این رتبه‌بندی برای 130 کشور در مقیاس صفر (بدترین) تا صد (بهترین) و در چهار زیر شاخص «ظرفیت»، «به‌کارگیری»، «توسعه» و «دانش فنی» ارائه شده است. براساس این شاخص، جهان در سال 2017 تنها 62 درصد از سرمایه انسانی خود را توسعه داده است.
به‌عبارت دیگر کشورهای جهانی به‌طور میانگین 38درصد از استعدادهای خود را نادیده گرفتهاند. در رتبه‌بندی «شاخص سرمایه انسانی 2017» کشورهای نروژ، فنلاند، سوئیس، آمریکا، دانمارک و آلمان به ترتیب در رده‌های اول تا ششم قرار گرفتهاند. همچنین در زیرشاخص «ظرفیت» کشور قرقیزستان (کشوری که در شاخص کل در رده 46 قرار دارد)، در زیرشاخص «به‌کارگیری» کشور بوروندی (کشوری که در شاخص کل در رده 102 ایستاده است)، در زیرشاخص «توسعه» کشور فنلاند و در زیرشاخص «دانش فنی» سوئیس در جایگاه‌های نخست ایستاده‌اند. به گزارش دنیای اقتصاد، ایران اما در میان 130 کشور، با امتیاز 97/ 54 در جایگاه 104 «شاخص سرمایه انسانی 2017» قرار گرفته است. این درحالی‌است که در رتبه‌بندی سال گذشته ایران با امتیاز 16/ 64 در جایگاه 85 ایستاده بود. در حالی زیر شاخص توسعه وضعیت مطلوبی را به ثبت رساند در مقابل زیر شاخص به‌کار گیری مانع ارتقای رتبه ایران شد. در اینجا با بررسی گزارش جدید «مجمع جهانی اقتصاد»، نگاهی به وضعیت کشورها در «سرمایه انسانی» می‌اندازد.
رتبه‌بندی 2017
«سرمایه انسانی» – دانش و مهارتی که در اشخاص وجود دارد و به‌واسطه آن ارزش اقتصادی می‌آفرینند – مهم‌ترین عامل موفقیت کشورها در بلندمدت است. منظور از «سرمایه انسانی» تحصیلات و مهارت‌های دانشگاهی نیست. این سرمایه در طول زمان ارزشمندتر می‌شود؛ چراکه استفاده از آن باعث رشد و عدم استفاده از آن موجب کاهش ارزش این سرمایه خواهد شد. در این رابطه، «مجمع جهانی اقتصاد» در جدیدترین گزارش خود رتبه‌بندی «شاخص سرمایه انسانی 2017» را منتشر کرد. در این رتبه‌بندی که 130 کشور جهانی مورد بررسی قرار گرفتهاند از 4 زیر شاخص استفاده شده است: «ظرفیت»، «به‌کارگیری»، «توسعه» و «دانش فنی». زیرشاخص «ظرفیت» به معنای سطح تحصیلات نسل‌های مختلف یک کشور (جوان تا سالخورده) براساس سرمایه‌گذاری‌های آموزشی گذشته، زیر شاخص «به‌کارگیری» به معنای انباشت و کاربرد مهارت‌ها در افراد بزرگسال، زیرشاخص «توسعه» به معنای آموزش رسمی نیروی کار آینده و گسترش مهارت‌های نیروی کار فعلی و زیرشاخص «دانش فنی» به معنای وسعت و عمق مهارت‌های تخصصی‌ای که در کار مورد استفاده قرار می‌گیرد، است. بر این اساس در سطح جهانی به‌طور میانگین تنها 62 درصد از «سرمایه‌های انسانی» توسعه یافته‌اند و حدود 38 درصد از این استعدادها تلف شده‌اند. در این راستا، برترین اقتصادها در رتبه‌بندی «شاخص سرمایه انسانی 2017» به ترتیب کشورهای نروژ (یک)، فنلاند (2)، سوئیس (3) و اقتصادهای بزرگی همچون آمریکا (4) و آلمان (4) هستند. همچنین در میان 20 کشور برتر این رتبه‌بندی، 4 کشور از منطقه شرق آسیا و 3 کشور از منطقه اروپای شرقی و آسیای مرکزی قرار دارند.
وضعیت «شاخص سرمایه انسانی» در ایران
«مجمع جهانی اقتصاد» در گزارش جدید خود، وضعیت سرمایه انسانی هر یک از کشورها را در بخشی جداگانه مورد بررسی قرار داده است. بر این اساس، ایران در فهرست «شاخص سرمایه انسانی 2017» با تصاحب امتیاز 97/ 54 در رتبه 104 از میان 130 کشور ایستاد. در رابطه با مقایسه رتبه ایران در گزارش امسال با گزارش سال پیش ذکر این نکته ضروری است که گزارش امسال نسبت به سال گذشته اندکی تغییر داشته است. در این رابطه، متغیرها که سال گذشته در دو دسته‌بندی کلی «یادگیری» و «اشتغال» تعریف شده بودند، در گزارش امسال حول 4 زیرشاخص (که برای اولین بار تعریف شده‌اند) قرار گرفتهاند. همچنین با توجه به تعریف جدید زیرشاخص‌ها، در گزارش امسال در نحوه محاسبه و وزن‌هایی که به متغیرها داده شده، اندکی تغییر یافته است. در واقع احتمالا نزول 19 پله‌ای ایران، 13 پله‌ای ژاپن و صعود 20 پله‌ای آمریکا در گزارش امسال را می‌توان تحت‌تاثیر این عامل دانست؛ بنابراین شاید مقایسه نتایج گزارش امسال با نتایج سال گذشته چندان قابل اتکا نباشد. در گزارش سال قبل ایران با امتیاز 16/ 64 در جایگاه 85 قرار گرفته بود. براساس آمارها، دلیل اصلی رتبه نامطلوب ایران در گزارش امسال، به وضعیت زیرشاخص «به‌کارگیری» بر می‌گردد. در این راستا اقتصاد ایران در رتبه‌بندی زیرشاخص «به‌کارگیری» از میان 130 کشور در جایگاه 128 قرار گرفته است. همچنین در میان 4 زیرشاخص تشکیل‌دهنده «شاخص کل سرمایه انسانی»، ایران بهترین عملکرد را در زیرشاخص «توسعه» داشته و در میان 130 کشور در رتبه 54 ایستاده است. البته هر یک از 4 زیرشاخص، از متغیرهایی جداگانه تشکیل شده‌اند که در مجموع 21 متغیر شاخص کل را می‌سازند. در این راستا بدترین عملکرد ایران در متغیر «نرخ مشارکت نیروی کار» بین سنین 25 تا 54 به ثبت رسیده است که جزو متغیرهای زیرشاخص «به‌کارگیری» است.
در رتبه‌بندی این متغیر، از میان 130 کشور، ایران در جایگاه آخر قرار گرفته است. بهترین عملکرد ایران نیز مربوط به متغیر «شکاف جنسیتی ثبت‌نام مدارس در گروه سنی صفر تا چهارده سال» است که ایران در میان 130 کشور در جایگاه نخست ایستاده و کمترین شکاف جنسیتی را داشته است. همچنین در متغیر «نرخ ثبت‌نام ابتدایی» در میان کشورهای مورد بررسی ایران در جایگاه 17 قرار گرفته است. دو متغیری که ایران بهترین عملکرد را در آنها داشته است جزئی از زیر شاخص «توسعه» هستند که نتیجه آن جایگاه مناسب ایران در این زیرشاخص است.
