با روی کار آمدن دولت یازدهم و تلاش‌های بی وقفه برای توسعه و بهبود روابط خارجی توانستیم ممنوعیت‌ها و تحریمهای علیه ایران را به حداقل برسانیم. پس از برجام و رفع تحریم‌ها شاهد آن بودیم که کشورهای خارجی برای توسعه روابط تجاری خود با ایران پای میز مذاکرات نشستند و علاقه و تمایل زیادی برای سرمایه‌گذاری در ایران نشان دادند. به عنوان مثال در نشست روز گذشته با حضور هیات فرانسه در اتاق بازرگانی ایران، تفاهمنامه‌های همکاری از جمله توسعه و تجهیز فرودگاه بین‌المللی‌هاشمی نژاد امضا شد.
سید رضی‌الدین حاجی آقامیری، عضو اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: «کشورهای اروپایی تمایل و علاقه به سرمایه‌گذاری در ایران دارند، اما نکته مهمی که باید آن را در نظر داشته باشیم این است که وضعیت اقتصادی اروپا نیاز به خلاقیت‌ها و ابتکاراتی در عرصه دادوستد با کشورهای مستعد دارد که ایران هم یکی از این کشورهای مستعد محسوب می‌شود.»
پس از اجرای برجام اتفاقات مختلفی در بعد جهانی روی داد که شاید مهم‌ترین آن ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید بود. حال گذشته از روابط ایران و آمریکا، در یک سال اخیر ارتباط کشور ما با اروپاییان به ویژه در حوزه اقتصاد چگونه بوده است؟
برخی مواقع اتفاقاتی که در دنیا می‌افتد جنبه‌های مثبت و منفی گوناگونی دارد. اگر جنبه‌های منفی اتفاقات اخیر را در نظر نگیریم، در شرایط فعلی، وضعیت اقتصادی که اروپا در رابطه با سیاست‌های آمریکا با آن درگیر است، منجر به داشتن ارتباط تجاری بهتری با ایران می‌شود. همچنین این مساله یک فضای رقابتی در کشورهای اروپایی ایجاد کرده است. به عنوان نمونه کشورهای آلمان، فرانسه و ایتالیا هر کدام به نوعی خواستار بهره‌مندی از امکانات موجود در معاملات تجاری با ایران هستند و در این راستا با یکدیگر رقابت می‌کنند تا بتوانند هر کدام قراردادهای بهتری با ایران امضا کنند. در مجموع به نظر می‌رسد ارتباطات تجاری ایران و اروپا آینده خوب و روشنی داشته باشد. در رابطه با روابط تجاری ایران و فرانسه هم باید گفت رابطه این دو کشور از گذشته سابقه خوبی داشته و ایران در حوزه‌های مختلفی مانند صنعت خودرو با آن کشور همکاری‌هایی زیادی تا به امروز داشته است.
بعد از برجام ۱۹ تفاهمنامه با کشورهای خارجی امضا شد، اما تا کنون تنها هفت تفاهمنامه به قرارداد تبدیل شده است. به نظر شما کشورهای اروپایی چقدر برای تبدیل این تفاهمنامه‌ها به قرارداد انگیزه دارند؟ و در کل چقدر مایل به سرمایه‌گذاری در ایران هستند؟
به نظر من کشورهای اروپایی تمایل و علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در ایران دارند، اما نکته مهمی که باید آن را در نظر داشته باشیم این است که وضعیت اقتصادی اروپا نیاز به خلاقیت‌ها و ابتکاراتی در عرصه داد و ستد با کشورهای مستعد دارد که ایران هم یکی از این کشورهای مستعد محسوب می‌شود. اینکه ایران تا چه اندازه بتواند این شرایط را برای کشورهای اروپایی فراهم کند موضوعی است که کاملا مربوط به عملکرد ایران است؛ اگر کشور خواستار تبدیل تفاهمنامه‌ها به قراردادها باشد باید ابزارهای لازم را برای سرمایه‌گذار خارجی فراهم کند، همچنین برای جلوگیری از سیاسی شدن اقتصاد تلاش شود و به حوزه اقتصاد، اقتصادی‌تر نگاه شود، اگر موارد گفته شده رعایت و اجرا نشود، تفاهمنامه‌ها به همان صورت باقی می‌ماند. مساله دیگر نقش قابل توجه بخش خصوصی در روابط تجاری خارجی است. با توجه به اینکه ۸۰ درصد اقتصاد کشور در اختیار دولت است، اگر دولت بخواهد خود را طرف قرارداد با بخش خصوصی اروپایی قرار دهد نتیجه‌ای که حاصل می‌شود به اندازه‌ای نیست که انتظار می‌رود، اما اگر قراردادها میان بخش خصوصی اروپایی و بخش خصوصی کشور منعقد شود نتایج مطلوب‌تری حاصل می‌شود. برخی از مشکلات اقتصادی ایران به دلیل نقش کمرنگ بخش خصوصی در اقتصاد کشور است و متاسفانه نتیجه‌ای هم از صحبت‌هایی که در راستای افزایش نقش ۲۰ درصدی این بخش می‌شود حاصل نمی‌شود. دولت و حاکمیت باید در این مورد به فکر باشند و این را در نظر بگیرند که تا زمانی که اصل ۴۴ اجرا نشود، مشکلات و آسیب‌های اقتصادی کنونی حل نمی‌شود. در حال حاضر طرف قرارداد بسیاری از شرکت‌های خارجی، شرکت‌های خصولتی یا شرکت‌های غیر خصوصی‌اند و کمتر شاهد آن هستیم که این قراردادها با شرکت‌های بخش خصوصی باشد.
یکی از نتایج برجام، افزایش مذاکرات و تمایل بیشتر کشورهای خارجی به سرمایه‌گذاری در ایران است. به نظر شما سرمایه‌گذاری‌های خارجی در چه حوزه‌هایی می‌تواند بیشترین سود و منفعت را برای اقتصاد کشور داشته باشد؟
سرمایه‌گذاری باید به صورتی در ایران انجام شود که زمینه صادرات مکرر را فراهم کند، به این معنی که اگر سرمایه‌گذاری در بخش تولید باشد و محصول تولید شده بتواند بازارهای منطقه‌ای را پاسخگو باشد، صادرات مکرر محقق می‌شود. این اقدام را کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن، کره و آلمان با سرمایه‌گذاری در چین انجام دادند؛ به این صورت که با انتقال امکانات خود به چین و استفاده کردن از امکانات اجرایی آن کشور توانستند تولیدات خود را با نرخ بهتری تولید و صادر به کشورهای دنیا کنند. زمانی که کشورهای خارجی قصد سرمایه‌گذاری در ایران را داشته باشند، ایران در وهله نخست باید خواستار انتقال فناوری آن کشورها به ایران باشد و بعد از آن توافقی صورت بگیرد تا محصولات تولید شده را در بازارهای منطقه آن کشور که تا قبل از آن به صورت مستقیم عرضه می‌شد از طریق ایران عرضه شود. این امر می‌تواند منجر به سودمندی قابل توجهی برای ایران باشد؛ به این معنی که علاوه بر وارد شدن تکنولوژی به کشور، ایجاد اشتغال و تقویت صادرات هم صورت گرفته است.
به نظر شما سیاست‌های در پیش گرفته آقای ترامپ و محدودیت‌هایی که ممکن است در آینده ایجاد کند، چه میزان در روابط تجاری ایران و کشورهای اروپایی مشکل ایجاد می‌کند؟
اگر بخواهیم به طور دقیق به بررسی این موضوع بپردازیم در ابتدا باید روابط تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی را طبقه‌بندی کنیم که در طبقه‌ای از این روابط، مانند ارتباطات بانکی علاوه بر سهیم بودن خود کشورها، آمریکا نیز در آن دخالت دارد و در واقع بر آن حکمفرمایی می‌کند. سیاست‌های اتخاذ شده از سوی ترامپ می‌تواند به بخشی از روابط لطمه بزند و بر استمرار عدم تحرک بانکی که اکنون نیز ایران با آن مواجه است، تاثیر بگذارد، اما به طور مثال اگر شرکت مرسدس بنز بخواهد با ایران قرارداد امضا کند در غیاب آمریکا راحت‌تر این اتفاق صورت می‌گیرد و این به نفع ماست، چرا که می‌توانیم به شکل بهتری با این شرکت به تعامل بپردازیم. حال اگر بخواهیم مسائل سیاسی را هم مورد توجه قرار دهیم، باید گفت که اروپایی‌ها به ادامه اجرای برجام علاقه دارند، زیرا برجام منافع اقتصادی زیادی برای اروپایی‌ها به ارمغان می‌آورد و آنها به راحتی از آن نمی‌گذرند. باید توجه داشت زمانی که آمریکا سیاست‌های این‌چنینی به کار می‌گیرد نوعی نفاق و فاصله بین اروپا و امریکا ایجاد می‌شود که از نظر سیاسی به نفع ایران است، زیرا اتحاد آنها دچار مشکل می‌شود. اکنون از اظهار نظرات صاحبان نظر اروپایی یا مراجع ذیصلاح عالی‌رتبه در سطوح روسای دولت در اروپا نیز مشخص است که این شکاف روز به روز بیشتر می‌شود و این امر پیامدهای مثبتی برای کشور ما دارد.
