به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایبنا، واحد پول واحدی برای سنجش دادوستد کالا و خدمات است که در تسهیل انتقال کالا و خدمات نقشی اساسی دارد. به عبارت دیگر یکای پولی یک کشور، نام پول رایج در آن کشور است.
نگاهی به تاریخچه پول ایران
واحد پول ایران در دوره قاجار قران بود و کوچک‌ترین واحد پول قدیم (تا آخر دوره قاجار) در ایران دینار بود. یک تومان برابر ده قران و برابر ده هزار دینار بود. سکه اسپانیایی رئال پس از ورود به ایران با نام ریال بر مبنای وزنش، مطابق ۱۱۷٫۵ دینار گرفته شد اما از آغاز دوران رضاشاه پهلوی سکه‌های ریال به جای ۱۱۷٫۵ دینار به مبلغ ۱۰۰ دینار (مطابق قران) کاهش داده شدند؛ بنابراین قران و ریالی که امروزه ما به کار می‌بریم مقداری با مفهوم آن در دوران قدیم متفاوت است.
در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به موجب قانون ، پول ایران تغییر یافت و واحد پول به ریال تبدیل شد.
یکای پول ایران هم اکنون ریال نام دارد و به ۱۰۰ دینار تقسیم می‌شود. اما چون ریال واحد بسیار کم‌ارزش است، تقسیمات آن در حسابداری به کار نمی‌رود. همچنین حدوداً از سال ۱۳۱۱ هجری شمسی واحد غیر رسمی تومان (۱۰ ریال) مکرراً برای شمارش پول ایران بکار می‌رود و واحد ریال به دلیل عدم سابقهٔ تاریخی در میان مردم ایران رواج نیافته‌است.
تاریخچه ریال
ریال برای اولین بار در سال ۱۷۹۸ معروف شد و آن یک سکه جهانی بود که ۱۲۵۰ دینار یا یک هشتم تومان ارزش داشت. در سال ۱۸۲۵، ریال از رواج افتاد و به جای آن قران که معادل هزار دینار (یک دهم تومان) ارزش داشت رواج یافت (به این ترتیب واحد پول ایران وارد سیستم اعشاری شد). در سال ۱۹۳۲ (۱۳۱۱ هجری شمسی) ریال جایگزین قران شد. همچنین آن به صد دینار جدید تقسیم پذیر بود.
واحد پول ایران از سده هفتم هجری تا زمان اوایل حکومت پهلوی، دینار بود. یک تومان واحد شمارش برای دینار و برابر ده قران و یا ده هزار دینار بود.
در سال ۱۳۰۸ به صورت ناگهانی واحد پول تومان کنار گذاشته شد و واحد «ریال» که ریشهٔ اسپانیولی و پرتغالی دارد و سابقهٔ تاریخی در ایران نداشت به عنوان واحد رسمی پول برگزیده شد. ریال در میان مردم مقبولیت و رواج نیافت و مردم ایران ۱۰ ریال را یک تومان فرض کردند و در میان مردم واژگان تومان و قران (تُمَن و قِرون) کاربرد دارد و واحدهای رسمی ریال و دینار در محاورات مردم استفاده نمی‌شود. حتی در میان رسانه‌ها و مسئولان کشوری نیز استفاده از تومان مرسوم‌تر است.
اسکناس‌های ریالی ایران
چاپ اسکناس در ایران در سال ۱۳۱۱ توسط بانک ملی شروع شد. اولین اسکناس‌های چاپ شده اسکناس‌های ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۵۰۰ ریالی بودند. در سال ۱۳۱۴ اسکناس ۱٬۰۰۰ ریالی منتشر شد. به دنبال آن در سال ۱۹۵۱ اسکناس ۲۰۰ ریالی انتشار یافت. اسکناس‌های ۵٬۰۰۰ و ۱۰٬۰۰۰ ریالی در سال ۱۹۵۲ چاپ شدند. اسکناس ۵ ریالی آخرین بار در سال ۱۹۴۰ چاپ شد و اسکناس ۱۰ ریالی هم تا سال ۱۹۶۱ (۱۳۴۰ هجری خورشیدی) منتشر شد. در سال ۱۹۶۱ بانک مرکزی ایران انتشار پول‌های کاغذی را عهده‌دار شد.
در سال ۱۳۵۷ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اسکناس‌های ایرانی با تصویر شاه چاپ شدند که با یک طرح در هم پیچیده پوشانده شده بود. اولین چاپ پول حقیقی جمهوری اسلامی در اسکناس‌های ۱۰۰، ۲۰۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰، ۵۰۰۰ و ۱۰٬۰۰۰ ریالی بود و ۲۰۰۰ ریالی در سال ۱۹۸۶ مرسوم شد.
اسکناس‌های ۱۰۰ ریالی که در اولین چاپ اسکناس توسط جمهوری اسلامی با طرح حرم امام رضا(ع) در جلو و مدرسه چهارباغ در پشت بود به طرحی از سید حسن مدرس در جلو و مجلس شورای اسلامی در پشت تغییر یافت. اسکناس‌های ۱۰۰۰ ریالی نیز که قبل از آن با طرح مدرسهٔ فیضیه در جلو بود به طرحی از بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت. اسکناس‌های ۵٬۰۰۰ ریالی۱۰٬۰۰۰ ریالی۲۰٬۰۰۰٫ ریالی و ۵۰٬۰۰۰ ریالی نیز با طرح ایشان چاپ شد. اسکناس ۲٬۰۰۰ ریالی نیز که قبل از آن تصویر آزادی خرمشهر را در جلو داشت به طرحی از آیت‌الله خمینی(ره) تغییر یافت.
از اواخر دههٔ ۱۳۸۰ به دلیل تورم بالا و پایین آمدن ارزش پولی ایران، زمزمه حذف صفر از پول ایران شنیده شد. علاوه بر این، چون واژه «ریال» ریشهٔ اسپانیایی دارد و دارای سابقهٔ تاریخی در ایران نیست و مهم تر از همه در میان مردم مقبولیت نیافته‌است قرار شده واحد پولی جدیدی به جای آن برگزیده شود. مقرر شد در این باره از مردم نظرخواهی شود.
جمع‌بندی «نظرسنجی‌ها» یکی از معیارهایی است که در تعیین نام واحد اصلی و فرعی پول ملی ملاک تصمیم‌گیری خواهد بود. اما سایر ابعاد کارشناسی و ملاحظات فرهنگی، تاریخی، آواشناسی، قومیتی و ارزشی نیز قطعاً باید مورد توجه باشد. برآیند همگی این ابعاد مشخص خواهد کرد که نام واحدهای اصلی و فرعی پول ملی چه خواهد بود.
حال پس از این سال ها دولت یازدهم این بار تصمیم به حذف ریال کرده است و مصوبه ای را دراین خصوص صادر کرده است.
قائم‌مقام بانک مرکزی مصوبه اخیر هیأت دولت درباره تغییر واحد پول از ریال به تومان را، در راستای احترام به عرف جامعه عنوان و اعلام کرد که با اجرایی شدن آن، امکان ایجاد تغییراتی در اسکناس‌های جدید وجود دارد.
اکبر کمیجانی با اشاره به جلسه‌ی روز چهارشنبه (۱۷ آذر) هیات دولت که به منظور بررسی لایحه‌ی «قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» برگزار شد، اظهار داشت: همان‌گونه که در قانون پولی بانکی مصوب سال ۱۳۵۱ که هم‌اکنون نیز در دست اجراست، واحد پولی ایران ریال و یک ریال معادل ۱۰۰ دینار است، بانک مرکزی نیز در لایحه خود به دولت، واحد پول ایران را ریال عنوان کرده است. اما هیات دولت تصمیم گرفته برای انطباق با واقعیت‌ها و احترام به عرف، واحد پول را از ریال به تومان تغییر دهد؛ چرا که در معاملات و گویش‌های روزمره، تومان بیش از ریال مصطلح است. بر این اساس واحد پولی ایران تومان معرفی شده و یک تومان برابر با ۱۰ ریال است.
وی ادامه داد: البته مصوبه هیات دولت برای تصویب و تبدیل شدن به قانون به مجلس شورای اسلامی ارسال می‌شود و تصویب نهایی آن منوط به نظر نمایندگان در روزهای آتی است.
قائم‌مقام بانک مرکزی، اعمال مفهوم تومان و جایگزینی آن با مفهوم ریال را به معنای اصلاح پولی ندانست و تصریح کرد: عملیاتی شدن مفهوم تومان به معنای اصلاح پولی نیست. در حال حاضر مطالعات بسیاری برای اصلاح و حذف صفر از پول ملی در جریان است. با این حال در لوایح بانک مرکزی و بانکداری به این موضوع پرداخته نشده است و در آینده این موضوع به شکلی جامع و در قالب لایحه‌ای جداگانه مطرح خواهد شد. چراکه اصلاح پولی فعالیت جامع‌تری است و در آن باید همه جوانب مالی، اقتصادی و حسابداری در نظر گرفته شود.
کمیجانی با ذکر این نکته که در صورت تصویب این موضوع در مجلس، امکان دارد اصلاحاتی جزئی در چاپ اسکناس‌های جدید در آغاز سال آینده انجام شود، گفت: این امکان وجود دارد که در اسکناس‌های جدید ملاحظات رعایت شود. البته در این‌باره هرگونه تغییر و اصلاح به مردم اطلاع داده خواهد شد.
قائم‌مقام بانک مرکزی با بیان اینکه این بانک طی سالیان گذشته، مطالعاتی را بر روی اصلاح قوانین پولی و بانکی در دستور کار داشته است، گفت: خوشبختانه این مطالعات به مراحل پایانی خود نزدیک شده است و با همکاری وزارت امور اقتصاد و دارایی کار بر روی اصلاح لوایح بانکداری و بانک مرکزی نیز به اتمام رسیده و این لایحه به هیأت دولت تقدیم شده و از هفته جاری در دستور کار دولت قرار گرفته است. در فرایند بررسی مواد این دو لایحه، اصلاحاتی صورت خواهد گرفت و این لایحه توسط دولت به مجلس ارایه خواهد شد.
برهمین اساس"ریال" برای پایان دوره حکومت ۸۷ ساله خود در انتظار تصمیم مجلس شورای اسلامی است.
