روحانی با اشاره به چالش بیکاری در روستاها یکی از برنامه‌های دولت را ایجاد بیش از 70هزار شغل در محدوده روستاهای کشور تا پایان موعد فعالیت‌های دولت یازدهم عنوان کرد. اما پرسشی که با این مقدمات به اذهان عمومی خطور می‌کند آن است که دولت با استفاده از چه مدل‌هایی قصد دارد، دامنه برنامه‌های اشتغالزایی خود را به محدوده روستاها بکشاند؟ واقعیت آن است که در شرایط کنونی و با وضع موجود روستاها، نمی‌توان به دنبال ایجاد صنایع عظیم و کارتل‌های بزرگ در روستاها رفت زیرا عملا زیرساخت‌های لازم برای ایجاد این نوع صنایع وجود ندارد و از جنبه‌های گوناگون نیز صحیح و مقرون به صرفه نیست. در نتیجه صنایع کوچک بهترین انتخاب برای صنعتی کردن روستاها است تا با استفاده از ظرفیت‌های پایان‌ناپذیر این نوع کسب‌وکار به نتایجی چون افزایش درآمد و ارتقای رفاه روستاییان و همچنین کاهش مهاجرت به شهرها دست پیدا کرد. با چنین چشم‌اندازهایی است که دامنه ارزیابی‌های این صفحه را به بهانه روز ملی روستاییان و عشایر به موضوع کلیدی توسعه کسب‌وکار کوچک در روستاها می‌کشانیم تا در پایان و از دل خاکستر بحث، تصویری از این موضوع نمایان شود.
کارآفرینی سبز در روستاها
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود در روستاها نبود کار و اشتغالزایی و کارآفرینی در جامعه روستایی است. مطمئنا کشاورزی دیگر جوابگوی حجم بالای متقاضیان کار در روستا نیست و ایجاد زمینه‌هایی برای اشتغالزایی و کارآفرینی در روستاها امری لازم و ضروری است. با توجه به اینکه صنعتی کردن مناطق روستایی همواره مورد توجه برنامه‌ریزان توسعه روستایی است، لذا می‌توان از صنعت به عنوان کلید حل این مشکل نگریست. از شناخته شده‌ترین راهبردهای توسعه روستایی، توسعه کسب‌وکارهای کوچک و فرصت‌های مربوط به آن در زمینه کارآفرینی، کارآفرینی سبز است که به عنوان یک راهبرد اجرایی در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفته است.
مکان‌های تولید ثروت برای روستاییان در بیشتر روستاها مناظر طبیعی، سرچشمه و منابع آبی، آثار و بناهای بسیار قدیمی و تاریخی به یادگار مانده است که درختان کهنسال چنار، بقعه‌ها و امامزاده‌ها از این جمله‌اند. استفاده از این ویژگی‌های اقلیمی در مسیر توسعه کسب‌وکار کوچک می‌تواند ارزش افزوده فراوانی را در سطح روستاها ایجاد کند. نمونه‌های متعددی در سطح روستاهای کشورمان وجود دارند که توانسته‌اند از طریق ظرفیت‌های گردشگری، صنایع دستی، ایجاد کارگاه‌های کوچک فرشبافی و... اقدام به تولید محصولات مورد نیاز خود کنند.
مطالعه شیوه‌های کاشت، داشت و برداشت محصول، شیوه‌ها و آداب و رسوم حاکم بر استفاده از منابع آب برای آبیاری، تولیدات صنایع‌دستی، همیاری و کمک به یکدیگر، مطالعه جشن‌ها و مراسم، نوع پوشش، لباس و بازی‌ها و مسابقات محلی از موضوعاتی است که برای گردشگران و محققان داخلی و خارجی بسیار جالب و جذاب خواهد بود و می‌توان با استفاده از ویژگی‌های روستایی اقدام به بازاریابی آنها کرد.
جذابیت‌های گردشگری عشایری
توسعه کسب‌وکار عشایری هم در کنار موضوع رشد روستایی باید مورد توجه برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان قرار بگیرد. برگزاری تورهای روستا‌گردی، ساماندهی خانه‌های شخصی و استیجاری مناطق عشایری و روستایی، شناسایی جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری و معرفی و شناسایی رشته‌های صنایع‌دستی، تشکیل ستاد جذب گردشگر خارجی به شهرها، تشکیل تعاونی‌های تولید و عرضه محصولات کشاورزی، راه‌اندازی کارگاه‌های صنایع دستی و... بخشی از ظرفیت‌هایی است که می‌توان از آن برای بهبود فضای کسب‌وکار روستایی استفاده کرد.
یکی از مزیت‌های بی‌چون و چرای توسعه گردشگری روستاها و مناطق عشایرنشین، هویت‌بخشی جدید به روستاییان است که در نتیجه با افزایش درآمدزایی از مهاجرت به شهرها خودداری می‌کنند و با ماندن در روستاها نه تنها روستاها را آباد می‌کنند و این فرصتی است برای برنامه‌ریزان تا شرایط خدمات‌رسانی بهتر را فراهم کنند.
اشتغالزایی موثر در روستاها
عباسعلی مرادی یکی از ساکنان روستای زعفرانیه در ساوجبلاغ استان البرز که سال‌ها در قالب تعاونی‌های روستایی به عرضه محصولات کشاورزی‌اش به شهرهای مختلف اقدام می‌کند در جریان گفت‌وگویی با اشاره به مطالباتی که روستاییان از دولت دارند، می‌گوید: «اشتغالزایی و توسعه کسب‌وکار کوچک در روستاها به ویژه برای زنان روستایی و عشایری اغلب کم هزینه بوده و هزینه چندانی برای دولت ندارد. گسترش تعاونی‌های زنان روستایی برای ایجاد شغل و درآمد در روستاها ضروری است و باید این مهم در دستور کار مدیران به‌ویژه مدیران مرتبط با بخش تعاون قرار گیرد. بسیاری از کارهایی که یک زن روستایی یا عشایری می‌تواند انجام دهد و اتفاقا درآمد خوبی هم برایش دارد نیازمند اعتبارات و بودجه آن‌چنانی نیست و می‌توان با مدیریت کردن این موضوع، گام‌های اساسی در این خصوص برداشت.» مرادی با اشاره به اینکه همسرش هم در زمینه تولید برخی صنایع دستی و قالیبافی فعالیت دارد، ادامه می‌دهد: «کسانی که در روستا ریشه دارند، دوست ندارند که روستا را رها کرده و برای گذران معیشت به شهرها بروند. اما موضوع بیکاری جوانان و زنان در روستاها گاهی اوقات باعث می‌شود تا چاره‌یی جز مهاجرت برای روستاییان باقی نماند.» این کشاورز ساکن در روستا در پایان از دولت می‌خواهد که فکری به حال بیکاری جوانان روستایی کند، چرا که بدون حضور جوانان، آینده‌یی در روستاها وجود نخواهد داشت.
تضمین خرید تولیدات روستایی
زنان به‌ویژه زنان روستایی از ذوق و استعداد بالایی برخوردار هستند، تضمین خرید محصولات تولیدی روستاییان از کارهای مهمی است که دولت یازدهم نشان داده برای آن برنامه دارد و طی سال‌های اخیر با افزایش دامنه‌های خریدهای تضمینی تلاش کرده تا امنیت لازم برای توسعه فعالیت‌های روستایی را در دستور کار قرار دهد. به‌گونه‌یی که با ساخت بازارچه‌های محلی و نمایشگاه‌ها، محلی مناسب برای فروش محصولات آنها به قیمت مناسب به وجود آمده است.
در کنار این موضوع سایر نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌های مسوول نیز باید ساخت بازارچه‌های محلی فروش محصولات روستاییان را در دستور کار خود قرار دهند یکی از مهم‌ترین مشکلات فعلی عدم تضمین یا مکانی برای فروش محصولات زنان روستایی است. توجه به زنان عشایری کم است و بیشتر برنامه‌ها در مورد زنان روستایی است، مسائل مربوط به زنان عشایری باید جداگانه بررسی شود، زیرا در این حوزه حساسیت‌های بیشتری وجود دارد. مدیران باید به روش‌های مختلف از اشتغالزایی و تولیدات زنان روستایی و عشایری حمایت کنند. استفاده از محصولات تولیدی در روستاها به‌ویژه محصولات صنایع دستی برای اهدای جوایز توسط مدیران، گسترش آموزش‌های فنی و حرفه‌یی در روستاها، برگزاری همزمان کلاس‌های بهداشتی و احکام برای زنان روستایی، ایجاد بانک اطلاعاتی زنان روستایی و عشایری و برگزاری نمایشگاه عرضه محصولات روستایی ازجمله پیشنهادات است.
مشاغل خانگی فرصت طلایی
یکی دیگر از قطعات مهم پازل توسعه روستایی سازمان آموزش فنی و حرفه‌یی است که می‌تواند با برنامهریزی و آموزش‌های فنی و حرفه‌یی در مناطق کمتر توسعه‌یافته و محروم درجهت رشد و پیشرفت روستاها تلاش کند.
آموزش‌های خاص کشاورزی، روستایی و عشایری، آموزش راه‌اندازی کسب‌وکار کوچک در روستاها، ارائه آموزش‌های کوتاه‌مدت و قطب‌بندی کشاورزی برای هدفمندی آموزش‌های کشاورزی می‌تواند از جمله برنامه‌های سازمان آموزش فنی و حرفه‌یی در توسعه روستاها قلمداد شود.
یکی از چهره‌هایی که با توجه به حوزه مسوولیتش، می‌تواند در زمینه بحث توسعه کسب‌وکار در روستاها اظهارنظر کند، اسماعیل زیارتی نصرآبادی، مدیرکل دفتر برنامهریزی و مدیریت توسعه روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها است. نصرآبادی با اشاره به اهمیت بحث توسعه کسب‌وکار کوچک در روستاها می‌گوید: «در حوزه تامین و توسعه زیرساخت‌های کسب‌وکار، اقدامات مناسبی انجام شده است اما با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته همچنان شاهد مهاجرت از روستاها هستیم که به امری نگران‌کننده تبدیل شده است. لازم است دهیاران برای توسعه اقتصادی روستاها و جلوگیری از مهاجرت جوانان و نوجوانان روستایی به شهرها برنامه‌ریزی‌های کاربردی تدوین کنند.»
وی این مهاجرت را ناشی از عدم رونق اقتصادی و کسب‌وکار عنوان کرد و ادامه داد: «نخستین گام در حوزه ماندگاری روستاییان توجه به توسعه کارآفرینی است که شرکت‌های تعاونی دهیاری‌ها به همین خاطر در کشور تاسیس و فعال شده است.» وی با اشاره به وجود 32هزار دهیاری در سطح کشور گفت: «اگر بخواهیم این تعداد دهیاری را مجهز به خدمات، تجهیزات و منابع انسانی مورد نیاز توسعه کسب‌وکار کنیم قطعا موفق نمی‌شویم و شرکت تعاونی دهیاری‌ها بازوی کارکردی ما در این حوزه هستند.» مدیرکل دفتر برنامهریزی و مدیریت توسعه روستایی کشور هدف از تاسیس این شرکت تعاونی‌ها را تجمیع قدرت دهیاری‌ها، افزایش توان مالی، صرفه‌جویی و کمک به توسعه پایدار عنوان کرد که در حال حاضر 12ساله شده‌اند.
وی افزود: «در این مدت موفق به تامین 50درصد کل ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز روستاییان شدیم که در اختیار تعاونی روستایی قرار داده شد و علاوه بر آن این تعاونی‌ها موفق به ایجاد بیش از 3هزار شغل مستقیم در کشور شده‌اند و حجم انبوهی از اقدامات عمرانی توسط دهیاری‌ها مانند مدیریت پسماند انجام گرفته است.» با عبور از این موضوعات نکته‌یی که در بحث توسعه روستایی نباید فراموش کرد، قرار گرفتن توسعه پایدار روستایی در ذیل توسعه کلان کشور است. به عبارت روشن‌تر اگر ساختار برنامهریزی شده‌یی برای توسعه کسب‌وکار در سطح کلان کشور وجود داشته باشد، روستاها نیز می‌توانند با استفاده از این راهکارهای تدارک دیده شده، گلیم معیشت خود را از دریای کسب‌وکار کوچک و متوسط بیرون بکشند.
