انزوای فریز نفتی در دوئل ایران- عربستان

در حالی که او در دیدار نوروزی خود با کارکنان صنعت نفت ایران اعلام کرده بود که صادرات نفت خام و میعانات گازی این کشور از 2میلیون بشکه در روز فراتر رفته است، روزنامه وال‌استریت ژورنال در تیتری کنایه‌آمیز این افزایش را «پرش از روی مذاکرات فریز نفتی بین کشورهای تولید‌کننده نفت» عنوان داد. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، این روزنامه امریکایی در ادامه با اشاره به صحبت‌های زنگنه، این وضعیت را به نوعی در قالب رقابت ایران و عربستان سعودی تحلیل کرده و نوشته است: وضعیت دوئل میان دو رقیب دیرینه در خاورمیانه بر سر اقتصاد و قدرت، عزمی را برای تلاش در میان دیگر کشورهای تولید‌کننده نفت خام به وجود آورده است تا راهی برای نجات بازار نفت از وضعیت فعلی و توقف افزایش تولید پیدا کنند. به نوعی وال‌استریت ژورنال در این بخش از تحلیل خود اقدام ایران و عربستان را در بازار نفت، بیش از هر چیز در قالب دوئلی که ریشه و نتیجه‌اش نجات بازار نفت نیست، قلمداد کرده و سعی بر این داشته است تا دیگر کشورهای تولیدکننده را از بازی دوطرفه ایران-عربستان، جدا در نظر بگیرد. تحلیلی که البته مخالفانی نیز دارد. این مخالفان بر این باورند که هرچند عربستان در سال‌های اخیر تولید نفت خود را به‌شدت افزایش داد، اما اقدام ایران در ماه اخیر برای افزایش تولید و صادرات، صرفا بازگشت به حق طبیعی این کشور است که در گذشته از آن سلب شده بود. وال‌استریت ژورنال در ادامه گزارش خود می‌نویسد که مازاد عرضه حدود 2میلیون بشکه‌یی فعلی در بازار نفت، قیمت‌ها را به پایین‌ترین سطح خود در یک دهه گذشته رسانده است. این روزنامه در بخش بعدی گزارش خود به دیداری که 29 فروردین ماه، عربستان سعودی و دیگر اعضای اوپک در دوحه با تولید‌کنندگان غیر اوپک مانند روسیه خواهند داشت اشاره و مطرح کرده که در این نشست صحبت‌ها درباره طرح انجماد تولید نفت ادامه خواهد یافت. هرچند نتایج برگزاری این نشست، پس از شوکی که کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از مصاحبه محمد بن سلمان آل سعود، جانشین ولیعهد عربستان با بلومبرگ تجربه کردند، دیگر به قوت سابق نیست. جانشین ولیعهد عربستان روز جمعه (اول آوریل) در مصاحبه‌یی با بلومبرگ برخلاف اظهارنظرهای پیشین مقام‌های سعودی درباره موضع این کشور در قبال طرح انجماد تولید نفت بیان کرد، عربستان فقط در حالتی از این طرح پیروی خواهد کرد که ایران و دیگر کشورها نیز به آن متعهد باشند. محمد بن سلمان در این گفت‌وگوی 5ساعته با بلومبرگ همچنین از برنامه‌های آنها برای کاهش وابستگی عربستان به نفت که بلومبرگ برای توصیف آن از عبارت گرفتن از شیر مادر استفاده کرده است نیز سخن گفته بود. وال‌استریت ژورنال با اشاره به صحبت‌های شاهزاده سلمان می‌نویسد، پیش از بیان دیدگاه او عربستان اعلام کرده بود که حتی اگر ایران نیز تولید نفت خود را افزایش دهد، این کشور از طرح انجماد نفتی پیروی خواهد کرد. در ادامه گزارش این روزنامه به ادعای خبرگزاری مهر، در این مورد که زنگنه در گفت‌وگوی اختصاصی با این خبرگزاری اعلام کرده که «اگر وقت کند» در نشست دوحه شرکت می‌کند، اشاره شده و نوشته شده است که این ادعا بلافاصله از سوی وزارت نفت ایران تکذیب و اعلام شد که زنگنه این اظهارات را 20 اسفندماه مطرح کرده بود. در چنین وضعیتی، احتمالا ناراحت‌ترین کشورها، متعهدان عرب عربستان هستند که تاکنون تصور دیگری نسبت به عملکرد این کشور داشته و با اظهارنظرهای صف‌شکنانه محمد بن سلمان متعجب شده‌اند. آنها اکنون به دنبال راهی هستند تا بتوانند از طریق آن عربستان را به بازگشت به موضع سابق خود و نجات بازار راضی کنند. اظهارنظر روز یک‌شنبه انس الصالح، سرپرست وزارت نفت کویت که بیان کرده است « مذاکرات میان اوپک و غیر اوپک قطعا به ثبات در بازار نفت کمک خواهد کرد» نیز از عزم این کشورها برای به نتیجه رساندن این مباحث حکایت می‌کند. الصالح روز یک‌شنبه گفته بود که ما باور داریم یک توافق مشترک بر پایه مثبت، در خدمت ثبات بازار خواهد بود. وال‌استریت ژورنال در بخش انتهایی گزارش خود به سیر افزایش قیمت نفت از فوریه سال 2016 و پس از دیدار میان روسیه و عربستان و مطرح شدن ایده انجماد نفتی اشاره کرده و نوشته، اظهارنظرهای روز جمعه محمد بن سلمان آبی بر آتش این افزایش بوده و قیمت‌ها را دوباره به سمت پایین سوق داده است. در چنین وضعیتی، صندوق بین‌المللی پول که به‌تازگی با ماجرای یونان دچار خدشه در اعتبار علمی بودن اظهارات خود نیز شده است، در گزارش «نفت و اقتصاد جهان» که در ایام تعطیلات نوروز ایران منتشر شد، بیان کرده، آنها معتقدند «منافع حاصل از نفت ارزان» برای جهان تنها زمانی پدیدار خواهد شد که قیمت‌های نفت بهبود بیابند. به نوعی در حالی که از آغاز موج کاهشی قیمت نفت خام، بسیاری از گزارش‌ها بر این مبنی نوشته شد که این بازی هرچند برای تولید‌کنندگان نفت خام یک شکست محسوب می‌شود، مصرف‌کنندگان را برنده خواهد کرد؛ صندوق بین‌المللی پول وضعیت فعلی را اینگونه تحلیل نمی‌کند. به گزارش «تعادل» در بخش دیگری از تحلیل صندوق آمده که بازارهای سهام جهانی در یک سال اخیر همزمان با افت قیمت نفت، افت کرده‌اند که نشان می‌دهد میان این دو جریان وابستگی وجود دارد. در این گزارش آمده است، « از ماه اوت سال 2015 تاکنون نه تنها همبستگی میان بازار سهام و نفت خام، مثبت بوده، بلکه این همبستگی نسبت به دوره قبل در اوت سال 2014 دوبرابر شده است». رابطه بین نفت و اقتصاد جهانی از نگاه IMF صندوق بین‌المللی پول در بخش دیگری از تحلیل خود که درباره تغییرات رابطه میان نفت و رشد اقتصادی نوشته شده به وضوح بیان کرده است که مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد تنها بخشی از کاهش چشمگیر قیمت نفت به واسطه ضعف تقاضا صورت گرفته که می‌توان آن را نصف یا یک‌سوم ماجرا دانست. این صندوق در پرسشی مطرح می‌کند که این پازل همچنان حل نشده باقی مانده که کدام نقطه‌ها در جهان از قیمت پایین نفت خام منفعت می‌برند؟ پاسخ به این پرسش نیز از سوی تحلیلگران صندوق به این نحو نوشته شده که به نوعی باید چشم بصیرت و بسیار آینده‌نگر داشت تا تاثیرات مثبت این اتفاق بر اقتصاد جهان را مشاهده کرد. IMF در بخش دیگری از گزارش می‌نویسد: حتی تقاضای داخلی کشورهای تولید‌کننده نفت خام نیز در سال 2015 بسیار ضعیف‌تر از حد تصور بوده است. در مواجهه با کاهش قیمت نفت، کشورهای تولید‌کننده پولدارتر به ذخایر ارزی و وام‌های خارجی تکیه می‌کنند اما کشورهای فقیر این امکان را نداشته و وضعیت بدتری را تجربه می‌کنند. چالش‌های نفت ارزان برای غیر اقتصادی کردن اکتشاف و استخراج نفت از طریق بنگاه‌های خصوصی نیز دیگر مساله مورد بررسی قرار گرفته در این گزارش است. IMF در این باره می‌نویسد: قطعا سطوح فعلی قیمت، اکتشاف و استخراج برای خصوصی‌ها را غیر اقتصادی و بدون منفعت کرده است. چنین جریانی موجب کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز شده است. طبق اطلاعات ریستاد انرژی (بانک اطلاعاتی خدماتی مشاوره نفت و گاز) در فاصله سال‌های 2014 و 2015 هزینه‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز معادل 215میلیارد دلار کاهش یافته است. صندوق در بخش دیگری از گزارش خود، وضعیت فعلی چرخه قیمت نفت را با گذشته مقایسه کرده و می‌نویسد که در قیاس با دوره‌یی قبل این دوره از کاهش قیمت نفت با کندی رشد اقتصاد جهان همزمان شده است. کندی‌ای که به حدی زیاد است که بانک‌های مرکزی نیز ظرفیت و توانایی کاهش نرخ بهره خود برای مقابله با فشارهای تورمی و حمایت از رشد اقتصادی را ندارند.