وضعیتی که حتی محمود احمدی نژاد در مصاحبه تلویزیونی خود بدون ذکر دلایلش به آن اشاره داشت. وی با انتقاد از افزایش نرخ سود بانکی به صورت ضمنی اشاره کرد که بانکها با جذب منابع آن را به صورت منسجم به بازارهای ارز و طلا وارد کرده اند. به هر حال باید گفت در این وضعیت بانکهای کشور نقش دوگانه مقصر وقربانی را با هم بر عهده دارند. اما توسعه ناموزون بانکها هم در این وضعیت غیر قابل انکار است. رشد تجارت پول به اشتهای صاحبان نقدینگی برای داشتن یک بنگاه رسمی تجارت پول دامن زده است که نتیجه آن رشد بی سابقه تاسیس بانکهای رنگارنگ و موسسات پولی است که مانند قارچ یک شبه متولد می شوند. در نهایت این وضعیت در بازار بانکی کشور به توقف بسیاری از عقود رسمی و معطل ماندن تسهیلات ارزان قیمت شده، چیزی که با رشد بی سابقه درآمدهای نفتی و صادراتی کشور کاملا منتاقض است. ترکیب تسهیلات ارایه شده از سوی سیستم بانکی نگاهی به سهم عقود بانکی در کشور نشان می دهد سه نوع عقد؛ مشارکت مدنی، جعاله و فروش اقساطی طی سالهای 88 تا پایان بهمن 90 حدود 68 درصد از کل اعتبارات توزیع شده را به خود اختصاص داده اند و در عمل شش نوع باقی مانده عقود بانکی کشور حدود 13 درصد از تسهیلات را مشمول شده اند. این روند در سال 91 تغییر کرده است. قراردادهای جعاله با سقف 14 میلیون تومان محدود به مشتریان خاص اعم از سپرده گذاران و مشتریان دارای اعتبار شده و فروش اقساطی نیز در سیستم بانکی متوقف شده و علی رغم نبود منع قانونی بانکها حاضر به ارایه تسهیلات در چارچوب این نوع عقد نیستند. دلیل این مسئله این است که تسهیلات جعاله و فروش اقساطی در جمع عقود مبادله ای قرار می گیرند و در این نوع عقود براساس بخشنامه های بانک مرکزی بانک عامل می تواند 21 تا 22 درصد سود مطالبه کند. اما در مورد عقود مشارکتی سقف سود در بانکهای خصوصی تا 33 درصد و در بانکهای خصوصی در حدود 27 درصد است که البته با کسب کارمزد و دیگر هزینه ها تا دو درصد این ارقام افزایش پیدا می کند. در چنین شرایطی سیستم بانکی ترجیح می دهد حتی الامکان از عقود مبادله ای دوری کند، مگر در موارد خاصی که به صورت دستوری و تکلیفی به سیستم بانکی تحمیل می شوند. البته در مورد عقود مبادله ای بانکها با تغییر عنوان این نوع عقود به مشارکت مدنی خرید کالاهای سرمایه ای اقدام به دریافت سود بیشتر نسبت به عقود مبادله ای می کنند. به این ترتیب می توان پیش بینی کرد در سال 91 در ترکیب عقود بانکی سهم مشارکت مدنی به شدت افزایش پیدا کند.
وضعیت ارایه تسهیلات توسط سیستم بانکی بر اساس نوع قراردادها | ||||||||
عنوان | 1388 | 1389 | درصد تغییر | بهمن 90 | درصد تغییر | سهم در سبد سال88 | سهم در سبد سال 89 | سهم درسبد سال 90 |
بانکها و موسسات اعتباری | 2103916.1 | 2903482.3 | %38.0 | 3351131.5 | %15.4 | |||
قرض الحسنه | 92313.3 | 119575.5 | %29.5 | 168521.8 | %40.9 | %4.4 | %4.1 | %5.0 |
مضاربه | 107095.2 | 126724.2 | %18.3 | 124782.3 | -%1.5 | %5.1 | %4.4 | %3.7 |
سلف | 27052.5 | 21700.4 | -%19.8 | 13943.3 | -%35.7 | %1.3 | %0.7 | %0.4 |
مشارکت مدنی | 577635.8 | 1092262.6 | %89.1 | 1197844.8 | %9.7 | %27.5 | %37.6 | %35.7 |
جعاله | 74993.8 | 131729.3 | %75.7 | 144550 | %9.7 | %3.6 | %4.5 | %4.3 |
فروش اقساطی | 771734.1 | 902270.2 | %16.9 | 995421.8 | %10.3 | %36.7 | %31.1 | %29.7 |
اجاره به شرط تملیک | 21482.1 | 22602.2 | %5.2 | 20575.5 | -%9.0 | %1.0 | %0.8 | %0.6 |
مشارکت حقوقی | 32211.7 | 44811.1 | %39.1 | 68175.9 | %52.1 | %1.5 | %1.5 | %2.0 |
سرمایه گذاری مستقیم | 14883.3 | 19473.4 | %30.8 | 27212.1 | %39.7 | %0.7 | %0.7 | %0.8 |
سایر (معوقات) | 384014.3 | 422333.4 | %10.0 | 590104 | %39.7 | %18.3 | %14.5 | %17.6 |
بانکهای تجاری | 511823.3 | 629914.6 | %23.1 | 718737.5 | %14.1 | %24.3 | %21.7 | %21.4 |
قرض الحسنه | 30296.5 | 38946.3 | %28.6 | 55191.8 | %41.7 | %5.9 | %6.2 | %7.7 |
مضاربه | 31188.5 | 34644.4 | %11.1 | 34451.1 | -%0.6 | %6.1 | %5.5 | %4.8 |
سلف | 13187.9 | 14271.6 | %8.2 | 6588.5 | -%53.8 | %2.6 | %2.3 | %0.9 |
مشارکت مدنی | 78874.5 | 116433.1 | %47.6 | 131413.4 | %12.9 | %15.4 | %18.5 | %18.3 |
جعاله | 38196.5 | 61385 | %60.7 | 72670.6 | %18.4 | %7.5 | %9.7 | %10.1 |
فروش اقساطی | 180247.2 | 207381.3 | %15.1 | 203319.3 | -%2.0 | %35.2 | %32.9 | %28.3 |
اجاره به شرط تملیک | 1861.2 | 6492.6 | %248.8 | 6468.8 | -%0.4 | %0.4 | %1.0 | %0.9 |
مشارکت حقوقی | 11363.7 | 11451.5 | %0.8 | 11826.3 | %3.3 | %2.2 | %1.8 | %1.6 |
سرمایه گذاری مستقیم | 5711.5 | 5628.1 | -%1.5 | 4919.8 | -%12.6 | %1.1 | %0.9 | %0.7 |
سایر (معوقات) | 122895.8 | 133280.7 | %8.5 | 191887.9 | %44.0 | %24.0 | %21.2 | %26.7 |
بانکهای تخصصی | 500976.1 | 852286.3 | %70.1 | 966600.3 | %13.4 | %23.8 | %29.4 | %28.8 |
قرض الحسنه | 13792.3 | 19658.5 | %42.5 | 34094.4 | %73.4 | %2.8 | %2.3 | %3.5 |
مضاربه | 2947.4 | 7608.1 | %158.1 | 5212.9 | -%31.5 | %0.6 | %0.9 | %0.5 |
سلف | 7156.9 | 6640.7 | -%7.2 | 6582.9 | -%0.9 | %1.4 | %0.8 | %0.7 |
مشارکت مدنی | 86776.8 | 333425.2 | %284.2 | 316074.8 | -%5.2 | %17.3 | %39.1 | %32.7 |
جعاله | 6839.9 | 14490.5 | %111.9 | 15313.4 | %5.7 | %1.4 | %1.7 | %1.6 |
فروش اقساطی | 325848.8 | 402214.2 | %23.4 | 504123.2 | %25.3 | %65.0 | %47.2 | %52.2 |
اجاره به شرط تملیک | 3934.2 | 4346.9 | %10.5 | 4290.9 | -%1.3 | %0.8 | %0.5 | %0.4 |
مشارکت حقوقی | 4119.6 | 4705.2 | %14.2 | 5352.8 | %13.8 | %0.8 | %0.6 | %0.6 |
سرمایه گذاری مستقیم | 1937.5 | 2104.1 | %8.6 | 2255.5 | %7.2 | %0.4 | %0.2 | %0.2 |
سایر (معوقات) | 47622.7 | 57092.9 | %19.9 | 73299.5 | %28.4 | %9.5 | %6.7 | %7.6 |
بانکهای غیر دولتی و موسسات اعتباری | 1091116.7 | 1421281.4 | %30.3 | 1665793.7 | %17.2 | %51.9 | %49.0 | %49.7 |
قرض الحسنه | 48724.5 | 60970.7 | %25.1 | 79235.6 | %30.0 | %4.5 | %4.3 | %4.8 |
مضاربه | 72959.3 | 84471.7 | %15.8 | 85118.3 | %0.8 | %6.7 | %5.9 | %5.1 |
سلف | 6707.7 | 788.1 | -%88.3 | 771.9 | -%2.1 | %0.6 | %0.1 | %0.0 |
مشارکت مدنی | 413984.5 | 642404.3 | %55.2 | 750356.6 | %16.8 | %37.9 | %45.2 | %45.0 |
جعاله | 29957.4 | 55853.8 | %86.4 | 56566 | %1.3 | %2.7 | %3.9 | %3.4 |
فروش اقساطی | 265638.1 | 292674.7 | %10.2 | 287979.3 | -%1.6 | %24.3 | %20.6 | %17.3 |
اجاره به شرط تملیک | 15686.7 | 11762.7 | -%25.0 | 9815.8 | -%16.6 | %1.4 | %0.8 | %0.6 |
مشارکت حقوقی | 16728.4 | 28654.4 | %71.3 | 50996.8 | %78.0 | %1.5 | %2.0 | %3.1 |
سرمایه گذاری مستقیم | 7234.3 | 11741.2 | %62.3 | 20036.8 | %70.7 | %0.7 | %0.8 | %1.2 |
سایر (معوقات) | 213495.8 | 231959.8 | %8.6 | 324916.6 | %40.1 | %19.6 | %16.3 | %19.5 |
منبع: بانک مرکزی واحد: میلیارد ریال |
وضعت نامناسب معوقات بانکی
بعد از استان تهران، چند استان محدود شاهد افزایش سهمشان از کل تسهیلات ارایه شده در کشور بوده اند، رتبه دوم بعد از تهران مربوط به استان اصفهان است که شاهد افزایش 0.25 درصدی در سهم تسهیلات استانی در کل سبد تسهیلات بوده و در رتبه سوم استان قم با رشد 0.13 درصد قرار دارد.
سهم هر استان در تسهیلات بانکی | |||||
نام استان | سهم در سبد تسهیلات سال 87 | سهم در سبد تسهیلات سال 88 | سهم در سبد تسهیلات سال 89 | سهم در سبد تسهیلات سال 90 | سهم در سبد تسهیلات اردیبهشت 91 |
تهران | %54.0 | %54.9 | %53.1 | %55.6 | %56.0 |
اصفهان | %4.7 | %4.7 | %4.9 | %5.0 | %4.9 |
خراسان رضوی | %3.7 | %3.4 | %3.4 | %3.2 | %3.2 |
مازندران | %3.8 | %3.6 | %3.4 | %3.4 | %3.4 |
فارس | %3.4 | %3.3 | %3.4 | %3.2 | %3.1 |
خوزستان | %3.2 | %3.0 | %2.8 | %2.4 | %2.4 |
آذربایجان شرقی | %2.8 | %2.8 | %2.8 | %2.7 | %2.7 |
گیلان | %2.1 | %2.3 | %2.2 | %2.0 | %2.0 |
کرمان | %2.1 | %2.1 | %2.2 | %2.1 | %2.1 |
آذربایجان غربی | %1.9 | %1.8 | %1.7 | %1.6 | %1.6 |
کرمانشاه | %1.8 | %1.7 | %1.6 | %1.5 | %1.4 |
یزد | %1.5 | %1.4 | %1.4 | %1.4 | %1.3 |
گلستان | %1.4 | %1.5 | %1.5 | %1.4 | %1.4 |
همدان | %1.1 | %1.0 | %1.0 | %1.0 | %0.9 |
مرکزی | %1.1 | %1.1 | %1.1 | %1.0 | %1.0 |
سمنان | %0.9 | %0.9 | %0.9 | %0.8 | %0.8 |
لرستان | %1.2 | %1.2 | %1.2 | %1.1 | %1.1 |
اردبیل | %0.9 | %0.9 | %0.9 | %0.8 | %0.8 |
قزوین | %1.0 | %1.0 | %1.1 | %1.1 | %1.1 |
هرمزگان | %1.0 | %1.1 | %1.2 | %1.1 | %1.1 |
بوشهر | %0.8 | %0.8 | %0.8 | %0.8 | %0.8 |
کردستان | %0.8 | %0.7 | %0.7 | %0.7 | %0.7 |
زنجان | %0.8 | %0.8 | %0.9 | %0.8 | %0.8 |
قم | %0.7 | %0.7 | %0.9 | %0.9 | %0.9 |
سیستان و بلوچستان | %0.7 | %0.7 | %0.7 | %0.6 | %0.6 |
چهارمحالوبختیاری | %0.6 | %0.6 | %0.6 | %0.7 | %0.6 |
ایلام | %0.6 | %0.6 | %0.6 | %0.5 | %0.5 |
کهگیلویه وبویراحمد | %0.4 | %0.4 | %0.5 | %0.4 | %0.4 |
خراسان شمالی | %0.5 | %0.5 | %0.5 | %0.5 | %0.5 |
خراسان جنوبی | %0.4 | %0.4 | %0.5 | %0.4 | %0.4 |
البرز | - | - | %1.6 | %1.4 | %1.4 |
جمع: | %100.0 | %100.0 | %100.0 | %100.0 | %100.0 |
منبع: بانک مرکزی واحد: درصد |
برآورد توان تسهیلات دهی بانکها