بعضی از مسئولان از جمله علی فاضلی، رییس اتاق اصناف ایران معتقد است که گستردگی نظام دستفروشی برای اقتصاد کشور بسیار خطرناک و در حکم سم مهلک است چرا که هیچگونه نظارتی بر فروش و عملکرد این افراد وجود ندارد اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که باید ریشه‌های سوق دادن دستفروشان به این حرفه را بررسی کنیم.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از صمت ، حسین راغفر، کارشناس اقتصاد معتقد است دستفروشی ریشه در عواملی چون رشد شهرنشینی، ناتوانی اقتصاد ملی در ایجاد شغل رسمی، نابرابری، فقر، آمار بالای بیکاری و نبود تناسب میان سطح دستمزد و هزینه‌های زندگی دارد. تردیدی وجود ندارد که قشری از مردم برخی از مایحتاج خود را از طریق دستفروشان تامین می‌کنند. اینجاست که باید در پی چاره‌ایی باشیم که هم دستفروشی مانع فروش واحدهای صنفی نشود و هم دستفروشان برای تامین روزی خود با مانعی مواجه نشوند. مدیر بازرسی اتاق اصناف تهران می‌گوید: متاسفانه ساماندهی به عملکرد افرادی که به صورت دستی اقدام به فروش کالا می‌کنند دشوار است. حسین دوردیان بیان می‌کند: اگر فعالیت این افراد ساماندهی شود و زیرمجموعه نهادی قرار بگیرد نه تنها اتاق اصناف ایران با فعالیت آنها مخالفتی نمی‌کند بلکه تا آنجا که امکان دارد برای بالا بردن کیفیت کار دستفروشان فعالیت می‌کند. وی در ادامه اظهار می‌کند: اگر نظارت در هر کاری وجود نداشته باشد امکان تخلف در آن کار افزایش پیدا می‌کند. دوردیان در پاسخ به این پرسش که منظور شما از ساماندهی دستفروشان چیست؟ می‌گوید: به نظر من شهرداری باید مکان‌هایی را برای این افراد درنظر بگیرد تا بتواند بر کالاهایی که این افراد عرضه می‌کنند نظارت کند. البته شهرداری با همین هدف اقداماتی انجام می‌دهد اما متاسفانه تعداد این دستفروشان آنقدر زیاد شده که کنترل آنها هر روز دشوارتر شده است.
دستفروشان زیرمجموعه اصناف شوند
وی در ادامه اظهار می‌کند: هر ۶ماه یکبار بازرسان بر عملکرد واحدهای صنفی نظارت می‌کنند. تا آنها کالاهای قاچاق و کالای گران به مردم نفروشند. بازرسان اگر متوجه شوند که واحدی مرتکب تخلف می‌شود به آن تذکر می‌دهند و اگر تذکر کفایت نکرد آن واحد را به تعزیرات حکومتی معرفی می‌کنند. مدیریت هماهنگی بازرسی اتاق اصناف تهران می‌گوید: بر عملکرد دستفروشان هیچ نظارتی وجود ندارد. اگر بنا باشد دستفروشان ساماندهی شوند پیشنهاد می‌کنم که نظارت بر عملکرد آنها را به اتاق اصناف واگذار کنند. به هر حال تقاضا برای خرید کالاهایی که دستفروشان عرضه می‌کنند در بین برخی اقشار جامعه وجود دارد و ما نمی‌توانیم نیازهای این اقشار را نادیده بگیریم.
وی در ادامه تصریح می‌کند: عواقب نبود نظارت بر فروش دستفروشان را با بیان مثالی بیشتر توضیح می‌دهم، متاسفانه بیشتر لوازم آرایشی و بهداشتی که تاریخ مصرف آنها گذشته است از سوی دستفروشان عرضه می‌شود این مسئله بهداشت و سلامت مصرف‌کنندگان را به مخاطره می‌اندازد و مسئله‌ایی نیست که بتوان به آسانی از آن گذشت. دوردیان در پاسخ به این پرسش که بدون تردید دستفروشان توانایی پرداخت اجاره مغازه و غرفه‌های شهرداری را ندارد به همین دلیل اقدام به دستفروشی در معابر شهرها می‌کنند، می‌گوید: اجاره مکان‌هایی که شهرداری در اختیار آنها قرار می‌دهد در حد اجاره یک مغازه نیست. در بازار تهران شهرداری طرحی برای دستفروشان مقرر کرد که بر مبنای این طرح دستفروشان از ساعت ۵ بعدازظهر باید کار خود را آغاز می‌کردند اما متاسفانه با اجرایی شدن این طرح درگیری بین دستفروشان بسیار بالا گرفت.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا دستفروشان باعث متضرر شدن اصنافی‌ها شده‌اند، می‌گوید: کسبه کار خود را انجام می‌دهند و دستفروشی خلل چندانی در کار آنها ایجاد نکرده‌اند اما باید این نکته را درنظر بگیرید که واحدهای صنفی اجاره، مالیات، حقوق کارگران و... را پرداخت می‌کنند اما دستفروشان این هزینه‌ها را ندارند. وقتی دستفروشان اجناسی که در مغازه‌ها به فروش می‌رسد را عرضه می‌کنند برای صاحبان مغازه‌ها مزاحمت ایجاد می‌شود. مدیریت هماهنگی بازرسی اتاق اصناف تهران می‌گوید: بحث سلامت مصرف‌کنندگان بسیار اهمیت دارد، باید دقت شود که اجناس با تاریخ مصرف گذشته به فروش نرسد. به نظر من اگر بر فروش این کالاها نظارتی نشود مشکلات مصرف‌کنندگان دوچندان خواهد شد.
کوتاه آمدن با هدف کاهش جرائم
نایب‌رییس دوم اتاق اصناف ایران می‌گوید: نمی‌توانیم درباره این مسئله با قاطعیت اظهار نظر کنیم اگر بگوییم دستفروشی نباید باشد در واقع با این اظهارنظر تعداد زیادی از شهروندان را بیکار کرده‌ایم.
سید محمود هاشمی در گفت‌وگویی بیان می‌کند: درست است دستفروشان با اصناف موازی‌کاری دارند اما به نظر من اگر این افراد مشغول به کار باشند احتمال خطا کردن در آنها کاهش پیدا می‌کند. با این هدف مسئولان و اعضای اتاق‌های اصناف کوتاه می‌آیند اما به هر صورت دستفروشان بدترین ضربه را به همکاران صنفی ما وارد می‌کنند. وی در ادامه اظهار می‌کند: دستفروشان به طور معمول اجناس بدون کیفیت به مصرف‌کنندگان عرضه می‌کنند و تضمین‌هایی هم بعد از خرید برای خریداران درنظر نمی‌گیرند.
به اعتقاد من بیکاری و رهایی از سرگردانی از جمله دلایلی است که این افراد را به این شغل کاذب سوق می‌دهد. امیدوارم وضعیت تولید در کشور بسامان‌تر شود تا دستفروشان به شغل تولید مشغول شوند. هاشمی تصریح می‌کند: اصناف علاوه بر رکود بازار، باید دستفروشان را هم تحمل کنند. دوشنبه و جمعه بازارها در گذشته فقط در بنادر آزاد برپا می‌شد اما الان در کلانشهرها در همه معابر در حال برگزاری است. نایب‌رییس دوم اتاق اصناف ایران می‌گوید: در حال حاضر ساماندهی شهرداری تلاش‌های زیادی برای نظم دادن به فعالیت دستفروشان انجام می‌دهد اما متاسفانه نمی‌توان پایانی برای کار آنها در نظر بگیریم به نظر من فقط با چرخیدن چرخه کارخانه‌ها و تولیدکنندگان می‌توان از تعداد دستفروشان در شهرها بکاهیم. وی در ادامه می‌افزاید: نگاه ما نسبت به راه‌اندازی صنایع کوچک باید عمیق‌تر شود. به اعتقاد من اگر این واحدها راه‌اندازی شوند می‌توان تا حدودی زیادی به فعالیت دستفروشان سروسامان داد. این شغل‌ها کاذب هستند و نمی‌توان از آنها به عنوان شغل پایدار نام برد.
دیدگاهی که بیان نشد
مجتبی صفایی، سخنگویی اتاق اصناف نیز در گفت‌وگوی کوتاه می‌گوید: اعتقاد من مبنی بر نحوه برخورد با دستفروشان با دیگر اعضای هیات‌رییسه متفاوت است به همین دلیل ترجیح می‌دهم برای برهم نخوردن یکدستی در اتاق اصناف نظر خود را به صورت عمومی بازگو نکنم. خانم محمدی از دستفروشان متروی تهران می‌گوید: من سرپرست خانواده خود هستم به همین دلیل به دستفروشی در مترو روی آورده‌ام. کار خود را با ۳۰هزار تومان آغاز کردم اما هم‌اکنون اگر خدا با من همراه باشد روزی ۳۰هزار تومان سود می‌کنم. وی در ادامه می‌افزاید: درست است که عده‌ایی از شهروندان در مترو ما را یکی از دلایل شلوغی در مترو می‌دانند اما بیشتر مردم از ما خرید می‌کنند و از ما راضی هستند.
خانم سیدی دستفروش مترو نیز می‌گوید: شلوارهایی که من در مترو می‌فروشم را یک مغازه‌دار در اختیار من قرار می‌دهد، بنا به میزان فروشی که دارم از او حقوق دریافت می‌کنم. وی در ادامه اظهار می‌کند: بارها به من گفته‌اند که می‌توانم کار بهتری پیدا کنم ولی کار در مترو مزایایی دارد یکی از این مزایا این است که ساعت کاری دست خودت است و مشتری‌های بیشتری در طول روز مخاطب تو قرار می‌گیرند. آقای نیاقی، دستفروش خیابان ولیعصر تهران نیز می‌گوید: ما دستفروشان به اصطلاح گنجشک روزی هستیم. ما توانایی پرداخت کرایه‌های سرسام‌آور مغازه‌ها را نداریم به همین دلیل در گوشه‌ایی از خیابان بساط می‌کنیم. وی در ادامه می‌گوید: کار ما هیچگونه ثباتی ندارد. من به خدا توکل و بساط خود را پهن می‌کنم. خیلی مواقع وسوسه شده‌ام که به کار خلاف رو بیاورم اما خداوند همراه من بود و من به آن سمت کشیده نشدم. این دستفروش در پاسخ به این پرسش که برخورد ماموران شهرداری با دستفروشان چگونه است؟ می‌گوید: توکل ما بر خداوند است هر روز یک قانون جدید وضع می‌شود یک روز با ما کاری ندارند اما روز دیگر برخورد می‌کنند. بیشتر نزدیک عید نوروز مانع فعالیت ما می‌شوند. شاید کار ما قانونی نباشد اما به هر حال از بیکاری بهتر است و می‌توانیم سر خود را بالا ببریم که نانی حلال بر سر سفره می‌بریم.
نکته پایانی
نداشتن توانایی در پرداخت اجاره بهای یک واحد صنفی مهم‌ترین دلیل روی آوردن به دستفروشی است. البته به وجود آمدن برخی درگیری‌ها باعث شده است که بسیاری از دستفروشان ترجیح دهند به جای تجمع در یک بازارچه به صورت پراکنده در گذرگاه‌ها به کار خود ادامه بدهند اما اگر مدیران شهری برای بهبود و رفع مشکلات بازارهای محلی اقداماتی انجام بدهند تا حدود زیادی مشکلات دستفروشان برطرف خواهد شد. به هر حال باید به مشکلات آنها رسیدگی شود چراکه دستفروشان بخشی از مایحتاج اقشار کم‌درآمد جامعه را تامین می‌کنند.
