با توجه به اتفاقات اخیری که در سال گذشته بازار سکه با آن روبرو بود، عموما سوالات زیادی در مورد قیمت و پیش‌بینی مسیر آینده قیمت این فلز زرد مطرح می‌شود. بررسی روند قیمتی سکه در سال گذشته می‌تواند تصویر بهتری از آنچه گذشت ارائه کند و در تعیین چشم‌انداز احتمالی آن در روزهای آینده موثر واقع شود.
بازار سکه و ارز سال 91 را در حالی آغاز کردند که در ماه‌های پایانی سال 90، ارز و سکه با جهش قیمتی روبرو شدند و در اسفند 90 متوسط قیمت دلار در بازار آزاد معادل 18800 ریال و هر قطعه سکه در روزهای آخر سال 90 معادل 7680000 ریال معامله شد. این آشفتگی‌ها و نوسانات در سال 90 باعث شد تا بانک مرکزی برای اولین بار اقدام به پیش فروش سکه طلا کند.
آشفتگی‌های بازار ارز و سکه و کاهش نرخ سود بانکی باعث شد که بخشی از سرمایه‌های سرگردان در غیاب سودآوری بازارهای رقیب مانند مسکن، بورس و ... وارد بازار ارز و سکه شود. از سوی دیگر انتظارات تورمی و نگرانی‌های ناشی از کاهش ارزش دارایی‌ها و نوسانات بازار دارایی‌ها باعث شد تا بخشی از سوداگران نیز وارد بازار ارز و سکه به قصد سفته‌بازی شوند و به جهش‌های قیمتی این بازارها کمک کنند. عموم افراد نیز به دلیل انتظارات سوددهی بخشی از نقدینگی و دارایی خود را وارد بازار ارز و سکه کردند. این اتفاقات در کنار بعضی از سیاست‌گذاری‌ها و مسایل سیاست خارجی باعث شد تا بازار ارز و سکه سالی پر از افت و خیزهای قیمتی را پشت سر بگذارند.
بحران و رکود اقتصاد جهانی نیز در سال گذشته بر بازار طلا نیز موثر بود. کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان و مشکلات مالی کشورهای توسعه یافته نیز روند رشد اقتصادی کشورهای توسعه نیافته و بازارهای نوظهور را نیز تحت تاثیر قرار داد. از سوی دیگر بحران بدهی در اروپا و یونان نیز باعث افزایش فشار بر بازار طلا طی سال گذشته بود. افزایش تورم در آمریکا، عدم کاهش نرخ بیکاری تا سطح مورد انتظار، اجرای دور سوم سیاست‌های تسهیل کمی (سیاست‌های انبساطی و خرید اوراق قرضه) فدرال رزرو به هدف ایجاد امید و انگیزه نسبت به کوتاه‌تر شدن دوران رکود نیز باعث نگرانی سرمایه‌گذاران و فعالان بازار شد که این روند نیز در نهایت منجر به تشدید روند صعودی اونس جهانی طلا شد. بحران سقف بدهی آمریکا نیز در ماه های اخیر از عوال تشدید کننده روند صعودی قیمت‌های طلا است.
از سوی دیگر کاهش نرخ رشد اقتصادی چین نسبت به سطح مورد انتظار به همراه پیش‌بینی‌های کاهشی از نرخ رشد این کشور در سال آینده میلادی نیز از جمله خبرهای مهم اقتصادی سال گذشته بود که بر روی بازار طلا (و مس) اثر قابل توجهی داشتند. کاهش عمدی نرخ ارز توسط کشور چین نیز می‌تواند بر افزایش قیمت طلا نیز تاثیر گذار باشد. ورود بازارهای نوظهور در معاملات بین‌المللی و افزایش نقدینگی جهانی و نیاز بانک‌های مرکزی این اقتصادها به ذخایر طلای بیشتر (زیرا دلار و یورو از اطمینان چندانی برخوردار نبودند) نیز از عوامل افزایش قیمت جهانی طلا در سال گذشته بودند. از سوی دیگر اصرار نخست وزیر کشور ژاپن بر اجرای سیاست‌های انبساطی منجر به کاهش ارزش ین در برابر دلار شد که این امر نیز به نوبه خود در افزایش قیمت جهانی طلا موثر بود. نرخ قیمت‌های جهانی اونس طلا در مقاطع یک، پنج، ده و بیست ساله نیز حاکی از افزایش قیمت جهانی طلا در سال‌های گذشته است.
کلیه عوامل مذکور به همراه ورود اونس جهانی طلا به کانال 1900 دلاری و خصوصیت ضد تورمی کالایی مانند طلا باعث شد تا تقاضای احتیاطی طلا (شکل گیری خانه امن) به منظور حفظ ارزش دارایی‌ها در ایران افزایش یابد و بخش قابل توجهی از نقدینگی و سرمایه‌های افراد در سال گذشته روانه بازار طلا و ارز شود.
برای بررسی بهتر قیمت سکه در سال 91 ابتدا باید روند قیمتی آن در سال 91 را بررسی نمود. در نمودار زیر تغییرات قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی در سال 91 قابل مشاهده است.
همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، سکه سال 91 را با قیمتی معادل 7680000 ریال آغاز کرد و با پایان یافتن ماه فروردین و موعد تحویل سکه‌های پیش فروش شده در سال 90 و بازگشت اطمینان به بازارها، سکه عملاً وارد کانال 6000000 ریالی شد. اما با آغاز فصل تابستان و نگرانی‌های ناشی از مسایل بین المللی، سکه نیز دوباره روند صعودی را در پیش گرفت و وارد کانال 7000000 ریالی شد. تداوم این روند صعودی، سکه را در ابتدای ماه مهر با جهش قیمتی روبرو کرد و سکه برای اولین بار در سال 1391 شمسی وارد محدوده قیمتی 10 میلیون ریالی شد.
افزایش نرخ ارز و آشفتگی‌های بازار نقش اصلی را در این افزایش داشتند. همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود اگرچه در ماه‌های آبان و آذر قیمت سکه با اندکی افت همراه بود اما در نیمه دوم سال 91 سکه همچنان در کانال قیمتی 10 میلیون ریالی باقی ماند و با افت و خیزهای اندک در آخرین روز معاملاتی بازار، هر قطعه سکه بهار آزادی به قیمت 13950000 ریال معاله شد. گرچه باید به این نکته نیز اشاره کرد که در روزهای پایانی سال 1391، اقدام بانک مرکزی برای پیش فروش سکه با نرخ 20 درصد کمتر از قیمت بازار باعث افت اندکی در قیمت سکه شد اما این تنها مسکنی برای بازار بود و باز هم قیمت سکه روند صعودی را در پیش گرفت. با توجه به نمودار بالا میانگین قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی در سال 91 معادل 10172022 ریال است.
از آنجایی که قیمت سکه تابع دو عامل اصلی یعنی قیمت انس جهانی به دلار و قیمت دلار به ریال (به عنوان ارز مبدل) است، در اینجا به بررسی این دو می پردازیم.
نوسانات قیمت ارز در سال 91
بازار ارز سال 91 را در حالی آغاز کرد که هنوز هم مباحثات در مورد بازگشایی بورس ارز در جریان بود. با وجود آشفتگی‌ها در بازار ارز در انتهای سال 90، هر دلار در روزهای ابتدایی سال 91 معادل 19000 ریال بود اما با آغاز معاملات و بازگشت اطمینان به ثبات شرایط اقتصادی نرخ دلار با روندی کاهشی روبرو شد و در روزهای انتهایی خرداد ماه وارد کانال 17000 ریالی نیز شد. اما با آغاز تیر ماه و جنگ روانی غرب علیه ایران، روند صعودی نرخ دلار نیز آغاز شد اما با افت و خیزهای اندک در کانال 19000 ریالی ثابت ماند اما ناگهان در میانه ماه مرداد نرخ دلار ناگهان وارد کانال 20000 دلاری وارد شد به گونه‌ای که در پایان ساعات معاملاتی روز 12 مرداد ماه هر دلار معادل 20050 ریال معامله شد که اولین رکورد نرخ 2000 ریالی دلار در سال 91 بود. این روند صعودی به پاییز 91 نیز سرایت کرد. شتاب افزایش قیمت دلار باعث شد تا دولت اقدام به بازگشایی مرکز مبادلات ارزی در اول مهر ماه سال 91 نماید و دلار را با نرخی کمتر از بازار آزاد برای کالاهای اولویت اول ارائه کند.
در اوایل مهر ماه نرخ برابری دلار در برابر ریال آهسته آهسته وارد کانال 30000 ریالی نیز شد و در 10 مهر ماه قیمت 32300 ریال برای هر دلار تعیین شد. سرعت این روند افزایشی باعث شد تا قیمت دلار بصورتی حباب گونه و غیر واقعی در عرض چند روز وارد کانال 40000 ریالی شود، این اتفاق باعث تعطیل شدن ناگهانی بازار تهران در این روز شد. همزمان اقدامات دولت و افزایش اندکی در عرضه ارز و ارائه ارز مبادلاتی به کالاهای بیشتر باعث شد تا قیمت دلار در عرض چند روز با کاهشی در حدود 7000 ریال به سطح 3300 ریال برسد. در ادامه به مدت حدود دو ماه، نرخ ارز روندی نزولی داشت و حتی وارد کانال 29000 ریالی نیز شد. اما با آغاز چهارمین فصل سال، نرخ ارز دوباره اوج گرفت و باز هم وارد کانال 30000 ریالی شد. این روند صعودی تا روزهای پایانی سال 91 ادامه داشت به گونه‌ای که در آخرین روزهای سال، هر دلار آمریکا در بازار آزاد تهران در حدود 34300 ریال معامله شد.
از آنجاییکه بازار سکه تهران تحت تاثیر نرخ‌های جهانی طلا نیز هست، بررسی روند قیمت اونس جهانی طلا نیز می‌تواند تصویر بهتری از اتفاقات سال 91 در بازار سکه ارائه کند. در نمودار زیر تغییرات اونس جهانی طلا را در سال 91 مشاهده می‌کنید.
نوسانات اونس جهانی طلا در سال91
اونس جهانی طلا در روزهای ابتدایی سال 91 بین 1650 تا 1660 دلار در نوسان بود. تا انتهای اردیبهشت ماه قیمت هر اونس طلای جهانی بین 1630 تا 1650 در حال بازی بود، اما با آغاز ماه خرداد بهای این فلز زرد وارد کانال 1500 دلاری شد و روند نزولی را آغاز کرد اما این روند تنها یک ماه دوام آورد و با آغاز فصل تابستان اونس جهانی طلا نیز روند صعودی را در پیش گرفت. همزمان بازار سکه تهران نیز با وجود تجربه سه ماهه ثبات نسبی وارد دوران صعودی شد. این روند صعودی همچنان ادامه یافت به گونه‌ای که در نیمه دوم شهریور ماه اونس جهانی طلا دوباره وارد کانال 1700 دلاری شد و در آخرین ساعات 17 شهریور ماه سال 1391 هر اونس طلا به قیمت 1735 دلار معامله شد که یک جهش 45 دلاری را در قیمت‌های طلا ثبت کرد.
همزمان بازار سکه تهران نیز پر التهاب بود و با شتاب گرفتن قیمت سکه در روز 18 شهریور با افزایش حدود 4000000 ریالی هر قطعه سکه بهار آزادی به قیمت 9080000 ریال معامله شد. تداوم صعود قیمت اونس جهانی طلا باعث شد تا معامله‌گران بازارهای جهانی با قیمت‌های 1770 دلاری نیز روبرو شوند که در حقیقت موتور افزایش قیمت سکه در بازار تهران بود و زمینه را برای ورود آن به کانال 10000000 ریالی آماده کرد. به گونه‌ای که با ثبت قیمت 1773 دلار برای هر اونس طلا در اولین روز مهر ماه، هر قطعه سکه بهار آزادی در سوم مهر ماه 91 معادل 10500000 ریال قیمت خورد.
این اولین ثبت رکورد قیمت 10 میلیون ریالی سکه در سال 91 نیز بود. اگرچه پس از این ماجرا، قیمت اونس جهانی طلا با افت و خیز همراه بود و قیمت‌های 1800 و 1980 دلاری را هم ثبت کرد (در روزهای قبل از انتخابات آمریکا قیمت طلا تا حدودی کاهش یافت اما همزمان با انتخابات باز هم افزایش یافت) اما تا روزهای انتهایی دی ماه (برای مدت 4 ماه) روندی نزولی داشت اما متاسفانه بازار سکه تهران همچنان روند صعودی را تجربه کرد. اگرچه قیمت‌های سکه در این مدت به 14000000 ریال نیز رسید اما بین 1100000 تا 14000000 ریال در نوسان بود و در نیمه دوم سال 91 هرگز قیمتی کمتر از 10000000 ریال را ثبت نکرد.
پس از آن اونس جهانی طلا وارد کانال 1600 دلاری شد و روند نزولی را در پیش گرفت. علی‌رغم نگرانی‌ها از بحران بدهی در اروپا و رکود اقتصادی جهان و تداوم سیاست‌های انبساطی و تاکید برنانکی بر ادامه آنها و حتی حل مساله پرتگاه مالی آمریکا، به دلیل انتشار آمارهای امیدوار کننده در مورد نرخ بیکاری آمریکا و بهبود اندکی در رشد اقتصادی آمریکا و جهان، اونس جهانی طلا روند نزولی را آغاز کرد به گونه‌ای که در طی دو ماه انتهایی سال 1391، بهای جهانی هر اونس طلا از 1600 دلار به 1500 دلار سقوط کرد. همزمان بازار سکه هم تا حدودی افت را تجربه کرد اما هرگز به قیمت‌های قبل از مهر ماه 91 بازنگشت و در روزهای انتهایی سال با افزایش اندک وارد کانال 13000000 ریالی شد.
این در حالی است که حتی با وجود پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی در روزهای آخر سال، باز هم قیمت سکه کاهش نیافت و همچنان روند صعودی را در پی گرفت. از سوی دیگر با وجودی که قیمت جهانی اونس طلا در روزهای آخر سال 91 به قیمت‌هایی حتی پایین‌تر از روزهای ابتدایی سال 91 رسیده بود اما در روزهای آخر سال سکه با اختلاف شدیدی در حدود 60000000 ریال نسبت به روزهای ابتدایی سال 91 معامله شد. بر طبق نمودار بالا میانگین قیمت جهانی هر اونس طلا در سال 91 معادل 1656.33 دلار است.
در نمودارهای زیر روند تغییرات متوسط قیمت سکه، نرخ ارز و اونس جهانی طلا در 12 ماه سال را می‌توان مشاهده نمود.
نرخ رشد متوسط قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی در بازار تهران، دلار در بازار آزاد و اونس جهانی طلا را طی 12 ماه گذشته می‌توان در نمودار زیر مشاهده کرد.
همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود اگرچه نرخ رشد قیمت سکه هم‌نوا با نرخ رشد اونس جهانی طلا است اما هم‌خوانی بیشتری با نوسانات بازار ارز دارد. این هم‌گرایی را می‌توان به تبدیل نرخ های جهانی طلا که به دلار است در داخل ایران به ریال نسبت داد که باعث خواهد شد تا نرخ رشد قیمت سکه به نرخ رشد تغییرات قیمت دلار نزدیک‌تر باشد. از سوی دیگر همانطور که در بالا نیز مطرح شد با وجود آغاز یک روند نزولی در بازار جهانی طلا در دو ماه آخر سال 91، اما قیمت سکه همچنان در محدوده 14000000 ریالی تا 1100000 ریالی در نوسان بود و در روزهای آخر سال با روندی افزایشی نیز روبرو شد.
با توجه به اینکه در ماه اسفند نرخ رشد هر سه کالای مورد نظر منفی است و در روزهای ابتدایی سال 92 نیز قیمت‌های سکه، اونس جهانی طلا و نرخ دلار آزاد کمتر از روزهای آخرین سال 91 اعلام شده است؛ انتظار می‌رود که این روند نرخ رشد در ماه‌های ابتدایی سال 92 همچنان ادامه یابد. بنابراین باید احتیاط بیشتری در زمینه سرمایه گذاری در این بخش نمود، چرا که اولا قیمت دلار بسیار نزدیک به قیمت واقعی آن است و حتی کمی بیشتر از قیمت واقعی است. (منظور از قیمت واقعی، محاسبه رابطه دلار به ریال بر حسب تورم انباشته داخل و خارج از ایران است. محاسبه ما نشان می دهد قیمت واقعی دلار کمی بیشتر از 3 هزار تومان است.) و ثانیا به نظر می رسد اونس طلا در بازار جهانی در کانال 1300 تا 1500 تثبیت شود که این امر خود از افزایش قیمت سکه به دلیل افزایش اونس طلا جلوگیری می کند. ثالثا به لحاظ بین المللی تحریم های یک جانبه و غیرانسانی آمریکا و متحدانش به حداکثر خود رسیده است و آمریکا چیزی برای تحریم بیشتر ایران در چنته ندارد. بنابراین جنگ روانی آنها صرفا می تواند بصورت کوتاه مدت نوساناتی را در بازار ایجاد کند، اما در میان مدت به نظر می رسد که بازار ارز و سکه قابل کنترل باشند. نابراین به نظر نمی رسد حتی این عامل بتواند بعنوان عامل محرک برای افزایش شدید قیمت ارز و سکه در سال 92 نقش بازی کند. بنابراین برای سرمایه گذاری در بازار سکه و ارز باید بیش از پیش جانب احتیاط را مراعات کرد به خصوص در ماه های ابتدایی سال.
*قیمت‌های درج شده در نمودارها، آخرین قیمت ثبت شده در پایان ساعات معاملاتی آن روز است.
