تقویت نرخ ارز به نفع بورس است

«انتخابات مجلس، تحریم بانک مرکزی، نوسانات نرخ ارز و تحولات بازارهای جهانی» از جمله ریسک‌های مترتب بر بازار سرمایه است که رییس سازمان بورس درباره آنها سخن می‌گوید. در دومین بخش گفت‌وگوی دنیای اقتصاد، دکتر علی صالح‌آبادی با بیان اینکه بازار سرمایه با تهدید جدی مواجه نیست، از ماندگاری وزیر اقتصاد در سمت خود به عنوان یک متغیر مهم تاثیرگذار بر بازار سرمایه یاد می‌کند. وی همچنین در خلال اظهاراتش تلویحا از احتمال تغییر در توافقات سنگ‌آهنی‌ها و ایمیدرو سخن گفته و به پرسش‌های ما درخصوص ضرورت طراحی شاخص فرابورس، لزوم بازنگری در حجم مبنا، دلایل رکود فیوچرز سهام و آخرین وضعیت پذیره‌نویسی بورس انرژی پاسخ داده است.این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید: در حال حاضر به نظر شما چه ریسک‌هایی بر بازار سهام مترتب است و کدام یک از آنها موجب احتیاط فراگیر معامله‌گران و در نهایت غلبه ذائقه فروش به خرید سهام در بازار سرمایه ایران شده است؟ در شرایط کنونی فکر نمی‌کنم که بازار سرمایه ایران با ریسکی جدی مواجه باشد، البته ریسک جزو ذات بازار است، ولی اینکه بگوییم در حال حاضر ریسک‌های جدی مترتب بر بازار است و موجبات رکود بورس را فراهم کرده، درست نیست. آقای دکتر! من تعدادی از مواردی که از سوی معامله‌گران و فعالان بازار سرمایه ریسک‌های مهمی تلقی می‌شوند را عنوان می‌کنم و لطفا شما نظر خود را درخصوص این موارد بیان کنید. بفرمایید. با توجه به اینکه حدود 5 ماه دیگر به انتخابات مجلس شورای اسلامی باقی مانده است، از این رو این انتخابات از نظر فعالان بازار سرمایه یک ریسک سیستماتیک برای بورس محسوب می‌شود، به ویژه آنکه تحلیل‌های سیاسی از رقابت فشرده بین گروه‌های مهم سیاسی و احتمال تغییرات گسترده در ترکیب نمایندگان مجلس شورای اسلامی حکایت دارد. نظر شما چیست؟ من اساسا نه انتخابات مجلس، بلکه هیچ انتخاباتی را به عنوان ریسک برای بازار سرمایه تلقی نمی‌کنم. به دلیل اینکه کشور ایران به عنوان کشوری دارای دموکراسی تقریبا هرساله با انتخابات آزاد مواجه بوده است، اما شما بررسی کنید که در دوره‌های مختلف انتخابات چه اتفاقاتی در بورس رخ داده است... یک مثال برایتان می‌آورم؛ در سال 88 ما شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بودیم، دورانی که طی آن فتنه 88 اتفاق افتاد، اما آیا این فتنه که تاثیرات زیادی هم بر وضعیت عمومی کشور داشت، توانست بازار سرمایه را تحت تاثیر خود قرار دهد؟ شما دیدید که شاخص‌های بازار سرمایه در دوران وقوع فتنه نه تنها با افت مواجه نبود، بلکه رشد هم داشت. در واقع بازار سرمایه سال‌هاست که نسبت به تحولات سیاست داخلی واکسینه شده است. بنابراین، رقابت‌های انتخاباتی را باید طبیعی تلقی کنیم.از طرفی دیگر، رخدادهای سیاسی هر چقدر هم جدی باشد، بر بازار سرمایه اثرگذار نیست، چراکه سیاست‌های کلی اقتصادی کشور مشخص است، به عنوان مثال، سیاست‌های کلی اجرای اصل 44 قانون اساسی، خصوصی‌سازی و واگذاری‌هایی است که مجلس نظر خود را درباره آن ارائه کرده است.با این وصف، به نظر می‌رسد برگزاری انتخابات آزاد مجلس شورای اسلامی نه تنها ریسکی برای بازار سرمایه محسوب نمی‌شود، بلکه نشان‌دهنده دموکراسی حاکم بر کشور است و در واقع کشورهای دارای دموکراسی فضای مطمئن‌تری برای سرمایه‌گذاری به ویژه در بازار سهام دارند. تحریم‌ها چه؟ به عنوان مثال برخی فعالان بازار سرمایه از تحریم بانک مرکزی توسط شورای امنیت نگران بودند. آیا این مساله از نظر شما ریسکی بر بازار تحمیل نمی‌کند؟ تحریم‌ها موضوع جدیدی نیست و کم کردن اثرات تحریم‌های اعمال شده علیه ایران روش‌های خاص خودش را دارد و با شیوه‌های خود حل و فصل می‌شود. شما می‌بینید که ما در شرایط تحریم‌های سخت اعمال شده علیه ایران بیش از 20 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته‌ایم. علاوه بر این، طی 30 سال سپری شده از حیات انقلاب اسلامی همواره تحریم‌های مختلفی علیه ایران وضع شده و تهدیدات زیادی هم از سوی دشمنان انجام شده است؛ اما این تحریم‌ها و تهدیدها چیز جدیدی نیست که بتواند ریسکی جدی را برای سرمایه‌گذاری در بورس ایجاد کند. نوسان نرخ ارز چه؟ تقویت نرخ ارز اساسا برای شرکت‌های بورسی اتفاقی مثبت به شمار می‌رود، چون بسیاری از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس صادرکننده به شمار می‌روند. به هر حال این نوسانات هم جزو رخدادهای اقتصادی است که سرمایه‌گذاران همواره انتظار آن را می‌کشند و ریسک آن را پذیرفته‌اند، ولی نوسانات نرخ ارز آن قدر جدی نیست که بازار به خاطر آن با رکود مواجه شود. آقای دکتر! بازارهای جهانی و تحولات قیمتی آن چه تاثیری بر بازار سرمایه ایران دارد؟ همان طور که می‌دانید، کشور ما به بازارهای جهانی وابستگی مستقیمی ندارد. در واقع این تغییر قیمت کالاهای اساسی است که بر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تاثیرگذار است. البته نوسانات بازارهای جهانی تاثیرات بلندمدت دارد و نباید به صورت یک یا چند روزه به آنها نگاه شود. از این رو، در شرایط کنونی که بازارهای جهانی با ثبات نسبی مواجه هستند، نمی‌توان گفت که از این محل، ریسکی جدی بازار سرمایه ایران را تهدید می‌کند، ضمن اینکه شرکت‌های تاثیرپذیر از رخدادهای جهانی هم وضعیت خوبی در بازار سرمایه ایران دارند. بازارهای رقیب چه؟ آیا به رغم آنکه گفتید این بازارها رقیبی برای بورس به شمار نمی‌روند، ولی آیا بخشی از نقدینگی شناور بالای موجود در کشور را می‌‌توانند جذب خود کنند و بازار سرمایه را با ریسک خروج نقدینگی مواجه کنند؟ درخصوص بازارهای طلا، ارز و مسکن قبلا توضیح دادم و الان هم می‌گویم که این بازارها به دلیل ماهیت متفاوتی که نسبت به بازار سرمایه دارند، نه رقیبی جدید هستند و نه ریسکی را بر بازار تحمیل می‌کنند. به موضوع نقدینگی موجود در کشور هم اشاره کردم که لازم می‌دانم در پاسخ به شما به قدرت بسیار بالای بازار سرمایه کشور در جذب نقدینگی اشاره کنم.در سال جاری تاکنون بیش از 7 هزار و 100 میلیارد تومان افزایش سرمایه در بورس انجام شده که بخش عمده‌ای از آن ناشی از جذب نقدینگی سرمایه‌گذاران برای مشارکت در افزایش سرمایه‌ها بوده است.بدین معنا، بازار سرمایه کارکرد خوبی در کنترل نقدینگی داشته است و سرمایه‌های موجود صرف مشارکت سرمایه‌گذاران در توسعه شرکت‌ها شده که به نفع کل اقتصاد کشور است. در خلال اظهارات خود به بازار فرابورس و حجم معاملات قابل توجه آن اشاره کردید. در این شرایط، با توجه به اینکه شاخص فعلی نشان‌دهنده وضعیت شرکت‌های بورسی است، چرا شاخص جدید یا تلفیقی (بورس و فرابورس) طراحی نمی‌شود؟ اگر نیازی به طراحی شاخص فرابورس احساس ‌شود، شرکت مزبور می‌تواند درخواست خود را به شورای بورس ارائه کند.البته برای طراحی شاخص فرابورس باید به این نکته توجه داشت که در این بازار شرکتی مثل همراه اول وجود دارد که بیش از 40 درصد ارزش بازار را به خود اختصاص داده است. از این رو، نوسانات همراه اول که کم هم نیست، می‌تواند شاخص فرابورس را به یک باره با افت و خیزهای بسیار سنگینی مواجه کند که البته مدیران فرابورس هم به این موضوع اذعان دارند. همین حساسیت‌ها موجب شد تا با وجود مخابرات در بورس، ما همراه اول را به بورس نیاوریم، تا از اثرات دوگانه این شرکت‌ها در شاخص بورس جلوگیری کنیم، چرا که بیش از 80 درصد ارزش مخابرات مربوط به همراه اول است و ورود همراه به بورس موجب می‌شد که مجموعه مخابرات و همراه اول، اثر مضاعف در بازار شاخص داشته باشند. بر این اساس، نمی‌توان گفت که شاخص فعلی بیانگر شرایط کلی بازار نیست، چراکه بیشتر شرکت‌های فعال در بازار سرمایه در بورس حضور دارند، محاسبه همزمان نوسانات شرکت‌های فرابورسی در شاخص کل، شاخص بورس را به سمت غیرواقعی شدن حرکت می‌دهد؛ در ضمن شاید اصولا هم‌اکنون برای طراحی شاخصی جداگانه برای فرابورس کمی زود باشد. دکتر صالح‌آبادی، شما چندی پیش با تشدید شرایط منفی بورس اعلام کردید که سازمان بورس از بازار سرمایه حمایت می‌کند. بفرمایید با توجه به اینکه سازمان بورس مقام نظارتی بازار سرمایه محسوب می‌شود و اساسا منابعی برای حمایت از بازار ندارد، چگونه می‌تواند از تشدید شرایط منفی بازار جلوگیری کرده و از بازار حمایت کند؟ سازمان بورس از جنبه‌های مختلف می‌تواند از بازار حمایت کند. به عنوان مثال، در تصمیم اخیر ایمیدرو برای پرداخت هزینه حق پروانه توسط سنگ‌آهنی‌ها، سازمان بورس تلاش کرد تا با دعوت طرفین و برگزاری نشستی مشترک از حقوق سهامداران حقیقی و حقوقی حمایت کند. سازمان بورس در نشست‌های برگزار شده مواضع خود را به طور شفاف به طرفین مذاکره اعلام کرده است و درخواست کرده توافقات و تفاهمات به گونه‌ای انجام شود که سهامداران این شرکت‌ها لطمه‌ای نبینند. آقای دکتر، توافقات این شرکت‌ها که نهایی شده و در ظاهر هم به نفع سهامداران نیست... این طور نیست و ما تلاش خواهیم کرد تا در توافقات حاصل شده، سهامداران آسیب نبینند. یعنی توافقات برمی‌گردد؟ همین قدر می‌توانم بگویم که تلاش‌هایی در حال انجام است تا توافقات انجام شده تعدیل شود و امیدوارم که در روزهای آینده خبرهای خوشی بتوان به سهامداران این شرکت‌ها و در واقع بازار اعلام کرد. اما حمایت دیگر سازمان بورس از شرایط کنونی به نوع حرکت حقوقی‌ها و سهامداران تاثیرگذار در بازار برمی‌گردد تا عرضه‌ها تعدیل و تقاضای سهام تقویت شود. در این راستا، طی روزهای گذشته، همان گونه که شاهد بودید، از بازار توسط بازیگران تاثیرگذار آن حمایت‌هایی صورت گرفت.به هر حال جامعه سهامداری باید بداند که بازار به حال خود رها نشده و به طور مداوم مورد رصد ماست و در مواقع لزوم از آن حمایت می‌کنیم. البته یک نگرانی را هم شما ذکر نکردید و من لازم می‌دانم که به عنوان یک متغیر مهم و تاثیرگذار بازار سرمایه به آن اشاره کنم و آن ماندگار شدن دکتر حسینی در سمت وزارت اقتصاد است.از منتفی شدن استیضاح وزیر اقتصاد به سادگی نمی‌توان گذشت، چراکه آقای دکتر حسینی اعتقاد خاصی به بازار سرمایه و توسعه آن دارند و از هرگونه تصمیمی که به حمایت از بورس منتج می‌شود، پشتیبانی کرده‌اند. سهامداران باید بدانند که شخص وزیر اقتصاد همواره حفظ حقوق سهامداران حقیقی و حقوقی را مورد تاکید قرار داده‌اند. در این راستا، در موضوع سنگ‌آهنی‌ها و مدیریت وضعیت کلی بازار، ما از کمک و مساعدت شخص دکتر حسینی استفاده خواهیم کرد. آقای دکتر، همان طور که مستحضرید بازار آتی سهام از سال گذشته کار خود را آغاز کرده است، اما این بازار هیچ گاه نتوانسته موفق عمل کند، به نظر شما دلیل ناموفق بودن بازار آتی سهام چیست؟ در حال حاضر در بستر نرم‌افزاری آتی سهام نواقصی وجود دارد و سامانه معاملاتی آن باید اصلاح شود، در واقع باید یک Back office یا نرم‌افزار واسط برای بازار آتی سهام نوشته و طراحی شود تا این مشکلات برطرف شود. اگر بخواهم بیشتر توضیح دهم باید بگویم که مثلا بورس کالا بازاری است کالامحور و مشتری‌محور که نرم‌افزاری ساده دارد، ولی معاملات آتی سهام کارگزار محور است و باید از پشتیبانی ارتباط دقیق سیستم معاملات با حساب مشتری در کارگزاری برخوردار شود ولی در حال حاضر چنین امکانی را ندارد! البته در سال جاری تمام نواقص نرم‌افزاری فیوچرز سهام مرتفع خواهد شد. با توجه به بحث‌های مطرح شده درخصوص کارا نبودن استفاده از حجم مبنا در شرایط کنونی، آیا امکان حذف آن وجود دارد؟ در حال حاضر که بازار روان است و حجم مبنای بیشتر نمادها هم به اندازه کافی است و بودن و نبودن آن اساسا اثری ندارد. اما حذف آن به شرایط بازار بستگی دارد و شرکت بورس هم در این خصوص پیشنهادی به ما نداده است.بدین ترتیب اگر شرکت بورس این پیشنهاد را به ما بدهند، مثل پیشنهاد افزایش دامنه نوسان از آن استقبال می‌کنیم. سوال پایانی من درخصوص بورس انرژی است. با توجه به اینکه نفت در بورس کالا در حال معامله است، راه‌اندازی بورس انرژی برای مبادله چه کالایی است؟ برق کالایی است که در بورس انرژی معامله خواهد شد. جالب است، بدانید که در بازار سنتی، مبادلات برق 3 تا 4 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد. از این رو، این مبادلات نیاز به بازاری متشکل و شفاف داشت. آیا نفت هم وارد بورس انرژی می‌شود؟ خیر. نفت که در بورس کالا معامله می‌شود، اما امکان ورود محصولات مرتبط با انرژی به این بورس وجود دارد. سرانجام پذیره‌نویسی بورس انرژی به کجا رسید؟ از آنجا که تعداد پذیره‌نویسان بورس انرژی زیاد است، ثبت‌نام آنها هم طولانی شده است. بدین ترتیب فرآیند پذیره‌نویسی بورس انرژی با مشکلات ثبتی مواجه شده است که پیش‌بینی می‌شود، این مشکلات به زودی برطرف و پذیره‌نویسی عمومی بورس انرژی هم انجام شود.