یکی از رسم‌های نوروزی، عیدی دادن است و بسیاری از شهروندان به رسم عیدانه اسکناس نو به یکدیگر هدیه می‌دهند، بنابراین این وظیفه دولت و بانک مرکزی است که اسکناس تانخورده شب عید را تامین کند. بر این اساس بانک مرکزی از روز یک‌شنبه ( 22 اسفندماه 95) توزیع اسکناس‌های تانخورده را در شعب منتخب خود آغاز کرد تا بتواند بخشی از تقاضای بازار شب عید به اسکناس نو را پوشش دهد. امسال بانک‌های ملی، ملت، صادرات، سپه، پست بانک، اقتصاد نوین، سینا و پارسیان به عنوان بانک‌های منتخب حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان اسکناس تانخورده را طی روزهای ۲۲ تا ۲۶ اسفندماه بین مردم تهران و شهرستان‌ها توزیع می‌کنند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، طبق برنامه‌ریزی بانک مرکزی اسکناس‌های تانخورده ۵۰۰۰ تومانی و ۲۰۰۰ تومانی در اختیار بانک‌های منتخب قرارگرفته است و متقاضیان با مراجعه به شعب این بانک‌ها و به همراه داشتن کارت ملی می‌توانند از هرکدام یک دسته ۱۰۰ برگی دریافت کنند. به عبارتی بانک‌های منتخب به متقاضیان اسکناس‌های تانخورده صد برگ اسکناس 2000 تومانی و صد برگ اسکناس 5000 تومانی می‌دهند.درسال‌های گذشته اسکناس هزار تومانی در فهرست توزیع اسکناس‌های تانخورده بانک مرکزی وجود داشت اما امسال توزیع اسکناس هزار تومانی بنا بر تصمیم بانک مرکزی مبنی بر عدم استقبال مردم از اسکناس هزار تومانی در استان تهران طی سال‌های گذشته، از فهرست توزیع اسکناس‌های تانخورده در بانک‌های منتخب حذف شده است. همچنین اسکناس‌هایی با مبلغ پایین که به‌عنوان اسکناس خرد در بازار شناخته می‌شوند، دیگر در شعب بانک‌ها توزیع نمی‌شوندکه این امر در آستانه نوروز بازار سیاه اسکناس‌های تانخورده را داغ کرده است.
بازارسیاه اسکناس‌های تانخورده
هر روز صبح که کرکره مغازه صرافی‌ها برای انجام معاملات ارزی بالا می‌رود، تلاطم دلالان ارز و دلار میدان فردوسی نیز آغاز می‌شود تا از منفعت این بازار پرسود عقب نمانند. این روزها نیز دلالان میدان فردوسی در رقابت با بانک‌ها در توزیع اسکناس‌های تانخورده شب عید جا نمانده‌اند به‌طوری که درحال حاضرحضور افرادی که تنها با یک چهار پایه حجم عمده‌ای از خرید و فروش پول‌های تانخورده را انجام می‌دهند، درمیدان فردوسی پررنگ‌تر شده است. با وجود افزایش سقف برداشت اسکناس تانخورده از خودپردازها به میزان 500 هزار تومان از 20 اسفند 95 تا 15 فروردین 96 اما به دلیل عدم توزیع اسکناس هزار تومانی، 100 تومانی و 200 تومانی تانخورده و توزیع تنها اسکناس‌های 2000 تومانی و 5000 تومانی که این ارقام متناسب با قدرت خرید برخی از اقشار جامعه نیست، هم اکنون دلالان پول میدان فردوسی روزهای بهتری را نسبت به روزهای گذشته سپری می‌کنند.
سودهای میلیونی!
این روزها دسته‌های عمده‌ای از اسکناس‌های تانخورده 5000 تومانی و 2000 تومانی در دستان دلالان پول میدان فردوسی مشاهده می‌شود و سوالی که مطرح می‌شود این است که این دلالان چگونه این حجم اسکناس را تامین کرده‌اند؛ آن هم در شرایطی که بانک‌ها به هر نفر تنها یک بسته ۱۰۰ برگی از هرکدام اسکناس 2000 تومانی و 5000 تومانی می‌دهند و حتی اگر شخص به تمام بانک‌های منتخب مراجعه کند، باز هم این حجم عمده اسکناس تانخورده را نخواهد داشت. به گفته دلالان پول میدان فردوسی در روزهای توزیع اسکناس تانخورده از سوی بانک‌های منتخب، افراد عادی دریافت‌کننده از بانک و همچنین اشخاصی که به حجم عمده‌ای از پول‌های نو در بانک‌ها دسترسی دارند، این اسکناس‌های تانخورده را برای فروش به بازار می‌آورند و از این طریق سود هنگفتی کسب می‌کنند. به عبارتی برخی از افراد به بانک مراجعه کرده و اسکناس‌های تانخورده را دریافت می‌کنند و سپس به بازار آمده و اسکناس‌ها را می‌فروشند. به طورکلی افرادی که به حجم عمده‌ای از اسکناس‌های تانخورده دسترسی دارند، اشخاصی هستند که باکس‌های عمده را خود و یا از طریق واسطه به‌دست می‌آورند. حتی بعضا مشاهده شده که کارمندان بانک‌ها به میدان فردوسی آمده و چند باکس را که هر کدام ۱۰ دسته اسکناس را شامل می‌شود، برای فروش به دلالان پیشنهاد کرده‌اند. شنیده‌ها حاکی از آن است که این روزها برخی افراد به دلالان پول مراجعه کرده و پیشنهاد فروش ۱۰ تا ۱۵ باکس ۱۰ تایی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی و یا ۲۰۰۰ تومانی که از سوی بانک‌ها توزیع می‌شود را مطرح کرده‌اند. باتوجه به اینکه ۱۵ باکس ۵۰۰۰ تومانی که هر باکس شامل ۱۰ دسته است و ۱۵۰ دسته را در برمی‌گیرد، اگر روی هرکدام بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان سود وجود داشته باشد حدود ۷۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان سود به شخص فروشنده تعلق می‌گیرد.
قیمت اسکناس‌های تانخورده در بازار سیاه
براساس شواهد موجود توزیع اسکناس تانخورده 2000 تومانی و 5000 تومانی از سوی بانک مرکزی باعث عرضه بیشتر و در نهایت شکستن قیمت‌ها در بازار سیاه میدان فردسی شده است به‌طوری که در چند روز گذشته یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی حدود ۵۲۰ هزار تومان در میدان فردوسی فروخته می‌شد اما این روزها دلالان میدان فردوسی یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی را حدود ۵۰۵ هزار تومان خریداری کرده و حدود ۵۱۰ هزار تومان می‌فروشند. همچنین یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس‌های ۲۰۰۰ تومانی ۲۲۰ هزار تومان قیمت داشت که این‌روزها ۲۱۰ هزار تومان فروخته می‌شود. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که اسکناس تانخورده ۲۰۰ تومانی بیشترین حاشیه قیمت را به خود اختصاص داده است، به‌طوری که هر برگه از آن به جای ارزش واقعی خود سه برابر قیمت به فروش می‌رسد، زیرا تقاضا برای خرید این اسکناس بسیار زیاد است. هم اکنون باید هر برگه ۱۰۰ عددی اسکناس تانخورده ۲۰۰ تومانی را ۶۰ هزار تومان از دلالان بازار خریداری کرد. پس از آن، اسکناس ۵۰۰ تومانی در رتبه بعدی حاشیه قیمت قرار دارد به‌طوری که قیمت هر بسته ۱۰۰ عددی اسکناس ۵۰۰ تومانی ۷۰ هزار تومان است که به گفته دلالان، خرید اسکناس ۵۰۰ تومانی در مقایسه با ۲۰۰ تومانی صرفه اقتصادی بیشتری دارد. همچنین قیمت هر بسته اسکناس هزار تومانی تانخورده ۱۲۵ هزار تومان و قیمت اسکناس ده هزار تومانی که پیشتر بانک مرکزی اعلام کرده بود آن را نیز توزیع می‌کند اما در ادامه منصرف شد، طبق روال عادی بازار و در حدود یک میلیون و ۲۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۳۰ هزار تومان است.
راه‌های مقابله با بازار سیاه اسکناس
هم اکنون دسترسی به اسکناس‌های نو برای دلالان راحت‌تر از مردم عادی است. این افراد از طریق کارمندان بانک‌ها که به راحتی به اسکناس‌های نو دسترسی دارند، پول نو تهیه می‌کنند. بخش اعظمی از اسکناس‌های نو موجود در دست دلالان با باندرول و آرم بانک مرکزی است، یعنی اسکناس مستقیم از بانک مرکزی به شعبات بانک‌ها و از آنجا دست نخورده به دست مشتری در بازار آزاد می‌رسد. به همین جهت روند توزیع اسکناس تانخورده شب عید به هیچ عنوان صحیح و کارشناسانه نیست به‌طوری که اختلاف قیمت اسکناس بین بازار و بانک هرشخصی را برای دریافت اسکناس تانخورده از بانک و فروش آن در بازار به تکاپو می‌اندازد. به طورحتم انتشار اسکناس‌های تانخورده توسط بانک مرکزی و توزیع آن میان مردم، برروی حجم نقدینگی و نرخ تورم تاثیرخواهد داشت. بنابراین یکی از راه‌های مقابله با بازار سیاه اسکناس که از طرفی مقابله با افزایش حجم نقدینگی و به تبع آن تورم است، ترویج بانکداری الکترونیک و تشویق مردم به استفاده از کارت‌های عابر بانک برای خود و یا کارت‌های هدیه برای دادن عیدی است که این امر نیازمند بیشتر شدن دستگاه‌های کارتخوان در سرتاسر کشور،مجهز شدن مراکز خرید و تفریح به دستگاه کارتخوان و عرضه کارت‌های هدیه در قیمت‌های متنوع و شرایط متفاوت است.
