به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، اما قطار توسعه ناپایدار به آشوراده نیز رسیده است. چشم‌انداز زیبا و طبیعت بی‌نظیر آشوراده در این سال‌ها به چالشی برای جزیره تبدیل شده است. سودجویان بسیاری چشم طمع به تنها جزیره ایرانی دریای کاسپین دوخته‌اند. در چند دهه اخیر بارها خبر واگذاری آشوراده به بخش خصوصی، تیتر یک رسانه‌های داخل و خارج کشور شده و جنجال‌های بسیاری را به‌وجود آورده است. در این میان نیز دولت‌ها برای آرام کردن افکار عمومی از منتفی شدن این واگذاری خبر می‌دهنداما این‌بار در دولت روحانی با واگذاری آشوراده موافقت شده است. به‌گفته یکی از نمایندگان مجلس، اگر روزی آشوراده به بهانه طرح گردشگری یا هر بهانه دیگری واگذار شود، آبروی محیط‌زیست کشور از بین خواهد رفت. واگذاری آشوراده به هر بهانه‌ای به بخش‌خصوصی و افراد ذی‌نفوذ، مصداق بارز زمین‌خواری و موجب تخریب است.
اما داستان واگذاری آشوراده در اواخر دولت دوم اصلاحات مطرح شد و از آن سال‌ها تاکنون در تمامی دولت‌ها، این موضوع مطرح شده است. با روی کار آمدن دولت روحانی، پرونده واگذاری آشوراده دوباره مطرح شد که این بار بیش از گذشته موجب اعتراض افکار عمومی شد؛ چرا که از دولتی که یکی از شعارهای آن محیط زیست بود، چنین انتظاری نمی‌رفت. اعتراضات تا جایی پیش رفت که معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست درباره واگذاری آشوراده گفت: « تنها ۱۰ درصد آشوراده مربوط به گردشگری طبیعی است و واگذاری این منطقه به هیچ وجه ممکن نیست؛ چرا که جزو اراضی ملی است. همچنین چارچوبی در خصوص گردشگری طبیعی در منطقه آشوراده مشخص شده و فعالیت‌های سنگین نظیر دخل و تصرف و تخریب به هیچ‌وجه صورت نمی‌گیرد و سازمان محیط زیست اجازه چنین اقدامی را نخواهد داد».
کلانتری، آشوراده را آشفته کرد
سخنان ابتکار، خیال بسیاری از دوستداران و فعالان محیط‌زیست را آسوده کرد اما تغییر رویکرد دولت دوازدهم درخصوص محیط زیست و روی کار آمدن عیسی کلانتری در سازمان حفاظت محیط‌زیست، موجب نگرانی بسیاری شد؛ چرا که بازار موافقت‌ها در زمان کلانتری بسیار داغ شده است. در این میان خبرهایی از موافقت سازمان محیط‌زیست با اجرای طرح گردشگری در آشوراده به‌گوش می‌رسد. سازمان حفاظت محیط زیست درحالی با اجرای طرح گردشگری در آشوراده موافقت کرده است که هتل‌سازی، بخش مهم طرح گردشگری تنها جزیره ایرانی دریای کاسپین محسوب می‌شود.
در همین رابطه هفته گذشته مناف هاشمی، استاندار گلستان از صدور مجوز رسمی طرح گردشگری آشوراده پس از سال‌ها انتظار خبر داده است. رضا اقتدار، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست گفت:« در زمان ابتکار، سازمان حفاظت محیط‌زیست توافقی انجام داد که بر اساس نتایج مطالعات منطقه میانکاله که بخشی از آن شامل آشوراده می‌شود،در این منطقه اقداماتی برای ساماندهی گردشگری صورت گیرد. سازمان حفاظت محیط‌زیست طبق وظایف، مطالعاتی را برای بررسی ارزش‌های زیستگاهی میانکاله به منظور زون‌بندی انجام داده و به‌تازگی اشکالات موجود در این مطالعه را اصلاح کرده است. حدود یکی دو سال پیش نیز استانداری گلستان طرح گردشگری برای جزیره آشوراده تهیه و ارائه کرده است که ایرادات بسیاری داشت.
معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در مورد ایرادات طرح گردشگری استانداری گلستان برای جزیره آشوراده گفت:« این طرح همه بخش‌های جزیره را در برمی‌گرفت و به اصطلاح همه بخش‌های آشوراده را لکه‌گذاری می‌کرد. طرح‌هایی برای اجرای گردشگری برای کل جزیره آشوراده در نظر گرفته بودند تا به تدریج به کل جزیره تسلط پیدا کنند. کارشناسان دفتر زیستگاه‌ها طی جلسات متعدد این طرح را اصلاح و کل طرح‌ها را در یک گوشه از جزیره آشوراده تجمیع کردند. این طرح اصلاح شده در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت و نظرات دفتر زیستگاه‌ها و معاونت طبیعی اعمال و در نهایت کلیات فنی طرح گردشگری آشوراده در آنجا تایید شد».
او در ادامه با بیان اینکه آشوراده جزو اراضی ملی و واگذاری آن ممنوع است، گفت:« به همین علت باید مراحل قانونی این موضوع طی شود. واگذاری عرصه میانکاله - که آشوراده نیز بخشی از آن است-ممنوع است. در کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست نیز این موضوع اعلام شده و هیچ واگذاری صورت نمی‌گیرد و تنها امکان بهره‌برداری در چارچوب ضوابط وجود دارد. امور گردشگری در آشوراده در منطقه‌ای که ارزش زیستگاهی پایین‌تری دارد،انجام خواهد شد. گردشگری آشوراده در کنار تاسیسات آموزش و پرورش و منطقه‌ای که محل تردد مردم و مستثنیات آن‌هاست، انجام می‌شود. ضمن اینکه طرح‌های گردشگری در مناطق چهارگانه محیط‌زیست با طرح‌های گردشگری خارج از این مناطق متفاوت است. در این مناطق بیشتر سازه‌های سازگار با طبیعت مثل مراکز بومی‌گردی، مراکز توزیع مواد غذایی ارگانیک و محلی، آلاچیق و طرح‌هایی مشابه این طرح‌ها مستقر خواهند شد».
زمین‌خواری در آشوراده
پیش از این نیز علی محمد شاعری، رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، واگذاری آشوراده را مصداق بارز زمین‌خواری دانسته و در این‌باره گفته است:« اگر روزی آشوراده به بهانه طرح گردشگری یا هر بهانه دیگری واگذار شود، آبروی محیط‌زیست کشور از بین خواهد رفت.واگذاری آشوراده به هر بهانه‌ای به بخش‌خصوصی و افراد ذی‌نفوذ، مصداق بارز زمین‌خواری و موجب تخریب است. مجلس مخالف واگذاری آشوراده به بخش خصوصی است و بارها این موضوع را به مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست گفته‌ام. آشوراده باید همچنان مکان امن زیست پرندگان و اکوسیستمی طبیعی برای حفظ محیط‌زیست مازندران و گلستان باشد. نباید به بهانه گردشگری، ایجاد اشتغال یا توسعه، محیط‌زیست را نابود کنیم.حرمنصوری یکی از فعالان محیط زیست میانکاله درباره حواشی اخیر آشوراده گفت:« فعالان محیط زیست نمی‌توانند بدون هیچ قید و شرطی مخالف اجرای هرگونه طرح گردشگری و طبیعت‌گردی باشند. این مخالفت باعث منفعل شدن آن‌ها و در نهایت حذف از دایره ناظران برتر می‌شود. باید هوشمندانه عمل کرد و با نظارت بر تک‌تک مصوبات سازمان محیط زیست، مانع از انحراف و تخریب آشوراده شویم. اجرای اکوتوریسم در قالب تعریف و فاکتورها، نه‌تنها پیامد منفی ندارد بلکه موجب حفاظت از مناطق موردنظر نیز می‌شود».
اکوتوریسم راه‌حل نجات آشوراده
اکوتوریسم، صنعتی است که بسیاری از کارشناسان محیط زیست با توسعه آن در آشوراده موافق هستند. حرمنصوری در این‌باره گفت:« فعالان و کارشناسان محیط زیست با هرگونه توسعه سخت افزاری در جزیره آشوراده مخالف هستند. اما همه ما می‌دانیم حفاظت فیزیکی 50 سال است که در دنیا منسوخ شده و دیگر پاسخگو نیست. به همین دلیل اکوتوریسم به‌عنوان ابزاری مناسب و کارآمد برای حفاظت از این مناطق مطرح می‌شود؛ چراکه موجب آشتی بومیان با مناطق حفاظت شده و نجات آن می‌شود. اما این موضوع را فراموش نکنیم که ایجاد زیرساخت‌های اکوتوریسم نباید موجب سوءاستفاده و بهره‌برداری ناپایدار از محیط‌زیست شود. صنعت اکوتوریسم یک تیغ دولبه است که می‌تواند هم موجب تخریب زیستگاه آشوراده شود و هم به حفاظت این جزیره در درجات بالاتری کمک کند».
اما و اگرهای اکوتوریسم
این فعال محیط زیست درباره واگذاری آشوراده برای توسعه گردشگری گفت:« ما با توسعه صنعت اکوتوریسم موافق هستیم، نه گردشگری انبوه؛ چراکه زیرساخت‌های این دو بخش با یکدیگر بسیار متفاوت است. در اکوتوریسم بیشتر به سمت توسعه نرم‌افزاری گردشگری پیش می‌رویم و آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌شود اما در بخش گردشگری انبوه، به‌دنبال ایجاد سخت‌افزاری زیرساخت‌های گردشگری هستیم که بخشی از محیط زیست نیز قربانی این توسعه خواهد شد.
شواهد حاکی از آن است که در واگذاری آشوراده برای گردشگری بیشتر از آنکه بومیان منتفع شوند، بخش دولتی یا شاید خصولتی منتفع می‌شود. یکی از دلایل واگذاری آشوراده که از سوی مسئولان مطرح شده، انتفاع مالی بومیان این جزیره در جهت بهبود سطح معیشتی آن‌ها بوده است. این رونق اقتصادی، حفاظت در جزیره توسط بومیان منطقه را نیز درپی خواهد داشت. نکته قابل توجه اینجاست که بومیان آشوراده در این طرح فراموش شده‌اند. مسئولان عدم توانایی مالی بومیان برای سرمایه‌گذاری را دلیل حذف آن‌ها اعلام کرده‌اند. حال پرسش این است، چرا مسئولان به‌دنبال توانمندسازی بومیان و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای آن‌ها نبوده‌اند؟ آیا در بسته‌های سرمایه‌گذاری امکان اختصاص بخشی از این واگذاری در کنار دیگر بخش‌های دولتی یا خصوصی به بومیان محلی وجود نداشت؟».
خطر انحراف از طرح
حر منصوری ادامه داد:« خطر اصلی در آشوراده احتمال انحراف پروژه از مسیر اولیه خود است. تمام مصوبات آخر سازمان درخصوص آشوراده بسیار خوب و تاحدی سختگیرانه است اما احتمال این وجود دارد که سرمایه‌گذار پس از استقرار، خارج از تعهدات و مصوبات، اقداماتی را انجام بدهد. به‌عنوان مثال رستوران در جزیره وجود دارد و نیازی به رستوران جدید دیگری در آن نیست، باید به این مساله توجه کرد و اجازه احداث رستوران جدیدی داده نشود. همچنین ظرفیت پذیرش گردشگر در جزیره بسیار محدود است وآمدن بیش از اندازه گردشگر به جزیره موجب تخریب زیستگاه‌های حیات وحش می‌شود». آشوراده، تنها جزیره دریای خزر
آشوراده، دهی در مرکز شبه جزیره میانکاله در شهرستان بندرترکمن، استان گلستان است. جزیره‌ای که در سده‌های گذشته درپی عملکرد و فعالیت گروه‌های انسانی با حفر کانال از توده اصلی خشکی خود (شبه جزیره میانکاله) جدا افتاده‌است. آشوراده در سال ۵۴ جزو نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد. در همین حال در کنوانسیون جهانی رامسر، در زمره تالاب‌های مهم دنیا قرار گرفت و سومین اهمیت این منطقه عضویت آن در پناهگاه حیات وحش است که در تمامی ایام سال، میزبان انواع پرندگان است. ۴۰درصد خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید. لفظ «آشوراده» در زبان ترکمنی به معنای «جزیره آشور» است و دارای دو بخش آشیر (آشور) و آدا (جزیره) {آشیرآدا=آشوراده} است.
ترکمن‌ها به این جزیره «مال آشیر» هم می‌گویند زیرا در زمان‌های قدیم از ساحل بندر ترکمن، دام‌های خود را جهت تعلیف به جزیره می‌رساندند و در این لفظ «مال» به معنای «دام» و «آشیر» به معنای مصدر«رساندن» است.در سال ۱۸۳۷ این جزیره با وجود اعتراض ایران، به دست نیروهای روسیه اشغال شد. پس از این اشغال، نیروهای روسی تا چندین دهه یک پاسگاه نظامی در آن داشتند.
سیر تاریخی جزیره آشوراده مبین این واقعیت است که این جزیره در مقاطعی از گذشته، مرکز مبادلات تجاری و فعالیت‌های مختلف اقتصادی بوده است. در سال 1215 هجری شمسی برابر با 1836 میلادی، جزیره به اشغال روس‌ها درآمد و محل رقابت استعماری روسیه تزاری و بریتانیا شد و از این جهت موقعیت حساسی داشته است. در زمان ناصرالدین شاه، میرزا تقی‌خان امیرکبیر درصدد پس گرفتن آشوراده برآمد و سرانجام پس از سقوط تزاریسم، به‌موجب عهدنامه منعقده مودت بین ایران و روسیه مورخ 26 فوریه 1921 در مسکو چنین مقررشدکه به‌واسطه عدم تمایل دولت شوروی نسبت به استفاده از ثمره غاصبانه دولت تزاری از جزیره آشوراده و همچنین خرید فیروزآباد با اراضی آن که مطابق قرارداد 28 مه 1892 از طرف ایران به روسیه انتقال داده شده بود، به ایران مسترد شد.
