دو ماه پیش درحالی که اعضای اوپک شادمان از نشست الجزایر که توافق اولیه‌ای برای فریز نفت به کشورهای خود بازمی‌گشتند، شاید گمان نمی‌کردند خبر بعدی که بازار نفت را دچار تحول کند، انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهوری ایالات متحده امریکا اتفاق بیفتد. اما در دنیای سیاست روی هیچ‌چیز نمی‌توان شرط بست، به خصوص که نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری باشد. به دنبال انتخاب ترامپ بازارهای جهانی دستخوش نوسان شد. قیمت نفت در واکنش به این اتفاق ریزش کرد و بورس‌ها هیجان زده، فروریختند. اگرچه اعضای اوپک دست از رایزنی برنداشتند و این روزها قیمت سبد نفتی اوپک دوباره می‌رود که در کانال ٥٠ دلاری بایستد، اما تردیدها و سردرگمی هنوز ادامه دارد. درچنین شرایطی اعضای اوپک خود را برای نشست هفته آینده که نشست پاییزه اوپک است، آماده می‌کنند. اوایل هفته جاری بود که محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل الجزایری اوپک برای دومین بار به ایران آمد تا با نزدیک شدن به برگزاری نشست آتی اوپک در ٣٠ نوامبر (١٠ آذرماه) بار دیگر مواضع اوپک مبنی بر طرح فریز نفتی را به مقامات وزارت نفت ایران یادآوری کند.
حاشیه نشین عربستان
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، دو سفر بارکیندو به ایران درحالی اتفاق می‌افتد که او به کشورهای دیگر عضو اوپک دو بار سفر نکرده است. البته این دو سفر از دیدگاه تحلیلگران نفتی نشانه اهمیت و تاثیرگذاری سیاست‌های ایران در بازار نفت است. چه آنکه ایران بارها اعلام کرده بود که درصورت تصویب طرح فریز نفتی از این طرح دفاع می‌کند اما آن را اجرا نمی‌کند. استدلال ایران، تحریم‌هایی است که در دوران پیش از برجام شامل ایران شده بود و حالا با لغو تحریم‌ها ایران هدف بازپس‌گیری سهم خود از بازار نفت را دنبال می‌کند. در دورانی که ایران تحریم بود، تولید نفت به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید، در این زمان عربستان که همزمان ٨ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد در غیاب ایران تولید نفت خود را تا آستانه ١١ میلیون بشکه در روز افزایش داد. البته دیگر کشورها از جمله عراق هم تولید نفت خود را افزایش دادند. اما به جز ایران، لیبی و الجزایر هم
درگیر جنگ‌های داخلی بودند و در نتیجه تولیدشان از سهمیه‌بندی اوپک جا ماند. زمانی که قیمت نفت رو به کاهش گذاشت عربستان عنوان می‌کرد که با اجرای طرح فریز نفتی وقتی موافقت می‌کند که ایران هم به این طرح بپیوندد اما به تدریج که کاهش قیمت نفت فشار اقتصادی مضاعفی به این کشور وارد کرد، ناچار شد از مواضع خود عقب‌نشینی کند. حالا عربستان پذیرفته که بخشی از اجراکننده طرح فریز نفتی باشد. اگرچه نمی‌توان منکر سایه نفوذ عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت اوپک بر این سازمان شد، اما برخی تحلیلگران می‌گویند، هواپیمای دبیرکل اوپک به جای فرود در مهرآباد تهران می‌توانست با اندکی اختلاف در فرودگاه ریاض به زمین نشسته و پیش از برگزاری نشست اوپک مثل گذشته‌ها اقدام به لابی با سعودی‌ها در راستای تامین منافع این کشور کند. اما برخی تحلیلگران می‌گویند، عربستان بیش از پیش تحت فشارهای اقتصادی است از همین رو به قول معروف درمقابل ایران کوتاه آمده است. گواه چنین گمانه‌زنی را می‌توان شکست سعودی‌ها در نشست دوحه و الجزیره دانست.
بر اساس گفته کارشناسان رکود، دامنگیر اغلب اقتصادهای نفتی جهان شده است. اقتصادهایی که امور روزمره‌شان هم در گروی افزایش قیمت نفت است. از طرفی وزیر نفت کشور معتقد است که در صورت توافق اعضای اوپک و غیر اوپک می‌توان به کاهش حجم تولید و عرضه نفت
(فریز نفتی) و افزایش قیمت نفت تا حدود ٥٥ دلار امیدوار بود. این گفته زنگنه را می‌توان کنایه‌ای به سیاست‌های نفتی روسیه و امریکا تلقی کرد چرا که دامنه اعضای غیر عضو اوپک، ایالات متحده و روسیه بیشترین نفت را روانه بازارهای جهانی می‌کنند.
ترامپ و بازار نفت
در حالی که بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران پس از دیدار با محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک گفته بود که احتمال اینکه در نشست نوامبر وزیران نفت و انرژی اوپک به توافق برسند زیاد است، اما تحلیلگران می‌گویند، نباید نقش انتخاب ترامپ را در موفقیت طرح فریز نفتی اوپک نادیده گرفت. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور در دوران مبارزات انتخاباتی گفته بود که در صورت انتخاب، روابط دوستانه‌‌ای با روسیه برقرار خواهد کرد و برای تحکیم دوستی‌اش، از کنگره می‌خواهد که تحریم‌های وضع شده علیه کرملین را لغو کند. لغو این تحریم‌ها به معنی آزادی سرمایه‌گذاری شرکت‌های غربی در صنعت نفت و گاز روسیه است. سرمایه‌گذاری در زیر‌ساخت‌های نفتی روسیه نیز به نوبه خود منجر به افزایش تولید بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان خواهد شد و در مجموع رویه افت قیمت نفت را تقویت می‌کند. از سویی، مواضع بدبینانه و خصمانه ترامپ در دوران تبلیغات انتخاباتی علیه اعراب و مسلمانان نیز بر این چالش دامن می‌زند و در مجموع بعید به‌نظر می‌رسد اوپک یا اعضای آن هیچ پنجره‌ای به سوی کاخ سفید داشته باشند. البته برخی تحلیل‌های بدبینانه هم وجود دارد؛ اینکه محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای از سوی دولت ترامپ علیه تهران اعمال شود و شرایط را به وضعیت سابق بازگرداند. در صورتی که چنین سیاستی در کاخ سفید دنبال شود، ایران نیز برای تولید، فروش و دریافت پول نفت دچار مشکل خواهد شد و بزرگ‌ترین مساله نیز در جذب و عملیاتی کردن سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنعت نفت این کشور روی خواهد داد.
اوپک در انتظار دوران طلایی
محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک درباره حضور دبیرکل اوپک در ایران و نقش این سازمان در بازار بین‌المللی نفت می‌گوید: با رایزنی‌های انجام شده در سازمان اوپک، دبیرکلی برای این مجمع انتخاب شد. شاید تاکنون نقش دبیرکل اوپک به عنوان سازمانی که در سال‌های اخیر از دخالت در بازار بین‌المللی نفت صرف نظر کرده بود، نقشی تشریفاتی بوده است. این در حالی است که طی مدت اخیر اعضای اوپک به این نتیجه رسیده‌اند که باید همبستگی از دست رفته گذشته را بازیابی کنند. او بازگشت همبستگی به سازمان اوپک را نتیجه رکود اخیر در بازار نفت دانسته و ادامه می‌دهد: با روی کار آمدن دبیرکل جدید از نشست یکصد و شصت و نهم این سازمان با ١٤ کشور جهت ایجاد یکپارچگی در نوع دیدگاه‌های وزرای نفت شان، رایزنی کرد.
روسیه، بازیگر جدید بازار نفت؟
نماینده سابق ایران در اوپک با بیان اینکه 80 درصد کشورهای عضو اوپک به درآمدهای نفتی‌‌شان وابستگی دارند، اضافه می‌کند: علاوه بر این کشورها، ٤٦ تا ٤٨ درصد از اقتصاد روسیه نیز به درآمدهای نفتی‌اش بستگی دارد. این در حالی است که بر اساس نتیجه نشست الجزیره می‌توان گفت روسیه (غیر عضو اوپک) و اعضای اوپک با توافق کردن بر تثبیت سقف تولید به جایگاه اوپک اعتبار دوباره بخشیدند.
به گفته خطیبی در حال حاضر طرح
فریز نفتی دیگر در اولویت نبوده و اعضای اوپک بر سر کاهش حجم تولید نفت مذاکره می‌کنند. این در حالی است که سیاست‌های دولت جدید امریکا در راستای ازدیاد برداشت از میادین است. البته باید در نظر داشت تا زمانی که قیمت نفت سبد اوپک حدود ٤٤ دلار است، تولید
شیل اویل ها (نفت شنی) توجیهی ندارد.
او می‌گوید: اعراب منطقه خاورمیانه رابطه مناسبی با دونالد ترامپ ندارند، از سویی دیگر به روسیه به چشم یک رقیب جدی در تولید نفت نگاه می‌کنند. اما به نظر می‌رسد روس‌ها از روی کار آمد جمهوریخواهان در ایالات متحده امریکا راضی باشند. علت این رضایت را نیز می‌توان در اتفاق نظر روسیه با جمهوریخواهان در از بین بردن نیرو‌های تکفیری در منطقه دانست. همین اتفاق نظر تاثیر مستقیمی در نتیجه نشست آتی اوپک دارد.
