از این‌رو کمیت و کیفیت تعیین اهداف توسعه‌یی این صنعت در اسناد بالادستی همچون برنامه‌های توسعه می‌تواند به‌طور مستقیم باعث تسریع در شکوفایی این صنعت یا بالعکس موجب تعمیق سردرگمی در مسیر پیشرفت آن شود. کلیات برنامه ششم توسعه روز یک‌شنبه هفته جاری به تصویب رسید. برنامه‌یی که این‌بار تدوین آن به صورت عمده بر دوش مجلس شورای اسلامی و کمیسیون تلفیق افتاد. اهم موضوعاتی که در حوزه نفت در این برنامه مورد توجه قرار گرفته است شامل نحوه تقسیم درآمدهای نفتی، توسعه بورس انرژی، تعیین نرخ خوراک، افزایش ظرفیت تولید پالایشگاهی و پتروشیمی، تاکید بر حوزه‌های مغفول‌مانده‌یی همچون بهره‌برداری از گازهای همراه و توسعه صنعت بانکرینگ، تاکید بر اختصاص منابع به طرح‌های تحقیق و توسعه، افزایش بهره‌وری انرژی در صنایع مختلف و مسوولیت‌های اجتماعی و فرهنگی وزارت نفت است. نگاهی به لیست موضوعات مورد اشاره در این برنامه نشان‌دهنده این است که برخی موضوعات مهم همچون افزایش ظرفیت تولید نفت و جذب سرمایه‌های خارجی در حوزه بالادستی، مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. از سوی دیگر پرداختن به موضوعی پرحاشیه همچون تعیین نرخ خوراک و اتخاذ رویه‌یی متفاوت با آنچه دولت تاکنون به دنبال آن بوده است، می‌تواند در آینده صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی مشکل‌آفرین شود.
اختلاف با محوریت نرخ خوراک
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، برنامه ششم توسعه را باید به نام مجلس شورای اسلامی نوشت. تاثیر عدم ارائه کامل برنامه توسط دولت و واگذاری تدوین آن به مجلس را می‌توان در موضوعات محل اختلاف میان این 2 قوه همچون موضوع نرخ خوراک دید. در دی‌ماه سال گذشته بیژن زنگنه فرمول نرخ‌گذاری خوراک گازی پتروشیمی را برای مدت 10سال و در مهرماه سال جاری نیز فرمول نرخ خوراک اتان واحدهای پتروشیمی را برای مدت 15سال ابلاغ کرد. اما با این وجود در ماده 53 برنامه ششم توسعه، کمیسیون تلفیق بدون توجه به این موضوع فتح باب جدیدی در زمینه نرخ خوراک انجام داده است که به نظر می‌رسد بیش از فرمول ارائه‌شده توسط وزارت نفت، باب میل واحدهای پتروشیمی باشد.
براساس آنچه وزیر نفت در دی‌ماه سال گذشته ابلاغ کرد قیمت خوراک گازی واحدهای پتروشیمی براساس معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی با مبنای تسعیر نرخ ارز در هر ماه توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. اما در برنامه ششم، قیمت خوراک گاز طبیعی پایه، 2برابر متوسط تحویلی به سایر مصارف داخلی و تا سقف 85درصد قیمت این نوع خوراک گاز در کشورهای عمده تولیدکننده است.
در مورد خوراک اتان نیز وزیر نفت ابلاغیه‌یی در مهرماه سال جاری ابلاغ کرد که حواشی فراوانی از سوی تولیدکنندگان پتروشیمی به وجود آورد. در فرمول وزارت نفت، قیمت اتان معادل 25درصد مجموع قیمت نفتا و پلی‌اتیلن با کسر عدد 145 از آن تعیین می‌شود. اما آنچه در برنامه ششم توسعه برای قیمت‌گذاری اتان مبنا قرار گرفته تفاوت زیادی با ابلاغیه وزارت نفت دارد. براین اساس قیمت خوراک گاز اتان براساس میانگین حسابی قیمت حاصله از ارزش حرارتی آن نسبت به گاز طبیعی و قیمت خوراک گاز اتان در کشورهای عمده تولیدکننده است. فارغ از ایراد پرداختن به جزئیات نرخ‌گذاری در برنامه کلان توسعه و نیز ابهام در نحوه دقیق قیمت‌گذاری، مشکل اصلی نبش قبری است که کمیسیون تلفیق از موضوع قیمت‌گذاری خوراک کرده است. در حالی که به نظر می‌رسید با ابلاغ وزارت نفت و اعتبار 10 و 15ساله نرخ خوراک گاز و اتان می‌توان با خیال آسوده و طیبه خاطر سراغ سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی رفت، تصویب چنین پیشنهادی از سوی کمیسیون تلفیق می‌تواند اوضاع را مجددا وخیم کرده و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مشتاق ورود به صنعت پتروشیمی و پالایشگاهی ایران را فراری دهد.
ضرب‌الاجل در گازهای همراه
حوزه‌های بسیار مهمی در صنعت نفت وگاز ایران وجود دارند که با اتمام 5برنامه توسعه هنوز هم مغفول مانده‌اند. یکی از این حوزه‌ها موضوع گازهای همراه است. از این‌رو قانون‌گذار در متن برنامه ششم خواستار این است که در سریع‌ترین حالت ممکن و در کمتر از 3ماه پس از تصویب قانون برنامه، وزارت نفت اقدام به انتشار فراخوان در رابطه با جمع‌آوری و بهره‌برداری از گازهای همراه میدان‌ها و تاسیسات نفتی کند. هرچند با توجه به خلأ فنی و سرمایه‌یی داخلی علامت سوال بزرگی در رابطه با عملیاتی شدن این موضوع وجود دارد. بخش دیگری از صنعت نفت و گاز ایران که ظرفیت زیادی برای توسعه و ارزش‌آفرینی دارد، صنعت سوخت‌رسانی به کشتی‌ها (بانکرینگ) است. پیش‌تر این روزنامه در گزارشی به این موضوع پرداخته بود که در برنامه پنجم توسعه، معین شده بود که صنعت بانکرینگ ایران سالانه 20درصد رشد کند. درحالی‌که به نظر می‌رسد این اتفاق رخ نداده و شاهد این هستیم که در برنامه ششم توسعه رشد سالانه مورد انتظار این صنعت به 30درصد و سهم ایران از بانکرینگ خلیج‌فارس و دریای‌عمان 50درصد تعیین شده است. وزارت نفت در آستانه اتمام برنامه پنجم، در مهرماه سال95 شیوه‌نامه طرح جامع خدمات سوخت‌رسانی را با هدف عمل به ماده 131 برنامه پنجم توسعه ابلاغ کرده بود و به نظر می‌رسد همین شیوه‌نامه برای تحقق اهداف برنامه ششم مورد استفاده قرار گیرد.
پایان انتظار برای طرح جامع انرژی؟
یکی از موضوعاتی که وزارت نفت و نیرو مکلف به عملیاتی کردن آن هستند، موضوع طرح جامع انرژی است؛ طرحی که سال‌هاست صحبت از نهایی شدن و رونمایی از آن می‌شود، اما تاکنون این موضوع به واقعیت نپیوسته است. از طرح جامع انرژی به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح پژوهشی ایران یاد می‌شود که باید با هدف ترسیم وضعیت موجود انرژی و پیش‌بینی سبد سوخت برای دهه‌های آینده طراحی شود. از این‌رو در کلیات برنامه ششم تاکید شده که دولت باید تا پایان سال96 از این طرح رونمایی کند تا ایران بسان کشورهای OECD و دیگر کشورهای صنعتی دنیا دارای سندی مشخص در حوزه تخصیص بخشی انرژی خود باشد. همچنین در مواد 55، 57 و 68 وزارت نفت مکلف شده تا با همکاری وزارتخانه‌های صنعت و راه‌وشهرسازی اقدام به افزایش بهره‌وری انرژی در بخش صنعت و حمل و نقل کند.
افزایش ظرفیت پالایشگاهی و پتروشیمی
درحالی‌که در تابستان امسال اعلام شد ظرفیت پالایشگاهی ایران حدود یک‌میلیون و 850هزار بشکه در روز است، در ماده 55 برنامه ششم توسعه هدف‌گذاری روی ظرفیت پالایش 2میلیون و 700هزار بشکه در روز است. در این ماده به قید ضریب بالای پیچیدگی پالایشگاهی نیز اشاره شده که به صورت غیرمستقیم به شاخص نلسون اشاره دارد. این روزنامه پیش از این در گزارشی به پایین بودن ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌های ایران پرداخته بود. درحالی‌که پیچیده‌ترین پالایشگاه‌های دنیا به شاخص نلسون حدود 14 دست یافته‌اند، براساس گزارش شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، میانگین شاخص نلسون پالایشگاه‌های ایران حدود 5.5 است. به نظر می‌رسد پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و بهره‌برداری کامل از آن، روزنه امید وزارت نفت و مجلس برای تحقق بخشی از این هدف است. پیش از این عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرده‌بود که با بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، ظرفیت پالایشی ایران به 2میلیون و 200هزار بشکه نفت‌خام و میعانات گازی در روز خواهد رسید. در بخش پتروشیمی نیز هدف‌گذاری سطح بالایی در برنامه ششم انجام شده است. درحالی‌که در سال 94 تولید محصولات پتروشیمی ایران بیش از 46میلیون بود و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال 95 به 55میلیون بشکه در روز برسد، در برنامه ششم هدف‌گذاری ظرفیت تولید 130میلیون تنی در این صنعت انجام شده است.
