شاید بتوان گفت عواملی مانند تعرفه های غیرمنطقی، عدم ثبات در قوانین گمرکی، توجیه اقتصادی قاچاق، نبود نظارت نظام مند به منظور جلوگیری از ورود کالای قاچاق و موارد دیگر در قاچاق تاثیر زیادی داشته اند. از طرفی برخی کارشناسان عنوان می‌کنند که مردم یکی از وزنه های جلوگیری از قاچاق هستند، به این صورت که اگر مردم کالاهای قاچاقی را که در بازار هستند مصرف نکنند، می‌توانیم بگوییم توجیه اقتصادی قاچاق را تا حد زیادی از بین برده ایم، چرا که وقتی قاچاقچی می‌بیند هیچ تقاضایی برای کالایی که به صورت غیر قانونی از مبادی غیر رسمی وارد کشور کرده است، وجود ندارد، انگیزه دوباره قاچاق از بین می رود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، یک تحلیلگر اقتصادی قاچاق صورت گرفته را بیشتر در عدم انضباط در قوانین گمرکی می‌داند. مهدی پازوکی می‌گوید:« باید کاستی های گمرکی را بر اساس استاندارد های جهانی بر طرف کنیم، نه اینکه به صورت من درآوردی و بی‌ضابطه، هر کاری که فکر می‌کنیم صحیح است انجام دهیم.»
پدیده قاچاق در سال های اخیر یکی از مسائلی بوده که مشکلات زیادی در اقتصاد ایران به وجود آورده است. برای جلوگیری از قاچاق باید چه تدابیری بیاندیشیم؟
اگر می‌خواهیم با پدیده قاچاق مبارزه واقعی کنیم، ابتدا باید اقتصادمان را سامان دهیم. برای اینکه اقتصاد از حالت نابسامانی کنونی خارج شود باید انضباط اقتصادی را به اقتصاد بازگردانیم. اگر نظام واردات و صادرات و قوانین گمرکی را در راستای اهداف توسعه اقتصادی حرکت و به نظام های مرتبط نظم بدهیم، می‌توانیم بگوییم برای جلوگیری از قاچاق قدم برداشته ایم. از طرفی با توجه به تحولاتی که در سیستمICT اتفاق افتاده است، ما از زمانی که کالا از بندر مبدا به سمت بنادر کشورمان حرکت می‌کند، این امکان را داریم که بتوانیم حرکت این کالا به کشورمان را مورد بررسی قرار دهیم. باید کاستی های گمرکی را با استفاده از استاندارد های جهانی برطرف کنیم، نه اینکه به صورت من درآوردی و بی ضابطه هر کاری که فکر می‌کنیم صحیح است انجام دهیم. قاچاقی که در سال های اخیر صورت گرفته نتیجه بی‌قانونی و ضعف قوانین گمرکی و بنادر ما بوده است. همه قاچاقچیانی که توانستند کالاهای خود را وارد ایران کنند، از ضعف سیستماتیک صادرات و واردات استفاده کردند. اگر نظام ورود و خروج کالا به کشور را بر اساس اصول بین المللی سامان دهیم، امکان قاچاق به صفر می‌رسد. اشکال کار ما این است که می‌خواهیم اقتصاد کشورمان را به صورت سنتی اداره کنیم. به عبارت دیگر ما به دنبال اداره سنتی اقتصاد صنعتی هستیم. نه ما نه هیچ کشور دیگری نمی‌تواند هیچ بخشی را با رویکرد سنتی اداره کند. باید ورود و خروج کالاهایمان مکانیزه شود و مرز های ما به سامانه های سراسری و الکترونیکی گمرک مجهز شوند.
بسیاری از کارشناسان بر این عقیده اند که تعرفه های گمرکی در کشورمان غیرمنطقی است و همین موضوع باعث شده تا انگیزه قاچاق روز به روز افزایش داشته باشد. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟
تعرفه های غیر منطقی زیرمجموعه قوانین و مقررات بد صادرات و واردات است. به عنوان مثال، برخی افراد فکر می‌کنند اگر قیمت سیگار را به طور غیرمنطقی افزایش دهند، می‌توانند مصرف سیگار را کنترل کنند؛ نمی‌دانند که اگر قیمت سیگار افزایش پیدا کند، مردم به دنبال محصولات قاچاق سوق داده می‌شوند یا به سمت کالای جایگزین می‌روند. اگر تعرفه‌ها منطقی باشد و قوانین و مقررات به خوبی وضع شود، کسی به قاچاق حتی فکر هم نمی‌کند. ابتدا باید طوری برنامه‌ریزی کنیم که قاچاق کالا به کشور توجیه اقتصادی نداشته باشد. اگر این برنامه را در دستور کار قرار دادیم، انگیزه ای برای قاچاق به وجود نمی‌آید. در نتیجه هر چه قوانین را سخت‌تر و بسته‌تر کنیم، به افزایش قاچاق تن داده ایم. نکته دیگر این است که باید تمام مبادی ورودی و خروجی کشور از یک نظام ملی تبعیت کنند. در سال های اخیر شاهد آن بودیم که همواره یک سازمان و دستگاه از پذیرش مسئولیت قاچاقی که صورت گرفته شانه خالی می‌کند و به قول معروف توپ را به زمین یکدیگر می‌اندازند. این موضوع به دلیل آن است که مبادی رسمی ما از یک قانون و مقررات ملی تبعیت نمی‌کنند.
درباره مساله قاچاق این درست است که باید مبارزه همه‌جانبه‌ای با قاچاق صورت گیرد، اما در این میان موضوعی هم به نام مشارکت مردم برای مقابله با قاچاق وجود دارد؛ به این صورت که مردم از خرید کالای قاچاق جلوگیری کنند و به این مساله حساسیت نشان دهند. به نظر شما مردم می‌توانند وزنه‌ای برای ریشه کن کردن قاچاق محسوب شوند؟
نقش مردم در مورد پدیده قاچاق تنها به آگاه سازی آنان مربوط می‌شود. مردم باید به کالای قاچاق حساسیت نشان دهند و آن را خریداری نکنند، اما باید به این نکته توجه داشت که مردم به دنبال نفع اقتصادی خود هستند. به عنوان مثال، وقتی شهروندی می‌بیند یک تلویزیون با کیفیت بالا و قیمت ارزان تر از تولید داخل در بازار وجود دارد، قطعا کالای قاچاق را انتخاب می‌کند؛ به این دلیل که مردم به دنبال صرفه اقتصادی خود هستند و عقل اقتصادی هر شخصی حکم می‌کند که چنین کاری کند. در مورد قاچاق ابتدا باید مجلس و دولت درباره قانونگذاری و اجرای صحیح آن اقدام کنند؛ سپس از مردم انتظار همکاری داشته باشیم. وقتی خلأهای قانونی در گمرک، بنادر و مرزهای رسمی ما وجود دارد مردم چه کاری می‌توانند انجام دهند؟ اینکه از مردم بخواهیم کالا های قاچاق را مصرف نکنند یک درخواست غیرمنطقی است. سال‌هاست به دنبال توصیه اخلاقی درباره جلوگیری از برخی مسائل مانند قاچاق هستیم. باید بپذیریم با توصیه اخلاقی نمی‌شود اقتصاد را سامان داد. ابتدا باید نظام گمرکی و قوانین بنادر خود را سامان دهیم، بعد به دنبال درخواست از مردم باشیم.
در حال حاضر بسیاری از مرز های کشورمان دارای مکانیزم‌های به‌روز هستند اما همواره شاهد آن هستیم که قاچاق افزایش پیدا می‌کند. از طرفی دیگر در سال های اخیر ما شاهد کشف محموله های قاچاق در محصولات مختلف بوده ایم. به نظر شما باید با کالاهای قاچاق کشف شده چطور برخورد کنیم؟
در قانون این‌طور آمده که ابتدا باید کالاهای قاچاق را صادر کنیم و اگر این امکان وجود نداشت آن کالا را هر چه بود و به هر میزانی که کشف شد باید از بین برد. من با اینکه کالاهای قاچاق را از بین ببریم کاملا مخالفم. به طور کلی کالاهایی را که برای کشور مضر هستند از بین ببریم، اما قانون می‌گوید باید همه کالاهای قاچاق را امحا و معدوم کنیم. ما باید به دنبال دلیل ورود این کالاها باشیم. به عنوان مثال، در هفته‌های اخیر شاهد قاچاق خودرو های لوکس مانند پورشه بوده‌ایم. سوال این است که این خودرو ها چطور وارد شدند. پورشه که تریاک نیست از کوه و با الاغ وارد کنیم. من اعتقاد دارم باید کسانی که این خودرو ها را وارد کرده‌اند و کسانی که در این امر با آنها همکاری داشتند را به پنج برابر ارزش کالای قاچاق جریمه کردو خودرو را در کشور مبدا به حراج گذاشت.
