استان تهران با پوشش حدود 20 درصد جمعیت ایران و مصرف 25 درصد آب شرب کشور از مهمترین استان ها در مباحث مربوط به آب است. اهمیت مسائل آبی در این استان به دلیل تمرکز جمعیتی و جمعیت رو به رشد در متن و حاشیه شهرهای آن از یک سو و عدم امکان افزایش منابع تأمین آب استان از سوی دیگر، دوچندان می شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تسنیم، در سال جاری کاهش حدود 50 درصدی بارش ها را در کشور نسبت به سال گذشته و میانگین بلندمدت شاهد هستیم که استان تهران نیز از این امر مستثنی نیست و کاهش بارش ها منجر به کاهش منابع آب سطحی در این استان شده است.
در میزگردی با حضور "محمد پرورش" مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران و "محمدرضا بختیاری" مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران به ترسیم وضعیت کنونی آب تهران پرداخته شد.
**وضعیت بارش های استان در سال آبی جاری چگونه بوده است؟
بختیاری: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون حدود 125 میلیمتر بارندگی در استان داشتیم که نسبت به آمار 260 میلیمتری مدت مشابه سال قبل حدود 52 درصد منفی هستیم و نسبت به آمار 214 میلیمتری متوسط مدت مشابه در بلندمدت 41 درصد منفی هستیم.
تقریبا وضعیت کشور هم به همین شکل است. ما امسال سال ویژه ای در آب کشور داریم که در 50 سال اخیر بی سابقه بوده است. ویژه بودن شرایط آبی سال جاری نیز به 3 دلیل است؛ هم کمبود بارندگی، هم نداشتن ذخیره برفی در تهران و کشور، هم به لحاظ وضعیت گرما که درجه حرارت نسبت به گذشته افزایش داشته است.
* رشد 7 تا 8 درجه ای دمای هوا در سدهای تهران
آماری که از سدها در 15 روز اخیر گرفته شده نشان می دهد که 7 تا 8 درجه دمای محل سدهای تهران نسبت به سال قبل بیشتر بوده است. به طور مثال اسفندماه در سد لار 65 سانتیمتر ذخیره برفی داشتیم، در حالی که به صورت متوسط در این نقطه 4.5 متر ذخیره برفی بوده و در اسفند 95 نیز در آنجا 6 متر ذخیره برفی داشتیم.
**پس ذخیره برفی استان به شدت کم است؟
بختیاری: در حال حاضر که در روزهای پایانی فروردین ماه هستیم تقریبا ذخیره برفی نداریم، در حالی که سال گذشته این موقع حدود یک متر ذخیره برفی داشتیم. امسال هم بارش برفمان پایین بوده و هم گرمای زودرس داشتیم.
* کاهش 700 میلیون مترمکعبی روان آب های تهران
**وضعیت کنونی ذخایر سدهای تهران چگونه است؟
بختیاری: به لحاظ مخازن سدها، در حال حاضر 633 میلیون مترمکعب حجم آب مخازن 5 سد تأمین کننده آب تهران است که نسبت به درازمدت که 818 میلیون مترمکعب به صورت متوسط 40 ساله در این زمان از سال ذخیره آب در سدهای تهران داشتیم، 185 میلیون مترمکعب کسری مخزن داریم. حدود یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب متوسط روان آب سالانه استان است که امسال پیش بینی ما در بهترین حالت بر این است که یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب روان آب داشته باشیم؛ از اینرو حدود 700 میلیون مترمکعب روان آب های استان کاهش می یابد.
همچنین پیش بینی این است که حدود 350 میلیون مترمکعب ورودی سدهای ما نسبت به سال گذشته کاهش یابد. این وضعیت کلی سیمای آبی استان است که این وضعیت در 50 سال اخیر در تهران بی سابقه بوده است.
در سال 92 نیز وضعیت بارندگی در تهران پایین بود ولی ذخیره برفی ما سه تا 4 برابر امسال بود. امسال سال ویژه ای در استان تهران داریم و به همین تناسب هم باید مدیریت مصرف انجام شود.
* رشد مستمر جمعیت تهران و کاهش مستمر منابع آبی
**آقای مهندس پرورش، شما وضعیت آبی استان را چگونه ارزیابی می کنید؟
پرورش: آمارها نشان می دهد که وضعیت، وضعیت خوبی نیست. اما ما همیشه امید به لطف خدا داریم که کمک کند بارندگی انجام شود که هم در استان تهران و هم در بقیه نقاط کشور، حالت پایدارتری داشته باشیم.
اگر بیاییم 20 سال گذشته، 10 سال گذشته و 5 سال گذشته را در نظر بگیریم، می بینیم که هم مقدار بارش ها و هم مقدار منابع تجدیدپذیر در کشور و در استان کاهش داشته است. منابع آبی تجدیدشونده کشور از بیش از 130 میلیارد مترمکعب به حدود 100 میلیارد مترمکعب رسیده است. از یک طرف جمعیت افزایش پیدا کرده و از طرف دیگر منابع تجدیدپذیر کاهش پیدا کرده است.
* بحث کمبود آب در تهران جدی است
جمعیت تهران رو به رشد است و رشد این جمعیت به دلیل وجود ظرفیت تأمین آب نیست، بلکه دلایل اقتصادی و دلایل دیگری دارد که به آب مرتبط نیست. این افزایش بارگذاری جمعیتی، موجب می شود که ظرفیت موجود آبی نیز هر سال بین جمعیت بیشتری تقسیم شود، این درحالی است که با خشکسالی و کاهش بارش ها، ظرفیت منابع آبی موجود نیز کاهش می یابد.
بحث آب و کمبود آب در کشور و استان تهران یک بحث جدی است و فقط مخصوص امسال نیست. سال به سال جمعیت اضافه می شود و از طرف دیگر منابع کم می شود. از اینرو باید به سمت مدیریت مصرف برویم. در استان تهران مهمترین مشتری اب تجدید پذیر، آب شهری است و وزنش هم نسبت به استانهای دیگر فرق می کند.
* 34 درصد آب تهران صرف شرب می شود
بختیاری : حدود 34 درصد سهم شرب است.
پرورش: بله داریم 34 تا 35 درصد آب را در استان تهران در بخش شرب مصرف می کنیم، پس باید همه به این سمت بروند که روی بحث مدیریت مصرف ورود جدی داشته باشیم. این یک بحث کلی است. امسال هم که بیش از 53 درصد کسری بارش ها داریم این موضوع جدی تر است. یعنی اگر ما 100 آب واحد داشتیم امسال 53 واحدش را نداریم. پس باید با منابع کمتری شرایط را مدیریت کنیم. تهران پایتخت کشور هم هست و حساسیت های خودش را دارد.
* هر شبانه روز اندازه یک دریاچه چیتگر صرف شرب تهران می شود
**منظور از مدیریت شرایط چیست؟
پرورش: یک بحث مدیریت عرضه است و یک بحث مدیریت تقاضا است. در استان تهران چیزی در حدود یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب آب در بخش شرب مصرف می کنیم. این مقدار 25 درصد مصرف شرب کشور است. وقتی در مورد 1.4 میلیارد مترمکعب صحبت می کنیم یعنی در پیک تابستان چیزی در حدود 4.5 میلیون مترمکعب آب داریم تولید میکنیم. به عبارتی اندازه یک دریاچه چیتگر در 24 ساعت آب شرب در تهران مصرف می شود که عدد بالایی است. 5 میلیون و 400 هزار مشترک در بخش آب داریم و بیش از 2 میلیون و 200 هزار مشترک در بخش فاضلاب داریم.
در استان تهران از این یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب، 50 درصد از چاهها و 50 درصد از آبهای سطحی تأمین می شود. از این رقم، یک میلیارد و 50 میلیون مترمکعب در شهر تهران مصرف می شود که 70 درصد از آب سطحی و 30 درصد از آب زیرزمینی تأمین می شود.
* باید کارهای زیادی برای مدیریت شرایط انجام شود
برای اینکه بتوانیم شرایط را برای تابستان امسال و تابستان سالهای دیگر مدیریت کنیم باید کارهای زیادی انجام دهیم. در بخش مدیریت عرضه باید در شهرهای استان برای تأمین آب، چاه بزنیم. خطوط انتقال را انجام دهیم و با توجه به ظرفیت های موجود از سدها، ظرفیت تأمین را بالا ببریم. در این قسمت ها زیاد با مردم عزیز کاری نداریم و باید پروژه های متعدد و گاها عظیمی را اجرایی کنیم. اما در بخش مدیریت تقاضا این مردم هستند که باید کمک کنند. یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب حجم قابل توجه آبی است که ما در پیک لحظه ای چیزی در حدود 52 مترمکعب در ثانیه آب برای استان تهران تولید می کنیم. 38 مترمکعب برای شهر تهران و مابقی برای دیگر شهرهای استان تهران تولید می شود. باید به این سمت برویم که مردم یک مقدار کمک و صرفه جویی کنند.
* 90 درصد مشترکین آب تهران خانگی هستند
**از 5.4 میلیون مشترک آب، چه تعداد مشترک بخش خانگی است؟
پرورش: از 5 میلیون و 400 هزار مشترک حدود 90 درصد مشترک خانگی است. 10 درصد دیگر مشترکان غیرخانگی شامل تجاریها ، مدارس، دانشگاه و نیروهای مسلح می شود که اگرچه مشترکان غیرخانگی از نظر آحاد مشترکین 10 درصد مشترکین هم نیستند اما از نظر مصرف آب، بیش از 10 درصد وزن دارند. الان در شهر تهران، سرانه تولیدمان 320 لیتر است که عدد قابل توجهی است و باید این را به شدت کاهش دهیم.
* امکان جبران کاهش بارش های سال جاری وجود ندارد
**وضعیت کنونی آب تهران، جیره بندی را در تابستان سال 97 به دنبال دارد؟
پرورش: مردم همه فهیم هستند، خودشان وضعیت بارندگی را دیده اند. بارندگی بیش از 53 درصد در استان تهران کاهش دارد که زمان جبرانش هم فقط چند روز باقی مانده از فروردین و ماه اردیبهشت است. در این مدت کم، هر طور هم بارندگی داشته باشیم باز هم در مجموع اتفاق خاصی برای جبران کمبودها نمی افتد. باید به سمت مدیریت تقاضا برویم. فقط الان دنبال گذر از تابستان 97 نیستیم. بارندگی سالهای بعد هم اگر این وضعیت را داشته باشد باید انقباضی عمل کنیم و این ظرفیتی که فعلا داریم و منابعی که داریم را با صرفه جویی به سمت بهره برداری بهینه ببریم.
ما به دنبال این هستیم همواره به گونه ای برنامه ریزی و عمل کنیم که مشکل جیره بندی نداشته باشیم. در جلساتی که داشتیم، مدیریت تقاضا، مدیریت فشار و سناریوهای مختلف در دستور کار ما قرار گرفت اما جیره بندی در دستور کار ما برای سال 97 نیست. با این حال نیاز داریم مردم برای تأمین آب پایدار با ما همکاری داشته و نسبت به مدیریت مصرف آب توجه لازم را داشته باشند.
سیمای ترسیم شده از آب تهران در وضعیت کنونی نشان می دهد که باید هم در مدیریت عرضه و هم در مدیریت تقاضا اقداماتی جدی برای سال 97 در دستور کار قرار گیرد که در گزارش ها و مصاحبه های بعدی به راهکارهای عملی خواهیم پرداخت.
