نفس کشیدن در این هوا ، سم است. سمی که هر روز آن را می‌بلعیم اما دم نمی‌زنیم. چاره ای نیست؛ همه ما از راننده تاکسی گرفته تا کارمند دولت برای گذران زندگی باید از خانه بیرون برویم. حتی این روزها پرند‌ه‌های تهران نیز دیگر جانی برای پرواز ندارند. سازمان کیفیت هوای تهران اعلام کرده که کیفیت هوا برای گروه‌های حساس خطرناک است. در این میان یکی از عاملان آسمان خاکستری، بنزین نامرغوبی است که وسایل نقلیه شبانه‌روز سر می‌کشند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، دو فرآورده نفتی که این روزها قاتل جان انسان شده‌اند، بنزین و گازوییل هستند که به گفته کارشناسان، در حال حاضر سربی که به واسطه گازوییل در هوا وجود دارد، بیش از بنزین است. از طرفی براساس تحقیقات انجام شده از سوی مرکز تحقیقات سرطان، بنزن ازجمله ترکیباتی است که در فهرست خطرناک‌ترین مواد سرطان‌زا قرار دارد. این در حالی است که براساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست ذرات با قطر کمتر از 2.5 میکرون که بنزن و مواد آروماتیک نیز در این گروه قرار می‌گیرند، از مهم‌ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا در کلانشهرها به شمار میآیند.
گوگرد بنزین تهران بالاتر از حد مجاز
نتایج پایش کیفیت سوخت تهران در تابستان نشان می‌دهد که گوگرد بنزین عرضه شده در پایتخت به صورت نگران کننده‌ای با افزایش رو‌به‌رو شده و با افزایش گوگرد و بنزن، کیفیت آن کاهش پیدا کرده است. طبق اعلام رسمی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، با توجه به نقش 85 درصدی منابع متحرک بر آلودگی هوای تهران و تاثیر انکار‌ناپذیر کیفیت سوخت بر آلودگی خروجی از خودروها، شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، پارامترهای موثر کیفیت سوخت بر تولید آلاینده‌ها را به صورت فصلی مورد بررسی و پایش قرار می‌دهد. در پروژه مذکور نمونه‌های تصادفی از جایگاه‌های شهر برداشت و به آزمایشگاه‌های معتبر ارسال می شود. در این راستا پارامترهای موثر بر آلودگی از سوخت خودروها مورد آنالیز قرار گرفته و در نهایت گزارش آن در اختیار عموم مردم و کارشناسان قرار می گیرد.
کاهش کیفیت بنزین تهران در تابستان
وحید حسینی، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در خصوص نتایج آنالیز سوخت بنزین می‌گوید: در پروژه آنالیز سوخت بنزین تابستان سال 96، تعداد 10 نمونه سوخت بنزین با نمونه برداری مستقیم بنزین یورو4 و بنزین سوپر از پنج جایگاه‌های سوخت‌رسانی شهر تهران شامل سهروردی بعد از بهشتی، مفتح، شریعتی سربهار، شریعتی معلم و خرمشهر، جمع‌آوری و برای آنالیز به یک آزمایشگاه داخلی معتبر فرستاده شد. این نتایج نشان می‌دهد سوخت بنزین عرضه شده در تهران عدد اکتان پایینی دارداما میزان گوگرد و بنزن آن از حد استاندارد بیشتر است. علاوه براین همه نمونه‌های آزمایش شده، نشان می‌دهند که گوگرد بنزین‌های یورو4 بیشتر از محتوای گوگرد بنزین‌های سوپر است. در بررسی سوخت دیزل عرضه شده در فصل تابستان امسال، تعداد پنج نمونه سوخت دیزل با نمونه‌برداری مستقیم از جایگاه‌های سوخت‌رسانی شهر تهران، جمع‌آوری و جهت آنالیز به آزمایشگاه معتبر ایرانی ارسال شد. نتایج آنالیز محتوای گوگرد نشان داد محتوای گوگرد همه نمونه‌های سوخت دیزل در محدوده مجاز قرار دارد. پیش از این، نتایج آنالیز نمونه‌های گازوییل در نمونه‌های فصل بهار بالاتر از حد استاندارد بود ولی در فصل تابستان غلظت محتوای گوگرد در شرایط مطلوبی قرار گرفت.
وجود گوگرد در بنزین تهران اتفاقی بود!
اما حالا از یک سو کارشناسان کیفیت هوا به بی‌کیفیتی بنزین اشاره کرده‌و از سوی دیگر وزیر نفت و سازمان استاندارد این موضوع را رد می‌کنند. پس از اعلام خبر وجود گوگرد در بنزین توزیع شده در سطح شهر تهران، بیژن زنگنه وزیر نفت گفت: این موضوع اتفاقی و گذرا بود و کیفیت بنزین ارائه شده در سطح کلانشهرها یکنواخت و ثابت است. کیفیت بنزین کاهش پیدا نکرده و به‌طورمعمول روند یکنواختی دارد؛ در تهران و کلانشهرها نیز باید معاینه فنی خودروها را در نظر گرفت. میزان گوگرد در بنزین ناچیز است و اگر نیز چنین چیزی اعلام شده، اتفاقی و گذرا بوده است. درخصوص آخرین وضعیت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس نیز باید گفت که این پالایشگاه درحال حاضر بنزین تولید می‌کند و دوواحد بعدی نیز باید راه‌اندازی شوند که این موضوع لازم است در دستور کار سهامداران قرار گیرد و توسط آن‌ها پیگیری شود.
دادستانی چه کرد؟
به این ترتیب، بحث بر سر آلودگی هوا و بی کیفیتی فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین بسیار بالا گرفته است؛ به‌گونه‌ای که حتی پیشتر، پای دادستانی به آزمایش کیفیت بنزین باز شد. شهریور امسال نیره پیروزبخت، رییس سازمان ملی استاندارد در این خصوص گفت: هماهنگی برای نمونه‌گیری پایش کیفیت بنزین در گذشته بین وزارت نفت و سازمان ملی استاندارد صورت می‌گرفت اما به دلیل شبهات پیش آمده و ادامه‌دار بودن آلودگی هوای تهران، دادستانی تهران نیز تقاضای ورود به نمونه‌گیری پایش بنزین را داشت که سازمان از حضور دادستانی تهران در نمونه‌گیری استقبال کرده و نمونه‌گیری از سطح شهر تهران صورت گرفته و در آزمایشگاه‌های سازمان ملی استاندارد پایش شده است.درگذشته پایش کیفیت در آزمایشگاه‌های همکار سازمان استاندارد صورت می‌گرفت ولی اکنون در آزمایشگاه‌های خود سازمان بررسی صورت می‌گیرد.
تردد خودروهای بی کیفیت
در این میان علاوه بر بی‌کیفیتی بنزین خودروها، بی‌کیفیتی تولید داخل نیز این وضعیت را اسفبارتر می‌کند. اگرچه در این باره قول و قرارهایی برای استانداردهای خودرو داده می‌شود اما به اعتقاد کارشناسان این موضوع هزینه و زمان بسیاری را نیاز دارد که این اتفاق از خودروسازان ما برنخواهد آمد. با این حال سازمان استاندارد اعلام کرد که اول دی سال ٩٧، آخرین مهلت تطبیق خودروهای داخلی با 85 استاندارد تعیین شده است. به گفته مسئولان از دی سال ٩٧ معاینه فنی نیز باید با آیتم‌های جدید صورت گیرد و همچنین در مورد موتورسیکلت، باید استانداردهاارتقا یابد و بازنگری شود. از طرفی در رابطه با خودروهای وارداتی، سیاست‌های جدیدی صورت گرفته که در سال جاری، تایید باطری و لاستیک‌و همچنین وجود نمایندگی مجاز اجباری شده است. با این وجود اگرچه قرار است موضوعات بسیاری مورد بررسی قرار گیرد اما باید دید که چقدر از این وعده‌ها عملیاتی و اجرایی می‌شود؟
وضعیت فعلی کیفیت بنزین
رییس سازمان ملی استاندارد درباره وضعیت فعلی بنزین می‌گوید: با هماهنگی دادستان تهران و وزارت نفت، اقدام به نمونه‌گیری کرده‌ایم که بر این اساس در سال ٩٥ عدد الفین 9 شده که حداکثر مجاز آن ١٨ است که البته نمونه اخذ شده با همکاری دادستانی ١٣.٥ بوده است. با توجه به اینکه سقف بنزن موجود در بنزین عدد یک است، میزان بنزن به عنوان یک آلاینده در سال ٩٥ معادل یک بود و در سال ٩٦ نمونه بنزن در تهران ٠.٩ بوده است؛ البته گوگرد در بنزین تهران بالا بوده، به نحوی که حد مجاز ٥٠ بود که در تهران این عدد ٥٨ بوده است اما اگر میانگین کلانشهرها در نظر گرفته شود، میزان آن استاندارد است.
افزایش مصرف و نیاز به واردات
افزایش تعداد خودروهای سبک و سنگین از سال 75 موجب شد تا میزان مصرف سوخت روند صعودی به خود بگیرد؛ به گونه‌ای‌که دولت وقت مجبور به افزایش پلکانی واردات بنزین شد.براین اساس میزان واردات در سال مذکور به 2.7 میلیون لیتر در روز رسید و این حرکت صعودی تا سال 85 ادامه داشت و به رقمی بالغ بر 27.5 میلیون لیتر در سال 85 رسید. البته تنها افزایش مصرف، دلیل اصلی برای واردات نبود بلکه کاهش کیفیت بنزین نیز از علت‌های این اتفاق به نظر می‌رسد. در همان سال 85 بیش از یک سوم بنزین مصرفی با ارزشی بالغ بر 6 میلیارد دلار وارد می‌شد و دولت‌های غربی نیز با اطلاع از این نیاز کشورمان، تحریم را به سمت بنزین نشانه رفتند و به این صورت صادرات این فرآورده به ایران ممنوع اعلام شد. پس از آن با تصویب تحریم‌های آمریکا در تابستان سال 89 ،واردات بنزین به صفر رسید و در اثر شرایط به‌وجود آمده در اثر تحریم، مسئولان به دنبال بهره‌برداری هرچه سریع‌تر از واحدهای آروماتیکی کشور نظیر پتروشیمی نوری و بندر امام افتادند.
عدم استمرار خودکفایی
قدم مسئولان مبارک بود و تولید بنزین در کشور به شکل موفقیت‌آمیز، روند صعودی به خود گرفت و تحریم‌ها شکست خورد اما متاسفانه این خودکفایی مستمر نبود؛ چراکه با تاخیر و اجرای ناقص فاز دوم و سوم طرح هدفمندی یارانه‌ها و نگاه نه چندان مثبت مدیران ارشد وزارت نفت نسبت به بنزین تولید شده در پتروشیمی‌ها توقف روند رو به رشد تولید را شاهد بودیم و خط بطلانی بر خودکفایی بنزین در سال 93 کشیده شد وباوجود بهبود کیفیت فرآورده‌های پتروشیمی، دولت دوباره به واردات روی آورد و در سه سال گذشته، مبلغی بالغ برسه میلیارد و 300 میلیون تومان برای این امر هزینه کرد. به عقیده کارشناسان حوزه انرژی این مبلغ می‌توانست برای احداث چهار پالایشگاه 60 هزار بشکه‌ای، هزینه یا حداقل به عنوان منبع مالی به پروژه ستاره خلیج فارس تزریق شود.
جارو جنجال‌های سال 91
اگر به پنج سال گذشته برگردیم، یعنی زمانی که بی‌کیفیتی در بنزین بیداد می‌کرد، می‌بینیم که چالش‌های واردات بنزین و بی‌کیفیتی آن پررنگ‌تر از امروز بوده است؛آن زمان واردات بنزین به دلایلی صورت می‌گرفت. نتایج آزمایش‌های انجام شده توسط یک شرکت معتبر و مشهور سوییسی بر بنزین تهران در بهمن ۹۱ نشان داد که کیفیت این بنزین به مراتب از بنزین وارداتی بهتر بوده و درصد آلاینده‌های آن نیز به شکل مداوم کاهش یافته است. بنابراین بنزین توزیعی در تهران قبل از آغاز واردات بنزین، شاخص‌های زیست‌محیطی به مراتب بهتری از بنزین وارداتی در ماه‌های اخیر که اغلب محموله‌های آن از بندر فجیره در امارات بارگیری شده، دارد.
روزانه ۱۵میلیون لیتر بنزین وارد می‌کنیم
چندی پیش نیز مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی از واردات روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین خبر داد و گفت: در حال حاضر میزان مصرف بنزین روزانه ۸۱ میلیون لیتر و میزان تولید بنزین ۶۵.۵ میلیون لیتر در روز است. همچنین بنزین یورو4 در هشت کلانشهر کشور توزیع می‌شود و با به مدارآمدن فازهای پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، ظرفیت توزیع بنزین یورو4 برای سایر کلانشهرها نیز فراهم می‌شود. اکنون ۲۲ میلیون لیتر بنزین یورو4 در هشت کلانشهر کشورعرضه می‌شود. میزان مصرف بنزین تاکنون ۸۱ میلیون و ۳۰۰ هزار لیتر در روز بوده که در مقایسه با سال گذشته ۷.۹ درصد رشد داشته است. هرچقدر حجم تولید بنزین در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس افزایش پیدا کند، میزان واردات کم می‌شود. آخرین میزان واردات بنزین حدود ۱۴ میلیون لیتر در روز بوده و با توجه به اینکه میزان مصرف بنزین ۸۱ میلیون لیتر و میزان تولید بنزین ۶۵.۵ میلیون لیتر در روز است، حدود ۱۵ میلیون لیتر اختلاف تولید و مصرف بنزین در کشور وجود دارد. اما متاسفانه به گفته کارشناسان، اکنون بنزینی که در داخل کشور تولید می‌شود با بنزین‌های وارداتی مخلوط شده و به همین‌دلیل، کیفیت مناسبی از آن به دست نمی‌آید.
پژوهشگاه صنعت نفت، مرجع میزان کیفیت
رییسی فرد در خصوص میزان کیفیت بنزین می‌گوید: در حوزه کیفیت بنزین با یکی از نمایندگان شرکت تعیین کیفیت هوا ،مناظره‌ای داشتیم. گفتنی است که شرکت مذکور یا سازمان استاندارد هیچ‌کدام به صورت دقیق نمی‌تواند جزییات تولید بنزین و کیفیت آن را ارائه بدهد زیرا پژوهشگاه صنعت نفت است که از این موضوع اطلاع دارد و ترکیبات را به خوبی می‌داند اما به برخی نکات و مسائل می‌توان اشاره کرد. در این میان بارها و بارها اعتراضاتی از سوی مردم به جایگاه‌داران صورت گرفته است. اعتراضات مردمی همیشه وجود دارد اما ما در حوزه کیفیت بنزین، تخصصی نداریم و ورود نمی‌کنیم، به همین دلیل اعتراضات مردمی را باید به آزمایشگاه ها و پالایشگاه های نفت ارجاع داد. بیشتر اعتراضات مردمی به این صورت مطرح می‌شود: «سوختی که از این جایگاه دریافت می‌کنم، زودتر از معمول تمام می‌شود». این جمله اعتراض‌آمیزی است که از سوی بسیاری شهروندان شنیده می‌شود. اما با صحبت‌های ضد و نقیضی که از سوی مسئولان مربوطه مطرح شده، مشخص نیست که این موضوع مربوط به کیفیت بنزین است و به پالایشگاه‌ها بازمی‌گردد یا این اتفاق را باید در جایگاه‌های بنزین جست‌وجو کرد؟ مساله‌ای که در این میان آشکار است اینکه هنوز کیفیت بنزین در استان‌ها به حد مطلوب نرسیده است و زمانی که این خودروها از سراسر شهرهای ایران به کلانشهرها وارد می‌شوند، موجب کاهش کیفیت هوا می‌شوند. البته هنوز پاسخ قطعی از سوی مسئولان در رابطه با کیفیت مطلوب بنزین در کلانشهرها نیز شنیده نشده است.
گوگرد در گازوییل، پنج برابر حد مجاز
او در ادامه تصریح می‌کند: در حال حاضر در هشت شهر بزرگ ایران، بنزین یورو 4 توزیع می شود که اکتان آن باید بین 90 تا 93 باشد. بنزین سوپر نیز با اکتان 95 در برخی شهرها توزیع می‌شود. در مابقی شهرها نیز بنزین رگولر مصرف می‌شود که پیشتر به عنوان بنزین بدون سرب و معمولی عرضه می‌شد. مدتی بحث بر سر این موضوع بود که گوگرد در بنزین بالاتر از حد معمول است و درست می‌گفتند، باید 50 باشد ولی 140 بود. اما در شرایط فعلی با تغییراتی که ایجاد شده، تاحدودی گوگرد در حد مجاز است اما در گازوییل بیش از حد مجاز و شایدچهار تا پنج برابر حد مجاز باشد.
تولیدبنزین یورو 4 تنها در دو پالایشگاه
رییسی فرد در پاسخ به این پرسش که براساس صحبت‌های مسئولان سازمان کنترل هوای تهران، گوگرد در بنزین بیش از حد مجاز است، آیا در حال حاضر این موضوع صحت دارد، گفت: پیشتر به این صورت بود اما اکنون این مساله مرتفع شده است. تمام پالایشگاه‌ها بنزین یورو 4 تولید نمی‌کنند؛ برای مثال پالایشگاه اراک و اصفهان بنزین یورو 4 تولید می‌کنند و در مابقی پالایشگاه‌ها، بنزین معمولی تولید می‌شود.تنها در کلانشهرها بنزین یورو 4 توزیع می‌شوداما هر روز اتومبیل‌هایی که از شهرهای اطراف وارد تهران و سایر کلانشهرها می‌شوند، بنزین معمولی استفاده می‌کنندو زمانی که داخل تهران می‌شوند، این بنزین معمولی هوا را آلوده می‌سازد. این، یک معضل اساسی است که باید با برنامه‌ای اساسی و روش‌های درست زیرساختی به آن پرداخته شود. اکنون روزانه حدود 12 تا 18 میلیون فرآورده نفتی به کشور وارد می‌شود و این بنزین وارداتی را با بنزین تولید داخل مخلوط می‌کنیم و در جایگاه‌هایی که کمبود داریم، توزیع می‌کنیم. مجموعه این‌ها کیفیت بنزین را تغییر می‌دهد و مشکلاتی را در پی خواهد داشت که مهم‌ترین آن، آلودگی هوا و به خطر افتادن سلامتی آحاد جامعه است؛به هر حال اکنون شرایط خاصی را می‌گذرانیم.
ظلمی که دولت احمدی نژاد به مردم کرد
به گفته رییسی فرد، در دولت احمدی نژاد (نهم و دهم) پتروشیمی‌ها را تبدیل و فرآورده نامرغوبی را با نام بنزن تولید می‌کردند و به عنوان بنزین به مردم تحویل می‌دادند که هیچ گاه نگفتند این ماده چیست و اشتباه خود را نپذیرفتند؛ در حالی که این ،ظلم مسلم به آحاد جامعه بود. اما پس از شهریور امسال با توجه به اعتراضاتی که صورت گرفت، گوگرد به حالت متعادل درآمده است. بنده، معیاری برای اندازه‌گیری و تخصصی نیز در آن ندارم؛ به همین‌دلیل به طور دقیق میزان گوگرد در بنزین را نمی‌دانم اما به اعتقاد سازمان کنترل کیفیت ، میزان آن در مهر تاحدودی به حد مجاز و نرمال رسیده است.
مخلوط کردن، کیفیت را پایین می‌آورد
او در پاسخ به این پرسش که آیا مخلوط کردن بنزین وارداتی با بنزین تولید داخل کیفیت را پایین می‌آورد، گفت: بستگی دارد که چه بنزین و با چه کیفیتی خریداری می‌شود. به‌طور حتم همین‌گونه است؛ زمانی که بنزین تولید داخل را که کیفیت پایین و نامرغوبی داشته باشد با بنزین دیگری مخلوط کنید، کیفیت تغییر پیدا می‌کند. اطلاعی از مرغوب بودن بنزین وارداتی ندارم اما وقتی در تحریم به سرمی‌بریم، واردکنندگان هر چه به دست‌شان می‌رسد، خریداری می‌کنند. اگر براساس صحبتی که مطرح کردند، در وضعیت کیفیت بنزین به حالت مطلوب رسیده باشیم، بنابراین بنزینی که خریداری می‌شود، مناسب است. در حال حاضر می‌توان گفت تنها در داخل هر کلانشهری که یورو 4 توزیع می‌شود، کیفیت بنزین نرمال است و این موضوع برای شهرهای دیگر صدق نمی‌کند.
