در این گزارش، موارد متعددی از بروز بحران ارزی واکاوی شده که جای بسی خوشحالی است؛ اما براستی کدام یک از این موارد در گزارش ارزی مجلس تازگی داشت و کدام مورد بود که در سالهای اخیر، صاحبنظران به آن اشاره نکرده باشند؟! دیروز متن گزارش ویژه ارزی مجلس شورای اسلامی منتشر شد؛ گزارشی طول و تفصیلدار که در آن تلاش شده همه موارد مربوط به وضعیت ارزی کشور در سالهای گذشته علتیابی و بررسی شود. در این گزارش، موارد متعددی از بروز بحران ارزی واکاوی شده که جای بسی خوشحالی است؛ اما براستی کدام یک از این موارد در گزارش ارزی مجلس تازگی داشت و کدام مورد بود که در سالهای اخیر، صاحبنظران به آن اشاره نکرده باشند؟! آنچه در این گزارش میتوان دید، مواردی سراسر انتقادی از نحوه کارکرد مسئولان و به ویژه مقامات بانک مرکزی در مدیریت شرایط ارزی کشور است؛ انتقاداتی که در نگاه نخست جالب توجه است. اما بگذارید یک بار دیگر، نگاهی به برخی موارد مندرج در این گزارش بیندازیم: نابسامانی ارزی، ریشه در سوء مدیریت و عدم استقلال بانک مرکزی دارد و البته تحولات جهانی سال جاری، این آشفتگی را دو چندان کرده است. در چهار سال گذشته با اتکا به منابع حاصل از نفت ـ که به لطف قیمتهای بالای نفت افزایش یافته بودـ بانک مرکزی و دولت به جای تعدیل نرخ ارز متناسب با تفاوت تورم داخلی و خارجی اقدام به ثابت نگه داشتن نرخ ارز کردند و اجازه افزایش آن را ندادند. صدور بخشنامهها و دستورالعملهای متعدد در یک سال و نیم گذشته، میتواند بیانگر این واقعیت تلخ باشد که اولاً سیاستگذار برنامه مدون، باثبات و از پیش تعیین شدهای برای مقابله با رخدادهای پیش روی نداشته باشد و دوم آن که خود نیز به بی ثباتی و بی اعتمادی بازار دامن زده است. در ایجاد وضعیت بیثباتی نرخ ارز، عامل نقدینگی، مهمترین علت است. وقتی تولید در حال رکود است و سرمایهگذاری به دلیل افزایش ریسک و عدم اطمینان کاهش مییابد، باید انتظار داشت که نقدینگی به بازاری مشابه سکه و ارز و مسکن هجوم بیاورد. بسیاری از شرکتها، مؤسسات مالی و اعتباری، بانکها و حتی برخی نهادهای عمومی و دولتی نیز تلاش کردند برای حفظ قدرت رقابت و پاسداشت ارزش دارایی خود، در سبد دارایی خویش، ارز نگهداری کنند و برای همین، تقاضای ارز به یکباره افزایش یافت. وارد کنندگان، کالایی ـ برای نمونه، شکر ـ را با نرخ مرجع وارد و سپس صادر کردند و دلار به دست آمده را به بهای آزاد فروختهاند، یا کالایی را با نرخ ارز مرجع وارد کرده و به قیمت آزاد فروختهاند و یا اصولاً گشایش اعتبار به صورت صوری انجام شده و بدون وارد کردن کالایی، ارز را در بازار فروختهاند. تعلل در بازپرداخت سپردههای ارزی صاحبان سپرده توسط بانکها هنگام درخواست صاحبان حساب ارزی به بیاعتمادی نسبت به نظام بانکی و خروج ارز از بانکها منجر شد. مشخص نیست برخی بانکها بر چه مبنایی این کار را انجام دادند و چرا بانک مرکزی در برخورد با متخلفین تعلل کرده است. اینها و بسیاری موارد دیگر از این دست ـ که در گزارش ویژه مجلس دیده میشود ـ در نگاه نخست بسیار شایان تقدیر است که سرانجام افرادی دست به واکاوی و شناسایی عوامل کارآمد بر پدید آمدن بحران ارزی در کشور دست زدهاند؛ اما براستی کدام یک از این موارد تازگی داشت؟ آیا اینها همه مواردی نیست که در ماهها و سالهای اخیر، بارها و بارها از سوی اقتصاددانان و کارشناسان گوشزد شده بود؟ چرا تا کنون کسی به آنها توجه نمیکرد. هرچند کارکرد مجلس شورای اسلامی در تهیه این گزارش شایان تقدیر است و نشانی از اهمیت دادن نمایندگان به اوضاع اقتصادی کشور دارد، آنچه در این میان مهم است، این که این گزارش در حالی منتشر میشود که دیگر هر شخصی و از هر درجهای تقریباً به خوبی میداند بحران ارزی چگونه شکل گرفته است. جالب آنکه حتی در راهکارهای ارائه شده در پایان این گزارش نیز به سختی میتوان به دنبال راهکاری گشت که پیش از این ارائه نشده و از آن سخنی نرفته باشد. تنها نکته مثبت این گزارش به نظر تجمیع انتقادات و راهکارها در یکجاست. در واقع شاید بتوان گفت گزارش ویژه مجلس چندان هم ویژه نیست و شاید در خوشبینانهترین حالت، تأیید همه آن چیزی است که تا کنون گفته شده؛ بنابراین، آیا اکنون انتشار این گزارش سودی هم دارد؟ در واقع با توجه به اینکه همه آنچه در این گزارش آمده پیش از این نیز بارها یادآوری شده است، ولی عملاً کسی به آن توجهی نکرده، آیا گزارش ویژه مجلس کمکی به حل مشکلات خواهد کرد؟ آیا این گزارش دولت و مسئولان بانک مرکزی را مجاب به کاربست راهکارهای پیشنهادی خواهد کرد؟ اگر اینچنین نیست ـ که به نظر همین گونه میآید ـ باید گفت داستان گزارش ویژه مجلس، داستان آن شیخی است که شیره را خورد و گفت شیرین است! در جایی که دیگر منتقدان و صاحبنظران چیزی از انتقاد و آسیبشناسی و ارائه راهکار باقی نگذاشتند و در پایان با بیتوجهی مقامات و مسئولان روبهرو شدهاند، گزارش ویژه مجلس به نظر، تبدیل به بخشی از اسناد بایگانی این نهاد خواهد شد و گویا دردی را دوا نمیکند!
دیروز متن گزارش ویژه ارزی مجلس شورای اسلامی منتشر شد؛ گزارشی طول و تفصیلدار که در آن تلاش شده همه موارد مربوط به وضعیت ارزی کشور در سالهای گذشته علتیابی و بررسی شود.