این در حالی است که براساس آمار گمرک در 11ماهه نخست سال 95، بیش از 53 هزار تن پنبه از کشورهای مختلف جهان بویژه ازبکستان وارد کرده‌ایم که حدود 103 میلیون دلار ارز به واسطه آن از کشور خارج شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم ، از این رو با توجه به آغاز فصل کشت پنبه در مزارع کشورمان برای واکاوی معضلات موجود در خودکفایی صنعت پنبه با محمدحسین کاویانی، مدیرعامل صندوق پنبه مصاحبه کرده‌ایم که می‌خوانید.
سطح زیر کشت پنبه در ایران چقدر است و از این میزان، چند تن محصول برداشت می‌شود؟
سطح زیر کشت پنبه به دلیل غیراقتصادی بودن کاشت برای کشاورزان نسبت به گذشته کاهش چشمگیر داشته و بیش از 93 درصد ریزش داشته است. آمارها بیانگر آن است که در گذشته، تجربه سطح زیر کشت 180 هزار هکتاری پنبه در استان گلستان داشتیم، اما امسال تنها 12 هزار هکتار کشت پنبه در این منطقه داریم یا در استان مازندران قبلا 50 هزار هکتار سطح کشت پنبه بوده و امروز تنها هزار هکتار پنبه کاشته شده است.
با این ارقام، سطح زیر کشت سال جاری چقدر خواهد بود؟
برآوردهای وزارت جهادکشاورزی، 90 تا 100 هزار هکتار بوده، اما براساس تجارب ما آنچه احتمالا محقق می‌شود، 80 هزار هکتار در بخش‌های مختلف کشورمان است.
این کاهش چشمگیر، چقدر میزان تولید را کاهش خواهد داد؟
برای اظهارنظر درباره میزان تولید امسال بسیار زود است و باید منتظر باشیم، اما اگر بخواهیم سال گذشته را مبنا قرار دهیم، آمارهای موجود از برداشت و تصفیه پنبه عدد 40 هزار تن را نشان می‌دهد که این برای تأمین نیاز داخلی کشورمان بسیار ناچیز است و تقریبا ارزبری زیادی به اقتصاد ایران تحمیل می‌کند.
نیاز پنبه بازار ایران در سال چقدر برآورد شده است؟
ایران با توجه به بررسی‌های انجام شده در صنایع نساجی کشورمان، تقریبا سالانه نزدیک به 90 تا 100 هزار تن پنبه نیاز دارد که در مقایسه میزان تولید داخل و حجم تقاضا می‌بینیم، کمتر از نصف نیاز بازار را داخل کشور تولید می‌کنیم. این اصلا برای کشوری که سابقه صادرات پنبه داشته، مناسب نیست و نشان‌دهنده نزولی بسیار نگران کننده است، هرچند سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در این زمینه تاکیدی بر کاهش واردات و اتکا به تولیدات داخل دارد.
شما به سابقه صادرات پنبه اشاره کردید. اگر آماری دارید، بفرمایید؟
در گذشته‌های نه‌چندان دور، سابقه صادرات 100 هزار تن پنبه از استان گلستان به 21 کشور جهان وجود داشته، اما در شرایط فعلی نه‌تنها صادرات نداریم بلکه سالانه نزدیک به 60 هزار تن پنبه وارد می‌کنیم. این روند نزولی به هیچ عنوان مناسب ایران نیست چون پتانسیل‌های موجود، حکایت از توان تولیدی بالای کشورمان دارد.
شما به عنوان کارشناس، دلیل اصلی کاهش تولید را چه می‌دانید؟
هر فعالیت اقتصادی مبتنی بر ایجاد منافع و رفع نیازهای اقتصادی و معیشتی فرد است. بنابراین کشاورزان در هر بخشی که فعالیت می‌کنند، به منافع اقتصادی خود و تأمین نیازهای خانواده فکر می‌کنند. پس عمده‌ترین دلیل کاهش تولید، تأمین نبودن کشاورزان از نظر مالی است که آنها را به سمت کشت محصولات جایگزین یا اصولا ترک کشت و کار هدایت کرده است. به‌طور کلی، روند کاهشی تولید و حذف تولید از ابتدای سال 1382 آغاز شد چون در آن سال، مازاد نیاز صنایع نساجی 25 هزار تن پنبه داشتیم و از این میزان 12 هزار تن هم صادرات داشتیم، اما متاسفانه در همان سال دولت به دلیل ارزان‌تر بودن قیمت خارج از مرزها مجوز واردات صادر کرد. این حرکت عاملی شد برای حرکت دومینوی تغییر کاربری مزارع و تعطیلی کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی.
در این زمینه توضیح بیشتری بدهید.
اگر بخواهیم اقتصادی نبودن تولید پنبه را مثال بزنیم، بد نیست به قیمت خرید تضمینی پنبه توجه کنیم. در بهترین شرایط قیمت خرید تضمینی پنبه کیلویی 3200 تومان تعیین شده است درحالی که اگر کشاورزان مزارع خود را به کشت برنج اختصاص دهند، به جای رقم مشخص شده تقریبا چهار برابر دریافت خواهند کرد.
حضور صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی چه اهمیتی داشته و بخصوص در پنبه چه تاثیری خواهد داشت؟
همان طور که اشاره شد، هر کشاورز برای دستیابی به منافع اقتصادی اقدام به کشت می‌کند که این منافع زمانی ایجاد می‌شود که خریداری برای محصولات تولید شده وجود داشته باشد. حالا بازگردیم به پنبه. متاسفانه مشکلات اقتصادی گذشته و بی‌توجهی به صنعت پنبه باعث شده، کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی یک به یک تعطیل و روند حذف آنها از چرخه تولید آغاز شود. پس وقتی پنبه تولید می‌شود، اصلا کارخانه‌ای نیست که آن را خریداری کند و از طرف دیگر، صادراتی هم زیاد صورت نمی‌گیرد. به این ترتیب، کشت پنبه نه‌تنها اقتصادی نیست بلکه خریداری غیر از دولت برای آن وجود ندارد، در حالی که دیگر محصولات از این نقص‌ها مستثنا هستند.
تعداد کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی گلستان چقدر است؟
برای درک بهتر موضوع اجازه دهید مثالی برای شما بزنم. تقریبا تا یک دهه پیش، تعداد 44 کارخانه پنبه‌پاک‌کنی تنها در استان گلستان مشغول به کار بودند در حالی که امروز فقط چهار کارخانه آن هم با مسائل و مشکلات زیاد مشغول کار هستند. به این ترتیب، تعداد کارخانه‌ها به یک دهم کاهش یافته است.
در این میان یک تناقض آشکار وجود دارد. مسئولان به دنبال افزایش سطح زیر کشت هستند ولی کارخانه‌ای برای پاک کردن پنبه نیست. بنابراین از همین امروز طرح افزایش سطح زیر کشت محکوم به شکست است. نظر شما در این زمینه چیست؟
زنجیره تولید باید کامل و دقیق و متناسب باشد تا در نهایت بتوانیم اهداف تعیین شده را تأمین کنیم. فرض کنیم اهداف خودکفایی تولید پنبه محقق شد، اما آیا کارخانه‌ای وجود دارد که این حجم انبوه تولید را تبدیل به محصول قابل استفاده در نساجی‌ها کند؟ در آن زمان آیا زیان گسترده‌ای برای کشاورزان ایجاد نمی‌شود؟ مدتی است، روند فروش دستگاه‌های پنبه‌پاک کنی به عنوان آهن قراضه به کشورهای ازبکستان و تاجیکستان آغاز شده است. دستگاه‌هایی که برای محقق شدن برنامه توسعه کشت پنبه به آنها نیاز داریم و اگر از کشورمان خارج شود، برای خرید هر یک از آنها باید حداقل 2 میلیون دلار هزینه کنیم، اما امروز دستگاه‌های موجود با قیمت‌هایی از 100 میلیون تا 300 میلیون تومان فروخته شده است. اگر از این روند جلوگیری نشود، در آینده چالشی بزرگ برای کل پروژه است.
آیا کسی حاضر به سرمایه‌گذاری برای احداث کارخانه پنبه‌پاک‌کنی خواهد بود؟
هر نوع سرمایه‌گذاری نیازمند توجیه اقتصادی است. کافی است از خودتان بپرسید این نوع سرمایه‌گذاری سودآور است که کسی فقط برای یک دستگاه 2 میلیون دلار یعنی نزدیک به 7 میلیارد تومان هزینه کند؟ قطعا پاسخ شما خیر است. پس در آینده هم کسی حاضر به سرمایه‌گذاری نیست، مگر زنجیره تولید تکمیل شود و برای آن برنامه‌ریزی کنیم. در این شرایط، هر چه بگوییم به دنبال کاهش واردات یا قاچاق پوشاک هستیم بازهم نتیجه‌ای نخواهیم داشت، باید برنامه‌ای منطقی و افقی روشن برای این کار تعریف کنیم.
قیمت پنبه در بازارهای بین‌المللی چقدر است؟
قیمت پنبه تصفیه شده در بازار بین‌المللی یک دلار و 88 سنت است، ولی این قیمت‌ها هر روز تغییر می‌کند.
قیمت خرید تضمینی پنبه چقدر تعیین شده است؟
قیمت خرید تضمینی پنبه در سال زراعی گذشته، 3300 تومان بوده که احتمالا برای سال جاری رقم 3600 تومان تعیین خواهد شد، اما افزایش قیمت پنبه منطقی نیست چون در نهایت قدرت رقابت در کالای نهایی یعنی پوشاک از بین می‌رود، باید به شیوه‌ای اصولی‌تر برنامه‌ریزی کنیم.
ماشین‌آلات فرسوده چه نقشی در افزایش تولید دارد؟
با توجه به این که بخش قابل توجهی از تولیدکنندگان ما در سطوح کوچک مشغول تولید هستند، امکانات مالی برای خرید ماشین‌آلات گرانقیمت برداشت پنبه ندارند. به همین دلیل بیش از 90 درصد برداشت به صورت دستی انجام می‌شود که علاوه بر زمانبر بودن، هزینه‌های تولید را افزایش خواهد داد. توجه به این نکته هم در طرح‌های توسعه‌ای بسیار ضروری است و باید زمینه خرید ماشین‌آلات برداشت را برای تولیدکنندگان ایجاد کرد تا هزینه تولید آنها کاهش یابد و انگیزه تولید ایجاد شود.
قیمت برداشت دستی برای کشاورزان چقدر است؟
هر کارگر روزانه 50 کیلوگرم پنبه در هکتار برداشت می‌کند. اگر فرض کنیم روزانه حقوق این کارگر 40 هزار تومان باشد با در نظر گرفتن قیمت خرید تضمینی می‌بینیم که نزدیک به 25 درصد از قیمت خرید تضمینی فقط برای برداشت باید هزینه شود که این منطقی نیست. باید به گونه‌ای هزینه‌های کشاورزان تأمین شود تا اقدام به کشت کنند.
یکی از نیازهای افزایش تولید، استفاده از بذرهای مناسب است. نظر شما در این زمینه چیست؟
قطعا این نیاز غیرقابل انکار است و در بخش‌های مختلف کشاورزی باید به نهاده‌های با کیفیت دسترسی ایجاد شده باشد. این در حالی است که با پیگیری وزارت جهاد کشاورزی و برخی نهادهای دیگر سال گذشته بذرهای مناسبی از ترکیه و یونان وارد شد که توانست حجم 5 تن تولید در هکتار را ثبت کند. پس استفاده از بذرهای مناسب می‌تواند افزایش تولید را به ارمغان آورد و امیدواریم با استفاده از این بذرها برای کشت جدید سال جاری برداشت مناسبی داشته باشیم.
اشتغالزایی کاشت پنبه چقدر است؟
این که بگوییم اشتغالزایی در این کشت چقدر است، به نظرم اشتباه است چون این کشت بسیاری از صنایع را به حرکت در خواهد آورد. به این ترتیب که در مزارع کشاورزان زیادی فعال می‌شوند و پس از آن کارخانه‌های پنبه‌پاک کنی و نساجی (ریسندگی، بافندگی، رنگرزی). پس از آن هم در پوشاک فعال خواهند شد. اگرچه این پایان کار نیست چون کنجاله و تفاله پنبه هم خوراک دام است و همین زنجیره اشتغال را در دامپروری‌ها ایجاد خواهد کرد.
