آن بخش از اقلام کالایی هم که از داخل تأمین می‌شود مشکلات خاص خود را دارد. اما چه چیزی باعث شده تا در طول این 110 سال نتوانیم آن طور که شایسته کشورمان است صنایع لجستیک و پشتیبان صنعت نفت را توسعه دهیم؟ کشوری که در زمان باستان مهد مخترعان و مبدعان بود، چرا الان نمی‌تواند نیاز صنعت پیشرو خود را تأمین کند؟ در این 110 سال چه کردیم؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، در سال‌های اخیر فعالیت طراحان، شرکت‌های دانش بنیان و تولیدکنندگان در زمینه ساخت تجهیزات صنعت نفت سرعت گرفته است اما هنوز کافی نیست. نام 1100 شرکت و تأمین‌کنندگان مجاز در وندور لیست(فهرست تأیید شده) تأمین‌کنندگان داخلی صنعت نفت آمده است که تقریباً 70 درصد نیاز صنعت را تأمین می‌کنند اما تجهیزات کلیدی همچنان از کشورهای دیگر وارد می‌شود. این درحالی است که سیاست کشور توسعه درون زاست.
محمدعلی ایزدی یکی از سازندگان داخلی تجهیزات صنعت نفت در این باره گفت: سه محور تضعیف‌کننده ساخت داخل کیفیت، زمان تحویل و قیمت است. وزارت نفت از تولیدکنندگان داخل کالایی با کیفیت امریکایی و اروپایی و با قیمت چینی می‌خواهد که در کمترین زمان نیز تحویل داده شود. اما خواسته‌های دولت با پتانسیل‌های داخلی همخوانی ندارد و به این ترتیب همکاری وزارت نفت با شرکت‌های داخلی راکد می‌ماند.
او می‌گوید: در شرایط فعلی تولیدکنندگان داخلی مشکلاتی دارند که خودشان به تنهایی نمی‌توانند آنها را حل کنند. برای رفع این موانع نیاز است که سیستم بانکی، سیستم مالیاتی، سیستم گمرک و تمام بخش‌های اقتصاد به کمک تولیدکننده بیایند تا در بلند مدت شرکت نوپای ایرانی توانمند و مستقل شود.
اقتصاد برای نجات صنعت بسیج شود
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تمام کشورهای پیشرفته برای توسعه و ارتقای شرکت‌های داخلی خود زمان و هزینه صرف کرده‌اند. برای مثال قیمت کالاها و تجهیزات چینی برای صنعت نفت بسیار کمتر از تولیدات داخلی تمام می‌شود چراکه فضای کسب و کار این کشور با ایران متفاوت است و آنها از دولتشان زمین رایگان، یارانه، تسهیلات بانکی ارزان قیمت و مؤلفه‌های دیگری که به رشد صنعت کمک می‌کند، دریافت می‌کنند.
ایزدی با اشاره به این موضوع پیشنهاد کرد: برای بهبود شرایط موجود باید با الگوگیری از کشورهای توسعه یافته مجموعه‌ای از عوامل را که می‌تواند به رشد صنایع وابسته به صنعت نفت کمک کند، فراهم کنیم تا در بلند مدت بتوانیم با شرکت‌های خارجی رقابت کنیم.
تولیدکنندگان داخلی می‌گویند که شرکت‌های ایرانی می‌توانند کالایی با کیفیت کالاهای امریکایی تولید کنند اما این موضوع قیمت کالای نهایی را افزایش می‌دهد چراکه شرکت های ایرانی تسهیلات بانکی با سودی بالاتر از 15 درصد دریافت می‌کنند اما یک شرکت امریکایی یا اروپایی کمتر از 2 درصد سود پرداخت می‌کند.ایزدی اظهار کرد: وقتی از شرکت خارجی کالا می‌خریم همان ابتدا برای آن LC باز می‌کنیم. به این معنی که دو بانک از دو کشور پرداخت پول تولیدکننده خارجی را تضمین می‌کند و متعهد می‌شود که به محض تحویل کالا، خریدار وجه آن را پرداخت می‌کند. اما تولیدکننده داخلی 25 درصد پیش پرداخت در مقابل ضمانت نامه بانکی دریافت می‌کند و ماه‌ها بعد از تحویل کالا هم به پول خود نمی‌رسد.
البته این تولیدکننده داخلی به دولت نیز حق می‌دهد. وی در این باره اظهار کرد: دولت می‌خواهد که هر چه زودتر چاه‌های نفت و گاز را حفر کند و به تولید برسد اما تولیدکننده و پیمانکار ایرانی نمی‌تواند با سرعت کار را تکمیل کند. در چنین شرایطی یک شرکت بین‌المللی می‌آید و بدون درخواست پول در زمان شروع قرارداد، اعلام می‌کند که کار را با بهترین کیفیت به سرانجام می‌رساند و وقتی طرح به تولید رسید از محل درآمد طرح هزینه و سود خود را دریافت می‌کند. لذا نمی‌توان انتظار برنده شدن شرکت‌های ایرانی را در مناقصات بین‌المللی داشت. اما این مشکل یک راهکار دارد. اینکه می‌توانیم شرکت خارجی را در قراردادهای جدید نفتی موظف کنیم که از وندورلیست خرید کند.
حمایت از تولیدکننده فقط پشت تریبون کافی نیست
سازندگان داخلی می‌گویند که کیفیت تولیداتشان به مراتب از سازندگان آسیایی بالاتر است. البته قبول دارند که در برخی از موارد کیفیت و قیمت ساخت داخل اصلاً توان رقابت با تجهیزات وارداتی بویژه از اروپا و امریکا را ندارد. اما مشکلاتی که سازندگان داخلی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند هم کم نیست. این مشکلات در اوج تحریم‌ها چندین برابر نیز بود. بی‌ثباتی بازار ارز، قطع ارتباط با کشورهایی که مواد اولیه و تکنولوژی ساخت تجهیزات را در اختیار داشتند و سودهای فضایی سیستم بانکی، همگی مشکلاتی بود که بسیاری از شرکت‌های داخلی را تا مرز تعطیلی کشاند. الان اگرچه شرایط بهتر از قبل است و برجام برخی از این موانع را رفع کرده اما همچنان مشکلات با یک جنس دیگر وجود دارد. گله‌مندی تولیدکنندگان داخلی این روزها هم به گوش می‌رسد و هر کدام می‌خواهند سهمی در قراردادهای جدید نفتی داشته باشند. این درحالی است که وزارت نفت به آنها قول مساعد داده و قرار است که بیش از 80 درصد از نیاز قراردادهای جدید از داخل تأمین شود.یکی دیگر از اعضای انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در اعتراض به وضع موجود گفت: شعار ساخت داخل و اقتصاد مقاومتی می‌دهیم اما در زمان برگزاری مناقصات، مناقصه را طوری تنظیم می‌کنیم که فقط شرکت‌های خارجی توان برنده شدن در آن را دارند. یا آنکه قید می‌کنیم فقط شرکت‌های خارجی می‌توانند در مناقصه شرکت کنند.
علیرضا درویشی می‌گوید: «حمایت از ساخت داخل نباید فقط پشت تریبون‌ها انجام شود. البته شاید کالای ساخت ایران نتواند با کالاهای امریکایی رقابت کند همان‌طور که نحوه مدیریت ما در صنعت نفت نمی‌تواند با مدیریت امریکایی رقابت کند اما آیا صحیح است که مدیران صنعت نفتمان را از امریکا یا اروپا انتخاب کنیم؟ لذا صنعت نفت باید به ساخت داخل فرصت دهد و از آن حمایت کند تا شاهد رشد آن و اشتغال زایی در کشور باشیم.»
درویشی اذعان می‌کند که هیچ ملتی به تنهایی نمی‌تواند نیازهای خودش را تأمین کند اما باید شرایطی ایجاد شود که سازندگان داخلی بتوانند قسمت اعظمی از نیاز صنعت را تأمین کنند.این تولیدکننده که استاد دانشگاه نیز هست، افزود: البته ما در کشورمان قوانین خوب کم نداریم اما باید برای اجرای آن نیز تلاش کنیم. تقویت روابط دانشگاهی و علمی و تحقیقاتی موجب خیر و برکت است. لذا به جای خرید از خارج که در آن تجربه‌ای 110 ساله داریم باید علوم کشورهای دیگر را در کشورمان ترویج دهیم.
دوران برزخی صنعت نفت
اما غلامرضا منوچهری، معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در امور توسعه و مهندسی، نظری عکس تولیدکنندگان دارد. منوچهری میزان سفارش کالا به سازندگان داخلی تجهیزات صنعت نفت در دولت یازدهم را چندین برابر نسبت به گذشته دانست و گفت: اکنون کار توسعه‌ای در صنعت نفت کمتر از قبل است و در مجموع سفارش‌گذاری دولت برای کالا و تجهیزات کمتر شده اما در همین مقدار کم نزدیک به 70 تا 80 درصد از این نیاز از داخل تأمین می‌شود.
معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ادامه داد: هم در وزارت نفت و هم در وزارت صنعت، معدن و تجارت، ساخت ایران اصل است و تنها در شرایطی که تولید داخلی کفاف نیاز صنعت را ندهد به سراغ تولیدات خارجی می‌رویم.
وی با اشاره به اینکه بزودی حجم کار در صنعت نفت افزایش خواهد یافت، اظهار کرد: با شروع قراردادهای جدید نفتی میزان نیاز صنعت به تجهیزات و اقلام کالایی بیشتر خواهد شد. با افزایش حجم کار صنعت قطعاً درخواست‌ها و سفارشات دولت به سازندگان داخلی بیشتر می‌شود.
منوچهری افزود: درمدل جدید قراردادها پیمانکاران داخلی و خارجی مجبور هستند که بیش از 50 درصد از اقلام کالایی مورد استفاده در هر طرح را از ساخت داخل استفاده کنند تا صنایع وابسته به صنعت فعال و اشتغال زایی شود.البته در گذشته نیز قوانین و مقررات مشابه وجود داشت که مطابق با آن پیمانکاران صنعت نفت حتی شرکت‌های خارجی، مجاب به استفاده 51 درصدی از تجهیزات و کالاهای داخلی بودند. با وجود این وقتی مجلس شورای اسلامی بعد از اتمام طرح، این شاخص را بررسی می‌کرد، اغلب حدود 25 درصد از کالاهای استفاده شده در یک طرح از داخل تأمین شده بود. ضمن آنکه این سهم 25 درصدی هم بیشتر مربوط به کالاهای جانبی مورد نیاز طرح بود نه کالاهای فنی و تخصصی.
منوچهری دراین باره گفت: وسواس دولت نسبت به رعایت این موضوع بسیار زیاد است. در مدل جدید قراردادهای نفتی حتی یک ضمیمه در نظر گرفته شده که پیمانکار بر اساس آن مجبور است تا جای ممکن از کالاهای داخلی استفاده کند. وی گفت: در مناقصه‌های تأمین تجهیزات و کالاهای مورد نیاز صنعت فقط در صورتی که مشابه داخلی کالا وجود نداشته باشد، بر حضور سازندگان خارجی تأکید می‌شود.
