حمایت از صادرات، هنوز در حد شعارهای فریبنده و گوش‌نواز باقی مانده است. پایان هفته گذشته در تقویم ایران با عنوان «روز ملی صادرات» نامگذاری شده بود، اما برای درک جایگاه صادرات در کشور کافی است به جمله‌ای استناد کنیم که محمد لاهوتی، نایب‌رئیس کنفدراسیون صادرات ایران می‌گوید. به گفته لاهوتی در ایران ٣٦٤ روز به واردات اختصاص دارد و تنها یک روز به نام صادرات نامگذاری شده است! هفت‌خوان صادرات در ایران نه‌تنها شامل بروکراسی پیچیده و وعده‌های اجرا نشده می‌شود که صادرکنندگان نمونه ایرانی ناچارند برخلاف بسیاری از کشورهای جهان مالیات نیز بپردازند؛ مالیاتی که بنا به اعلام مجتبی خسروتاج، قائم‌مقام وزیر صنعت به‌صورت غیرقانونی دریافت می‌شود، زیرا قانون معافیت مالیاتی صادرکنندگان در حد حرف مانده و به اجرا درنیامده است. این کم‌لطفی به صادرات تا آن‌جا پیش می‌رود که صادرکنندگان نمونه کشور چند سالی می‌شود هنوز مشوق‌ها و جوایز خود را دریافت نکرده‌اند و البته به نظر می‌رسد هنوز شوک سقوط قیمت نفت نتوانسته است به اندازه کافی برای اقتصاد نفتی ما تنبیه‌کننده باشد و صادرات را جدی بگیریم تا آن‌جا که هنوز عده‌ای به‌صراحت ناراحتی خود را از خروج ایران از انزوای بین‌المللی ابراز کرده و بابت آن دولت را سرزنش می‌کنند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، این مسأله انتقاد حسن روحانی، رئیس‌جمهوری را در مراسم گرامیداشت روز صادرات به دنبال داشت. روحانی در این مراسم خطاب به منتقدان خود اعلام کرد که با ایران‌هراسی نمی‌توانیم کار تجاری و اقتصادی کنیم. حالا فرش نفیس ایرانی که زمانی در بازارهای جهانی بی‌رقیب بود، اینک بازار خود را به رقبای چینی، افغانی و هندی واگذار کرده است. زعفران ایران با برند اسپانیایی صادر می‌شود. پسته ایران رفته‌رفته جای خود را به محصولات آمریکایی و استرالیایی می‌دهد. درست در سال‌هایی که حمایت از صادرات غیرنفتی و تلاش برای افزایش آن در صدر اولویت‌های اقتصادی کشور قرار گرفته است حتی بازارهای سنتی برندهای داخلی یک‌به‌یک از دست می‌رود.
دریافت غیرقانونی مالیات از صادرکنندگان
فعالان اقتصادی بر این باورند که صادرات ایران به دلیل قوانین ناکارآمد، سیاست‌گذاری نادرست، فضای نامساعد کسب‌وکار، تحریم‌های داخلی و خارجی نتوانسته به خوبی توسعه پیدا کند. به همین دلیل است که در بسیاری موارد یا کالاهای ما قدرت رقابت در بازارهای جهانی را نداشته‌اند یا در صورت داشتن کیفیت بالا و قابل رقابت، بدون تکیه بر تبلیغات مناسب و استراتژی بازاریابی هوشمندانه و صحیح، در رقابت با رقبای خود شکست خورده‌اند و به سهم کوچکتری از بازار جهانی بسنده کرده‌اند. کافی است پای درددل صادرکنندگان بنشینی تا متوجه شوی برای صادرات در ایران برخلاف شعارهای رنگارنگ، باید از هفت‌خوان عبور کنی. صادرکنندگان نمونه‌ای که حمایت از آنها به دادن یک تندیس در روز ملی ختم می‌شود، از هفت‌خوان صادرات غیرنفتی در کشور می‌گویند. هفت‌خوانی که برخی از دولتمردان نیز بر آن صحه می‌گذارند. مجتبی خسروتاج، قائم‌مقام وزیر صنعت که کمتر از دو ماه است بر کرسی ریاست نهاد تجاری کشور تکیه زده، از عدم تحقق اهداف صادرات غیرنفتی می‌گوید. او با بیان این‌که در صادرات غیرنفتی نتوانسته‌ایم نه به اهداف کمی و نه به اهداف کیفی برسیم، می‌گوید: میزان صادرات غیرنفتی در نیمه نخست امسال به حدود ٢٢میلیارد دلار رسید که نسبت به هدف‌گذاری صورت‌گرفته ٣میلیارد دلار عقب هستیم. ضمن این‌که کیفیت محصولات صادراتی ما همچنان مورد تأیید بسیاری از کشورها نیست.
رئیس سازمان توسعه تجارت ایران ادامه می‌دهد: عقب‌ماندگی ٣میلیارد دلاری در صادرات غیرنفتی، به این معناست که صادرکنندگان در رسیدن به این اهداف مشکل دارند و فضای کسب‌وکار در کشور برای توسعه صادرات مناسب نیست. او در ادامه به برخی مشکلات صادرکنندگان در کشور اشاره کرد و گفت: برخی از قوانین حمایتی از صادرکنندگان در حد حرف باقی مانده و به مرحله اجرا نرسیده است؛ به‌عنوان مثال صادرکننده معاف از پرداخت مالیات است، اما این مسأله نه‌تنها عملی نشده که با وجود جلسات متعددی که با رئیس سازمان امور مالیاتی برگزار شده است، صادرکنندگان در استرداد مالیات پرداختی خود نیز مشکل دارند.
فریز قیمت دلار صادرات را از مزیت انداخته است
فاطمه مقیمی، مدیرعامل انجمن ملی زنان کارآفرین که به گفته خودش حدود ٣٥سال از عمرش را در مسیر تجارت کشور صرف کرده، از بروکراسی‌های اداری در روند صادرات غیرنفتی کشور گله می‌کند. او می‌گوید: پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و شکل‌گیری انتظارات به نفع بهبود فضای اقتصادی کشور، همچنین اجرای برجام، در کنار موفقیت دولت در زمینه کاهش تورم و ثبات نسبی بازار ارز، انتظار می‌رفت تا میزان صادرات ما به سایر کشورها از بهبود قابل‌توجهی برخوردار باشد. او ادامه می‌دهد: شکل‌گیری اتفاقات خوب در فضای اقتصادی ایران به دلیل همزمانی با کاهش شدید قیمت نفت و کاهش تجارت جهانی، کار دولت و بخش خصوصی را در زمینه توسعه صادرات سخت‌تر از پیش کرد تا جایی که آمارهای موجود در زمینه صادرات غیرنفتی حکایت از روند نه‌چندان مناسب صادرات غیرنفتی در سال‌های ٩٢ تا ٩٥ دارد. این فعال اقتصادی گریزی هم به دیگر مشکلات صادرکنندگان زده و می‌گوید: قیمت دلار همچنان فریز شده است و از طرف دیگر هزینه‌های تولید داخل هم بالاست، ضمن این‌که هزینه بانکی هر سال بالا رفته و دو رقمی است که درواقع برای تولیدکننده رقم بالایی است و با وجود آن‌که تورم کاهش داشته، هزینه انتقال پول هنوز وجود دارد.
٣٦٤ روز برای واردات و یک روز برای صادرات
محمد لاهوتی از دیگر فعالان اقتصادی است که دل پُری از قوانین دست و پاگیر حاکم بر نظام تجاری کشور دارد. او می‌گوید: وضع صادرات کشور از حال و روز آن مشخص است. در سال یک روز به فکر صادرات می‌افتیم و در مقابل ٣٦٤ روز برای واردات تلاش می‌کنیم. در تقویم اقتصادی ما همه روزها برای واردات ساخته شده است و فکر می‌کنیم در یک روز خاص در سال باید از صادرکنندگان تجلیل کنیم.
او با اشاره به رکود حاکم بر اقتصاد کشور تأکید می‌کند: درحال حاضر صادرکننده ایرانی با شرایطی نامتعادل صادر می‌کند که باعث می‌شود، نتواند از تمام ظرفیت‌های لازم استفاده کند. به‌هرحال تولیدکننده داخلی پتانسیل بیشتری دارد اما چون در داخل با مسائل و مشکلاتی روبه‌روست، نمی‌تواند آن‌طور که باید و شاید فعال باشد.
بخش‌های مختلف چوب لای چرخ هم می‌گذارند
لاهوتی با اشاره به بی‌توجهی برخی از دستگاه‌های دولتی در مصوبه‌های حمایتی از صادرات غیرنفتی، توضیح می‌دهد: اگر در دولت یکدستی نســبت به مسائل اقتصادی وجود نداشته باشد و بخش‌های مختلف سیاسی چوب لای چرخ هم بگذارند، رشــد صادرات غیرنفتی محقق نمی‌شــود. درحال حاضر حاکمیت نسبت به مسائل مختلف ازجمله مسائل اقتصادی یکدست عمل نمی‌کند و هرکس مسیر خودش را می‌رود.
او تأکید می‌کند: با ادامه این وضع بعید است در سال جاری به صادرات ٥٥میلیارد دلاری برسیم، مگر این‌که حاکمیت به نگاه واحد برسد و همه از یک تصمیم حمایت کنند. در این شرایط است که مسیر آزادسازی اقتصادی باز می‌شود و به رشد بالاتر در اقتصاد می‌رسیم.
نرخ دلار، ایده‌آل قاچاقچی‌هاست
عدنان موسی‌پور، نایب‌رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی نیز در این‌باره می‌گوید: براساس گزارش‌های منتشرشده، هر سال ٢٠میلیارد دلار کالای قاچاق وارد کشور می‌شود. از طرفی زمانی که دولت روی تعرفه‌ها مانور و آن را افزایش می‌دهد، قاچاق بیشتر می‌شود، در طرف برعکس ماجرا هم زمانی که تعرفه‌ها کاهش پیدا می‌کند، واردات قانونی همان محصولات رواج می‌یابد. این امر به این دلیل است که نرخ دلار آن‌قدر ثابت مانده که همه‌جوره برای قاچاقچی و واردکننده سود دارد.
او با بیان این‌که با برخی مسائل اقتصادی در ایران به صورت شعاری برخورد می‌شود، تأکید می‌کند: یکی از موضوعات اساسی که می‌تواند به اقتصاد کشور در شرایط کنونی کمک جدی کند، دیپلماسی اقتصادی کشور همسو با دیپلماسی سیاسی است. بر این اساس باید تعامل برد - برد را با دنیا سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهیم.
بازار جهان را با چنگ و دندان نگه داشته‌ایم
کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران از هزینه‌های بالای صادرات در ایران و نبود حمایت‌های لازم انتقاد کرده و می‌گوید: صادرکنندگان دوست ندارند بازاری را که برای به دست آوردن آن سال‌ها تلاش کرده‌اند، به‌راحتی به رقبایشان واگذار کنند؛ به همین دلیل حاضر می‌شوند بدون در نظر گرفتن منافع اقتصادی به این کار ادامه دهند. او با اشاره به وضع صادرات فرش ایران به بازار آمریکا می‌گوید: تحریم‌ها این هنر - صنعت ایرانی را ٥سال از بازار آمریکا دور نگه داشت. درحالی برخی گمان می‌کنند که بلافاصله بعد از لغو تحریم می‌توان به این بازار دست یافت که در تمام این سال‌ها رقبای پاکستانی، هندی و چینی توانسته‌اند جا پای صادرکنندگان ایرانی بگذارند. حالا باید سال‌ها تلاش کرد تا به جایگاه قبلی دست یافت. همین مسأله در مورد دیگر کالاها هم صادق است. تجار نمی‌خواهند نتیجه تلاش‌های چندین ساله خود را از دست بدهند. شاید همین مسأله مانع از افت صادرات غیرنفتی شده است.
کامیون صادراتی را شبانه از مرز برگرداندند!
شاهرخ ظهری که به پدر صنایع غذایی ایران معروف است نیز از لزوم بسترسازی برای توسعه صادرات کشور به می‌گوید. به گفته او، دولت به جای در نظر گرفتن جایزه و مشوق‌های صادراتی که تجربه نشان داده است با تأخیر به دست صادرکننده می‌رسد به بسترسازی برای صادرات و تقویت زیرساخت‌ها بپردازد. او همچنین دخالت دولت در امور تجاری را مورد انتقاد قرار داده و می‌گوید: به یاد دارم که کامیون رب‌گوجه فرنگی صادراتی ما را از مرز بازرگان شبانه به دلیل افزایش قیمت رب بازگرداندند. همین امروز اگر قیمت محصولی در ایران افزایش پیدا کند، صادرات آن را ممنوع می‌کنند. این ممنوعیت‌ها بزرگترین ضربه را به صادرات وارد می‌کند.
