 میلیارد دلار در سال گذشته، به حدود 36 میلیارد دلار در سال‌جاری رسیده است. البته بجز نفت، کاهش قیمت محصولات پتروشیمی نیز مؤثر بوده است.» او ادامه می‌دهد:«روادید هم مشکلاتی را ایجاد کرده است. چینی‌ها قبلاً آسان ویزا می‌دادند و الان سخت شده است. برای همین تاجران ما به جای اینکه محصولات چینی را از چین بخرند، ممکن است از ترکیه بخرند. البته ما برای روادید به چینی‌ها اعتراض کرده‌ایم، به آنها تذکر داده‌ایم و این روند در حال اصلاح است.»
کسی می‌تواند جای چین را بگیرد؟
عسگر اولادی در ساختمانی شیک با حیاط مصفا و معماری نوساز، برکرسی ریاست اتاق ایران و چین تکیه می‌زند. سایر اتاق‌های مشترک در حیاط شمالی ساختمان اتاق ایران در دو طبقه فرسوده، با دیوارهای گچی، پر از ترک و راهروهایی تنگ قرار گرفته‌اند. اتاق ایران و چین بیش از 6 هزار نفر عضو دارد و تنها مقایسه نمای ساختمان این اتاق با دیگر اتاق‌های بازرگانی مشترک، تصویر گویایی از وضعیت روابط تجاری ایران و دیگر کشورها مجسم می‌کند.
رئیس اتاق ایران و چین که هنوز با عنوان بازاری «حاج آقا» خطاب می‌شود، امیدوار است در سال 2017، روابط تجاری این دو کشور به بیش از 45 میلیارد دلار برسد:«هیچ شریکی جایگزین چین نشده است. البته قسمتی از معاملات ما با چین غیرمستقیم صورت می‌گیرد. آنها بخشی از محصولات‌شان را به دوبی می‌فروشد و ما از دوبی، محصولات چینی می‌خریم. امارات هم که خودش چیزی ندارد به ما بدهد، ما کالاهای چینی را از این کشور می‌خریم.» عسگر اولادی جایگزینی کشورهای غربی با چینی‌ها را نیز رد می‌کند و می‌گوید:«ما با غرب هنوز نتوانسته‌ایم رابطه اقتصادی برقرار کنیم. برای خرید هواپیما کار کرده‌ایم ولی کالاهای صنعتی را که غرب هنوز به ما نمی‌دهد. اگرچه حتی با مقاماتی مثل وزیر خارجه فرانسه صحبت کرده‌ایم، ولی هنوز نتوانسته‌ایم برای واحدهای تولیدی کاری انجام دهیم. به همین دلیل به رابطه با چین دراز مدت نگاه می‌کنیم و هیچ وقت نظرمان عوض نمی‌شود.»
بررسی‌ها در آرشیو گمرک نشان می‌دهد در سال 89، ایران از کشور چین بیش از 5 میلیارد دلار واردات داشته است، روند واردات در سیری صعودی ادامه یافته تا جایی که در سال 93، به بیش از 12 میلیارد دلار رسیده است. اما در سال 94، با افت 4 میلیارد دلاری، میزان کل واردات از چین 8 میلیارد دلار بوده و این نزول، تا امسال نیز ادامه یافته است. در بخش صادرات نیز ایران با کاهش صادرات به چین مواجه بوده و از 9میلیارد دلار صادرات در سال 93، به 6/5 میلیارد دلار در سال 95 رسیده است.
با وجود این تفاسیر آماری و البته نارضایتی تولیدکنندگان ومصرف‌کنندگان از جولان کالاهای چینی، عده زیادی نیز دل‌شان به کاهش سیطره چین بر بازار ایران رضا نمی‌دهد. اسدالله عسگراولادی، تاجر نام آشنا و رئیس اتاق ایران و چین، چند ماه پیش در اظهارنظری صریح گفته بود:«جای چینی‌ها را با هیچ کشوری عوض نمی‌کنیم. هرچند غربی‌ها مایل‌اند جای آنها را بگیرند.»
